۳۰ تير ۱۴۰۴ - ۰۷:۰۲
جهاددانشگاهی پژوهش‌های میدانی درباره تاب‌آوری اجتماعی را اجرا می‌کند
رئیس پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی جهاددانشگاهی گفت: این پژوهشگاه در حال انجام مطالعات میدانی برای سنجش و تقویت تاب‌آوری اجتماعی است.
علی رنجبرکی، رئیس پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی جهاددانشگاهی در گفت‌وگو با ایران اکونومیست، با اشاره به تحولات اخیر کشور و نقش جنگ روانی دشمن، بر لزوم اقدامات فوری و ضربتی برای مقابله با این تهدیدات تأکید کرد.
وی گفت: در جریان جنگ اخیر، بسیاری پیش‌بینی می‌کردند که جامعه ایران با فروپاشی اجتماعی و افزایش ناامنی روانی مواجه شود؛ اما آنچه در عمل رخ داد، انسجام و همبستگی بی‌سابقه جامعه بود که حتی سیاست‌گذاران و اندیشمندان علوم اجتماعی را شگفت‌زده کرد.
تغییر تاکتیک دشمن پس از انسجام اجتماعی
این مقام مسئول با بیان اینکه همبستگی اجتماعی ایجادشده در کشور، دشمن را وادار به تغییر تاکتیک کرد، افزود: پس از اعلام آتش‌بس و مشاهده انسجام ملی، دشمن دریافت که با حمله مستقیم نمی‌تواند انسجام اجتماعی را از بین ببرد و به همین دلیل، رویکرد خود را به جنگ غیرمستقیم و روانی تغییر داد.
تمرکز جهاددانشگاهی بر مقابله با جنگ روانی
رنجبرکی با اشاره به مأموریت‌های ملی جهاددانشگاهی اظهار کرد: بر اساس ابلاغ دکتر منتظری، جهاددانشگاهی تصمیم گرفته است در حوزه مقابله با جنگ روانی دشمن اقدامات و فعالیت‌هایی را انجام دهد تا بتواند نقش خود را به عنوان مولود انقلاب اسلامی در این برهه ایفا کند و با اجرای برنامه‌های تخصصی، اقدامات دشمن را کمرنگ‌تر سازد.
سه لایه مهار جنگ روانی: پاسخ فوری، توانمندسازی ساختارها و تاب‌آوری پایدار
وی با اشاره به نتایج پژوهش‌های انجام‌شده در این حوزه، گفت: در تحقیقاتی که انجام داده‌ایم، سه لایه برای مهار جنگ روانی در ایران تعریف شده است؛ نخست، پاسخ فوری؛ دوم، توانمندسازی ساختارها؛ و سوم، تاب‌آوری پایدار در برابر جنگ روانی دشمن.
توضیح درباره پاسخ فوری به جنگ روانی
رئیس پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی جهاددانشگاهی در توضیح لایه نخست، تصریح کرد: در شرایط فعلی، باید اقدامات فوری و ضربتی برای مقابله مستقیم با فعالیت‌های رسانه‌ای و جنگ روانی دشمن انجام دهیم. این جنگ، صرفاً اطلاعاتی یا رسانه‌ای نیست، بلکه چندلایه و مبتنی بر ابعاد سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی است. دشمن تلاش می‌کند ذهنیت مردم ایران را نسبت به انقلاب و دستاوردهای جنگ ۱۲ روزه تغییر دهد.
اهمیت اطلاع‌رسانی صحیح و آموزش‌های عمومی
وی ادامه داد: برای خنثی‌سازی این اقدامات، جهاددانشگاهی باید با استفاده از ظرفیت خبرگزاری‌ها و رسانه‌های خود، اطلاع‌رسانی حرفه‌ای و بومی درباره وقایع جنگ و پاسخ‌های کشور به دشمن را تقویت کند. همچنین، تدوین دستورالعمل‌ها و آموزش‌های لازم برای آمادگی مردم در شرایط بحرانی، مانند قطع آب و برق، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
لزوم ایجاد شبکه‌های اجتماعی غیررسمی و پلتفرم راستی‌آزمایی اخبار
رنجبرکی با تأکید بر نقش رسانه‌های اجتماعی در شرایط بحران، خاطرنشان کرد: ایجاد شبکه‌های اجتماعی غیررسمی با برند متفاوت اما تحت مدیریت جهاددانشگاهی، می‌تواند به اطلاع‌رسانی صحیح و مقابله با اخبار جعلی کمک کند. همچنین، راه‌اندازی پلتفرمی برای راستی‌آزمایی اخبار منتشرشده در شبکه‌های اجتماعی و ارائه مستندات به مردم، از جمله پیشنهادات ما برای مقابله فوری با جنگ روانی دشمن است.
توانمندسازی ساختاری و تاب‌آوری پایدار
رئیس پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی جهاددانشگاهی، در ادامه سخنان خود با اشاره به بخش دوم پژوهش انجام‌شده، بر اهمیت توانمندسازی ساختاری و تاب‌آوری پایدار در برابر جنگ روانی تأکید کرد و گفت: در بخش دوم اقدامات، باید به راهبردهای میان‌مدت توجه کنیم. جنگ روانی در دنیای امروز، یک جنگ چندلایه و پیچیده است که تنها به حوزه رسانه محدود نمی‌شود و ابعاد اقتصادی، اجتماعی و حتی زیرساختی را نیز دربرمی‌گیرد.
ضرورت تقویت ساختارها برای افزایش تحمل جامعه در بحران‌ها
وی با بیان اینکه توانمندسازی ساختاری به معنای ایجاد شرایطی است که جامعه بتواند بحران‌ها و پیامدهای جنگ را تحمل کند، افزود: در شرایط فعلی، تحریم‌ها و مشکلات اقتصادی به لایه‌های پنهان جنگ روانی تبدیل شده‌اند. هدف ما این است که با تقویت ساختارهای اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی، قدرت خرید مردم را افزایش دهیم، سواد اجتماعی و رسانه‌ای را ارتقا بخشیم و مشکلات موجود را به صورت ساختاری بررسی کنیم تا بهانه‌های جنگ روانی از دشمن گرفته شود.
تأکید بر آمادگی در حوزه‌های مختلف اقتصادی، اجتماعی و زیرساختی
رنجبرکی با اشاره به اهمیت آمادگی در بخش‌های مختلف، تصریح کرد: در حوزه اقتصادی، رکود پس از جنگ امری طبیعی است و همه کشورها آن را تجربه می‌کنند. اما باید سازوکاری ایجاد شود که جامعه آسیب جدی نبیند و کسب‌وکارها به طور ساختاری از بین نروند. این اقدامات باید از سطح سیاست‌گذاری تا اجرا دنبال شود تا جامعه در میان‌مدت توان مشارکت و تحمل آسیب‌های ناشی از جنگ را داشته باشد.
وی ادامه داد: توانمندسازی ساختاری فقط به اقتصاد محدود نمی‌شود، بلکه حوزه‌های اجتماعی، بهداشت و درمان، انرژی و زیرساخت‌ها را نیز شامل می‌شود. به عنوان مثال، اگر سیستم آبرسانی دچار مشکل شد، باید گزینه‌های جایگزین با کمترین آسیب روانی و تأمین نیازهای مردم پیش‌بینی شود. در هر بخش باید متناسب با آسیب‌های احتمالی جنگ، برنامه‌ریزی و آمادگی لازم وجود داشته باشد.
تاب‌آوری پایدار؛ رصد مستمر و مقابله پیش‌دستانه با جنگ روانی
رئیس پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی جهاددانشگاهی در توضیح مفهوم تاب‌آوری پایدار اظهار کرد: تاب‌آوری به این معناست که اگر شرایط جنگی ادامه پیدا کند، جامعه چگونه می‌تواند کمترین آسیب را متحمل شود. یک حالت این است که جنگ به پایان برسد و سایه آن از کشور برداشته شود، اما اگر پیش‌بینی کنیم که این وضعیت یک یا دو سال ادامه داشته باشد، باید جامعه را برای تحمل این شرایط آماده کنیم.
وی افزود: در این راستا، ما یک نظام رصد مستمر برای پایش جنگ روانی دشمن طراحی کرده‌ایم. دشمن هر روز با ابزارها و بهانه‌های جدید تلاش می‌کند باورهای جامعه را تغییر دهد. این نظام رصد، مبتنی بر شاخص‌های کمی و کیفی، اطلاعات را از منابع مختلف جمع‌آوری و تحلیل می‌کند و به صورت مستند به سیاست‌گذاران و فعالان این حوزه گزارش می‌دهد.
تمرکز بر شناسایی و مقابله با محورهای جدید جنگ روانی
رنجبرکی در ادامه خاطرنشان کرد: این نظام رصد به ما کمک می‌کند تا محورهای جدید جنگ روانی دشمن را شناسایی کنیم. به عنوان مثال، اگر جنگ روانی به سمت موضوعات فرهنگی سوق پیدا کند، می‌توانیم با تمرکز بیشتر بر این حوزه، اقدامات لازم را انجام دهیم و از گسترش آسیب‌ها جلوگیری کنیم.
تمرکز جنگ روانی دشمن بر تضعیف دستاوردها و انسجام اجتماعی
رئیس پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی جهاددانشگاهی، با اشاره به تغییر ماهیت جنگ پس از پایان درگیری‌های نظامی، اظهار کرد: پس از اتمام جنگ نظامی و استفاده از تجهیزات نظامی مانند بمب و موشک، دشمن وارد فاز جنگ روانی شده است. بر اساس جریان‌شناسی انجام‌شده، تمرکز اصلی دشمن خارجی بر دو محور قرار دارد؛ نخست، کم‌رنگ کردن دستاوردهای مثبت جنگ ۱۲ روزه و حملات موشکی ایران به پایگاه‌های دشمن در ذهن مردم و دوم، تضعیف انسجام و سرمایه اجتماعی که در دوره جنگ افزایش یافته بود.
برنامه‌ریزی هدفمند دشمن برای ایجاد اختلاف و کاهش انسجام
وی با بیان اینکه دشمن به‌طور مشخص برای از بین بردن انسجام اجتماعی برنامه‌ریزی کرده است، افزود: در دوره جنگ، انسجام و همبستگی ملی به‌وضوح قابل مشاهده بود و همه گروه‌ها با وجود تفاوت دیدگاه‌ها، بر وحدت تأکید داشتند. اما پس از آتش‌بس، شاهد شکل‌گیری اختلاف‌نظرها و تشتت آرا در موضوعات مختلف، از جمله تعاملات بین‌المللی و ارتباط با نهادهای جهانی هستیم. این اختلافات می‌تواند به کاهش انسجام سیاسی و اجتماعی منجر شود و خود نوعی جنگ روانی است.
سرمایه اجتماعی؛ جهش در بحران و تهدید پس از جنگ
رنجبرکی در ادامه با اشاره به وضعیت سرمایه اجتماعی در کشور، تصریح کرد: پیش از جنگ، اغلب اندیشمندان معتقد بودند که سرمایه اجتماعی کشور روند نزولی دارد و این موضوع یک تهدید جدی محسوب می‌شد. اما در جریان بحران جنگ، به دلیل شوک ایجادشده، شاهد رشد و جهش قابل توجهی در سرمایه اجتماعی بودیم. با این حال، پس از پایان جنگ و با تداوم جنگ روانی، این سرمایه اجتماعی مجدداً در معرض کاهش قرار گرفته است.
وی افزود: اعتماد مردم به یکدیگر، به حاکمیت و به نهادهای مدنی و حمایتی، به دلایل مختلف و تحت تأثیر مسائل و مشکلات گوناگون، رو به کاهش است. در این شرایط، باید اقدامات جدی برای حفظ و ترمیم سطح سرمایه اجتماعی انجام شود.
جنگ؛ عامل وحدت و همبستگی اجتماعی
رئیس پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی جهاددانشگاهی با اشاره به نقش وحدت‌آفرین جنگ، گفت: همان‌طور که در دوران دفاع مقدس، جنگ به عاملی برای افزایش انسجام و همبستگی اجتماعی تبدیل شد، در این بحران نیز شاهد جهش سرمایه اجتماعی بودیم؛ در حالی که پیش‌بینی‌ها حاکی از فروپاشی اجتماعی در صورت وقوع بحران بود. اما این اتفاق به شکلی غیرقابل پیش‌بینی، شرایط را بهبود بخشید.
وی تأکید کرد: حفظ این سطح از انسجام و سرمایه اجتماعی پس از پایان جنگ، کاری بسیار دشوار و پیچیده است و نیازمند برنامه‌ریزی و اقدامات مستمر است.
فعالیت‌های جهاددانشگاهی در حوزه پدافند غیرعامل
رنجبرکی در پایان با اشاره به فعالیت‌های جهاددانشگاهی در حوزه پدافند غیرعامل، خاطرنشان کرد: در حال حاضر، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی جهاددانشگاهی در زمینه پدافند غیرعامل نیز فعال است و برنامه‌های متعددی در این حوزه در دست اجرا دارد.
منبع: خبرگزاری ایسنا
گزارش خطا
آخرین اخبار