۲۸ تير ۱۴۰۴ - ۰۷:۳۷
چالش‌های سلامت روان در ایران؛ از شیوع ۲۶ درصدی تا انگ اجتماعی این بیماری‌ها
بیماری‌های روانپزشکی جزو سه دسته بیماری‌هایی هستند که بیشترین بار را به جامعه تحمیل می‌کنند و پیمایش‌های انجام شده در کشور طی سال‌های گذشته، از شیوع ۲۱ تا ۲۶ درصدی این بیماری‌ها حکایت دارد؛ این در شرایطی است که متخصصان همواره از انگ اجتماعی این اختلالات و کمبود تخت‌های روان و .... گلایه دارند.
به گزارش ایران اکونومیست، «سلامت روان» مانند سلامت جسم از اهمیت فراوانی برخوردار است و همواره تاکید می‌شود که افراد در کنار سلامت جسمانی، به سلامت روان خود و اطرافیان‌شان نیز بیاندیشند تا ضمن داشتن شرایط نرمال در زندگی، از بروز بار سنگین هزنیه‌های تحمیلی بر خانواده و جامعه جلوگیری نیز کنند. بیماری‌های روانپزشکی جزو ۳ دسته بیماری‌هایی هستند که بیشترین بار را به جامعه تحمیل می‌کنند و به اذعان متخصصان، افسردگی شایع‌ترین بیماری روانپزشکی در کشور است.
انگ اجتماعی یا استیگما، از جمله مشکلات بیماران روانپزشکی است؛ مشکلی که البته جهانی است و فقط به جامعه ایران محدود نمی‌شود. بر همین اساس هم جنبه‌های فرهنگی مرتبط با بیماری‌های روانپزشکی سبب مراجعه دیرهنگام بیماران برای دریافت خدمات درمانی و نهایتا پیچیده و مزمن شدن بیماری می‌شود؛ در چنین شرایطی است که درمان سخت‌تر شده و بار بیشتری نیز بر بیمار و نظام سلامت تحمیل می‌شود.
«بیمارستان روزبه» که بیش از ۸۰ سال قدمت دارد، یکی از مراکز درمانی مهم ایران در ارایه خدمات درمانی روانپزشکی است؛ بیمارستانی که سرگذشت و داستان زندگی افراد بسیاری را شاهد بوده و یکی از برجسته‌ترین مراکز درمانی در حوزه اعصاب و روانپزشکی در ایران و خاورمیانه است که در شهر تهران واقع شده و تمرکزی ویژه بر ارائه خدمات تخصصی و پیشرفته در تشخیص، درمان و مراقبت از اختلالات روانی و عصبی دارد.
دکتر امیرحسین جعفری - رییس بیمارستان روزبه، ضمن اشاره به وضعیت فعلی بار بیماری‌های روانپزشکی و همچنین درمان‌های تخصصی این بیماری‌ها در کشور، در عین حال بر ضرورت اجرای برخی سیاست‌های درمانی مدیکال در حوزه روانپزشکی نیز تاکید دارد و معتقد است که حوزه سلامت روان با عقب‌افتادگی بسیاری مواجه است و برای حل این عقب‌افتادگی به عزم ملی نیاز داریم و بر همین اساس هم از مسئولان و سازمان‌های مردم نهاد می‌خواهد که به این موضوع توجه کنند و مشکلات حوزه سلامت روان را به رسمیت بشناسند.
گفت‌وگوی تفصیلی ایران اکونومیست با دکتر امیرحسین جعفری - رییس بیمارستان روزبه، درباره خدمات تخصصی و پیشرفته در حوزه اعصاب و روانپزشکی و همچنین چالش‌ها و مشکلات این حوزه را در پی می‌خوانید:
بیمارستانی با بیش از ۸۰ سال خدمت در حوزه سلامت روان
دکتر امیرحسین جعفری_رئیس بیمارستان روزبه در گفت‌وگوی تفصیلی با ایران اکونومیست، با بیان اینکه «بیمارستان روزبه» بیشتر از ۸۰ سال قدمت دارد، اظهار کرد: قدمت بیمارستان روزبه تا حدودی با آغاز ارائه خدمات نوین روانپزشکی در کشور مصادف است. پیش از ارائه خدمات نوین روانپزشکی، صرفا خدماتی از نوع نگهداری از بیماران مبتلا به اختلالات روان ارائه می‌شد. به عبارت دیگر، مراکزی برای نگهداری از بیماران مبتلا به اختلالات روان در کشور به ویژه در اواخر دوره قاجار ایجاد شد. جامعه در آن بازه زمانی بر این باور بود، بهتر است بیماران مبتلا به اختلالات روان از جامعه جدا شوند.
تغییر رویکرد مواجهه با بیماران روانپزشکی در گذر زمان
وی با بیان اینکه رویکرد مواجهه با بیماران روانپزشکی در گذر زمان تغییر کرده، توضیح داد: در حال حاضر، رویکرد مواجهه با بیماران روانپزشکی نسبت به گذشته متفاوت است و این در حالی است که جامعه در گذشته بر این باور بود که این بیماران می‌بایست از جامعه جدا شوند . همچنین دیدگاه‌ها نسبت به بیماران روانپزشکی منفی بوده، به نحوی که از القابی مانند «شیطانی»، «جن‌زده» و «دیو صفت» برای نامیدن برخی بیماران روانپزشکی استفاده می‌کردند. القاب و صفت‌هایی مانند «دیوانه» و «مجنون» که برای بیماران روانپزشکی استفاده می‌شد در واقع به همان معنای «دیو صفت» و «جن زده» هستند.
طردشدگی بیماران روانپزشکی در جامعه
این روان‌پزشک با بیان اینکه بیماران راون‌پزشکی از جامعه طردشده بودند، گفت: دیدگاه‌ها به بیماران روانپزشکی سبب طردشدگی این بیماران از جامعه شده بود. نه تنها دیدگاه‌ها نسبت به بیماران روانپزشکی سبب جدا افتادن این گروه بیماران از جامعه می‌شد، بلکه این افراد به صورت فیزیکی نیز از جامعه جدا شده بودند.
پایه‌گذاری روانپزشکی نوین در ایران طی دهه‌های ۲۰ و ۳۰
وی درباره پایه‌گذاری روانپزشکی نوین در ایران توضیح داد: اساتید گرانقدری مانند مرحوم دکتر غلامرضا میرسپاسی و مرحوم دکتر حسین رضاعی، روانپزشکی نوین را در دهه‌های ۱۳۲۰ و ۱۳۳۰ در ایران پایه‌گذاری کردند. پس از شکل‌گیری خدمات نوین روانپزشکی در کشور، رویکرد مواجهه با بیماران روانپزشکی تغییر کرده و درمان این گروه بیماران در کانون توجه قرار گرفت. با تلاش‌های مستمر جامعه روانپزشکی، پیشرفت‌های خوبی طی حیات ۸۰ ساله خدمات نوین روانپزشکی در کشور به دست آمده است.
تاسیس نخستین بخش مراقبت از بیماران روانپزشکی در بیمارستان سینا
این روان‌پزشک درباره ایجاد نخستین مرکز درمانی روانپزشکی در ایران گفت: پیش از تاسیس بیمارستان روزبه، بخش مراقبت از بیماران روانپزشکی در بیمارستان سینا ایجاد شد و همچنین یک بخش نگهداری از این گروه از بیماران برای مدت کوتاهی در بیمارستان امام خمینی (ره) ایجاد شد. بخش نگهداری از بیماران روانپزشکی روزبه در دهه ۱۳۳۰ تاسیس شد و در گذر زمان به تدریج توسعه یافته است.
۱۵۰ تا ۲۰۰ مراجعه روزانه به بیمارستان روزبه
جعفری ادامه داد: در حال حاضر، بیمارستان روزبه حدود ۲۲۰ تخت ظرفیت دارد و خدمات تخصصی، فوق‌تخصصی و سرپایی متنوعی را ارائه می‌دهد. بیمارستان روزبه به واسطه قدمت بیش از ۸۰ ساله خود در بسیاری از حیطه‌های درمان روانپزشکی پیشتاز است.
وی با بیان اینکه عمده مراجعه‌کنندگان به این مرکز درمانی خدمات سرپایی دریافت می‌کنند، توضیح داد: حدود ۱۵۰ تا ۲۰۰ به صورت روزانه از خدمات بیمارستان روانپزشکی روزبه بهره می‌گیرند. همچنین شدت علائم روانپزشکی برخی مراجعه‌کنندگان به بیمارستان روانپزشکی روزبه به نحوی است که در این مرکز درمانی بستری می‌شود.
شایع‌ترین بیماری‌های روانپزشکی در میان ایرانیان
رئیس بیمارستان روزبه با بیان اینکه خدمات سرپایی طیف گسترده‌ای از خدمات را شامل می‌شود، اظهار کرد: مراجعین بیمارستان روزبه به نحوی متأثر از شیوع بیماری‌های مختلف روانپزشکی در سطح جامعه است. افسردگی، بیماری‌های اضطرابی، وسواس و بیماری‌های مشابه به وسواس در سطح جامعه شیوع بیشتری دارند.
مشاوره؛ بخش کوچکی از خدمات روان‌درمانی
جعفری با بیان اینکه خدمات «دارو درمانی» و «روان‌درمانی» به بیماران ارائه می‌شود، تصریح کرد: منظور از روان‌درمانی، درمان‌هایی است که مبتنی بر دارو نیستند و درمان بیماران با انواع مختلف روش‌های روان‌درمانی انجام می‌شود. روان‌درمانی در جامعه به اصطلاح «مشاوره» شناخته می شود ولی این در حالی است که مشاوره بخش کوچکی از خدمات روان‌درمانی را تشکیل می‌دهد و بخش متراکم‌تر برای خدمات متنوع روان‌درمانی است.
بار سنگین برخی بیماری‌های روانپزشکی بر جامعه و خانواده‌ها
وی با بیان اینکه برخی بیماری‌های روانپزشکی شیوع کمتری دارند، اظهار کرد: اگرچه شیوع برخی بیماری‌های روانپزشکی در جامعه نسبت به بیماری‌های شایع روانپزشکی مانند «افسردگی» کمتر است اما بار بیشتری بر خانواده‌ها و جامعه تحمیل می‌کنند؛ به طور مثال، «دمانس» و «آلزایمر» در سنین بالاتر اتفاق می‌افتند. متخصصان مغز و اعصاب، خدمات مربوط به این گروه از بیماران را ارائه می‌دهند.
جعفری گفت: همچنین ارائه خدمات به بیماران مبتلا به «اختلالات جنسی» و «اعتیاد» از دیگر خدمات بیمارستان روزبه است. همچنین بخش‌های بستری متنوعی در بخش بستری وجود دارد و بیمارستان روزبه، یکی از مراکز درمانی است که خدمات روانپزشکی به کودکان و نوجوانان ارائه می‌دهد. ارائه خدمات به بیماران «ننوروسایکیاتری» (روانپزشکی عصبی) از دیگر خدمات این مرکز درمانی است. همچنین اولین اورژانس روانپزشکی در بیمارستان روزبه راه اندازی شده است. ارائه خدمات به سالمندان به صورت سرپایی و بستری از دیگر خدمات این بیمارستان است. خدمات پس از ترخیص بیماران نیز از دیگر خدماتی است که در این مرکز درمانی ارائه می‌شود.
افسردگی؛ شایع‌ترین بیماری روانپزشکی در میان ایرانیان
وضعیت شیوع بیماری‌های روانپزشکی
رئیس بیمارستان روزبه درباره پیمایش‌های انجام شده در حوزه اختلالات روان در کشور گفت: چند پیمایش ملی در ارتباط با سلامت روان جامعه طی سال‌های گذشته در کشور انجام شده و نتایج این پیمایش‌ها تقریبا یافته‌های مشابهی را نشان داده است. نتایج این پیمایش‌ها بیانگر این است که شیوع بیماری‌های روانپزشکی در سطح کشور حدود ۲۱ تا ۲۶ درصد است و بیماری افسردگی شایع‌ترین بیماری روانپزشکی در میان ایرانیان به حساب می‌آید.
وی با بیان اینکه افسردگی شایع‌ترین بیماری روانپزشکی در سطح جهان است، اظهار کرد: پس از افسردگی، بیماری‌های «اضطراب»، «وسواس»، «اختلالات جنسی» و «سایکوز» (روان‌پریشی) در درجات بعدی شایع‌ترین بیماری‌های روانپزشکی قرار دارند.
ابتلای بیشتر زنان به افسردگی نسبت به مردان
این روان‌پزشک با بیان اینکه ابتلای زنان به افسردگی نسبت به مردان بیشتر است، تصریح کرد: اگرچه مولفه‌های اجتماعی در بروز افسردگی نقش دارند اما عوامل بیولوژیک زنان نیز، زمینه‌ساز شیوع بیشتر افسردگی در میان زنان است. آمار و ارقام بیانگر این است که شیوع افسردگی در میان مردان حدود ۹ تا ۱۰درصد و در میان زنان نیز حدود ۱۵ درصد است. مطالعات متعددی به بررسی چرایی شیوع بیشتر افسردگی در میان زنان پرداخته‌اند و دلایل این موضوع در حال بررسی است.
انگ‌زدن؛ چالشی جهانی برای بیماری‌های روانپزشکی
رئیس بیمارستان روزبه با بیان اینکه انگ‌زدن (استیگما) به بیماران روانپزشکی یک مشکل جهانی است، گفت: مشکل انگ‌زدن به بیماران روانپزشکی فقط به جامعه ایران محدود نمی‌شود و در تمام دنیا وجود دارد. انگ‌زنی و برچسب منفی چسباندن به بیماری‌های روانپزشکی سبب می‌شود که بیماران برای مراقبت و درمان بیماری خود اقدام نکنند. ما در بیمارستان روزبه با موارد متعددی به صورت روزانه مواجه می‌شویم که فرد با یک بیماری روانپزشکی سال‌ها دست‌وپنجه نرم کرده ولی برای درمان بیماری خود اقدام نکرده است. مراجعه نکردن برای درمان بیماری را نه در گذشته دور و نه در یک شهر دورافتاده بلکه در شهر تهران و برای سال‌های جاری است و به سال‌های دور مربوط نمی‌شود. بازهم تاکید می‌کنم، اقدام نکردن برای درمان بیماری در انگ‌زدن به بیماری‌های روانپزشکی ریشه دارد.
عدم پیگیری درمان و بروز آثار فراوان
او با بیان اینکه اقدام نکردن برای درمان بیماری‌های روانپزشکی با آثار فراوانی همراه است، تصریح کرد:اقدام نکردن برای درمان بیماری روانپزشکی در وهله نخست فرد را متاثر می کند و عملکرد تحصیلی، شغلی و ارتباطی وی را تحت تاثیر قرار می‌دهد. همچنین در وهله دوم خانواده و جامعه پیرامونی فرد را تحت تاثیر می‌گذارد و در مرحله آخر نیز نظام سلامت کشور را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد. به طور قطع، هنگامی که یک بیماری پیچیده و مزمن می‌شود، درمان سخت‌تری دارد و بار بیشتری بر نظام سلامت تحمیل می‌کند.
نقش مسائل فرهنگی در درمان بیماری‌های روانپزشکی
وی با بیان اینکه مسائل فرهنگی در درمان بیماری‌های روانپزشکی بسیار نقش دارند، گفت: جنبه‌های فرهنگی مرتبط با بیماری‌های روانپزشکی سبب مراجعه دیگرهنگام بیماران برای دریافت خدمات درمانی می‌شود. به طور مثال، برچسب‌زنی‌ها یکی از مسائلی است که بیماران روانپزشکی با آن مواجه هستند و آن را احساس می‌کنند.
سندرمی به نام افسردگی
وی با بیان اینکه افسردگی یک سندرم است، توضیح داد: افسردگی با «غم و اندوه» و «سوگ» متفاوت است. تمام انسان‌ها، غم و اندوه را طی حیات خود تجربه می‌کنند و اگر این چنین شرایطی را تجربه نکنند، غیرطبیعی است. سوگ، انتظار نرمالی است که افراد به هنگام از دست دادن یکی از عزیزان خود تجربه می‌کنند و با «اشکال در سازگاری» تفاوت دارد. افسردگی، یک سندرم و مجموعه‌ای از علائم است و بر روحیه، خواب، اشتها، انگیزه و حیطه‌های مختلف روان افراد اثر می‌گذارد. سندرم افسردگی، یک بیماری است و مانند سایر بیماری‌ها قابلیت تشخیص دارد. خوشبختانه، درمان افسردگی در اغلب موارد سخت نیست.
مواجهه متفاوت مردم با بیماری‌های روانپزشکی
جعفری با بیان اینکه مواجهه مردم با بیماری‌های روانپزشکی و سایر بیماری‌های طبی متفاوت است، تصریح کرد: به طور مثال، هنگامی که یک فرد به یک بیماری کبدی مبتلا می‌شود، خانواده و اطرافیان او؛ این بیماری را برای پیگیری روند درمانی تشویق می‌کنند. اگرچه چنین شرایطی برای بیماری‌های مدیکال وجود دارد اما مواجهه با یک فرد مبتلا به افسردگی متفاوت است.
وی ادامه داد: به طور مثال، خانواده فرد مبتلا به افسردگی به او می‌گویند که او باید خودش به خودش کمک کند و کاری از دست دیگران ساخته نیست. همچنین برخی بر این باور هستند که روان‌پزشک نمی‌تواند به بیمار کمک کند و داروها نیز با عوارض بسیاری همراه است. تمام این موارد، گزاره‌های غلطی هستند که در جامعه مطرح می‌شوند. متاسفانه، چنین گزاره‌های نادرستی همواره در جامعه به صورت سینه به سینه منتشر و مطرح می‌شود. همچنین این احتمال وجود دارد که بیماران مبتلا به بیماری‌های روانپزشکی با اعلام بیماری خود به دیگران، طردشدگی از سوی اطرافیان خود را تجربه کنند. گزاره‌های غلط در ارتباط با بیماری‌های روانپزشکی جزو واقعیت‌های جامعه است و مسائل فرهنگی در آن بسیار نقش دارد.
جعفری در ارتباط با مسائل فرهنگی در درمان بیماری‌های روانپزشکی گفت: بازهم تاکید می‌کنم جنبه فرهنگی در مراجعه بیماران برای درمان بیماری‌ها، پیش‌آگهی و روند بهبودی بیماران تاثیر دارد. مسائل فرهنگی در ارتباط با بیماری‌های روانپزشکی ریشه فرهنگی دارد و ردپای مسائل فرهنگی را می‌توان در چگونگی خطاب‌شدن بیماران روانپزشکی در سطح جامعه مشاهده کرد.
جای خالی آموزش بیماری‌های روانپزشکی در جامعه
رئیس بیمارستان روانپزشکی روزبه با بیان اینکه آموزش لازم در ارتباط با بیماری‌های روانپزشکی به جامعه داده نشده، گفت: رسانه‌ها می‌توانند نقش اساسی در آموزش مسائل مرتبط با بیماری‌های روانپزشکی داشته باشند. متاسفانه، جامعه بر این باور است افرادی که به بیماری‌های روانپزشکی مبتلا می‌شوند تا پایان عمر گرفتار بیماری‌هایی از این دست می‌شوند و این بیماری‌ها همراه همیشگی مبتلایان است. جامعه بر این باور است که مبتلایان به بیماری‌های روانپزشکی می‌بایست طرد شوند؛ یعنی اینکه فرد امکان اشتغال یا تشکیل خانواده ندارند که البته تصور بسیار اشتباهی است.
باورهای غلط درباره داروهای روانپزشکی
وی با بیان اینکه دیدگاه‌های اشتباه فقط به مبتلایان بیماری‌های روانپزشکی محدود نمی‌شود، گفت: جامعه همچنین بر این باور است که داروهای روانپزشکی اعتیادآور هستند و سبب وابستگی می‌شوند. درحالیکه اغلب داروهای راون‌پزشکی سبب وابستگی نمی‌شوند و درصد بسیار کمی از داروهای روانپزشکی یعنی آن دسته از داروهایی که با عنوان «آرام‌بخش» شناخته می‌شوند، ممکن است سبب ایجاد وابستگی شوند. داروهای «ضد اضطراب»، «ضد افسردگی»، «تنظیم‌کننده خلق» و بسیاری از داروهای روانپزشکی سبب عارضه وابستگی نمی‌شوند. بازهم تاکید می‌کنم، اعتیادآور بودن داروهای روانپزشکی، تصوری اشتباه است.
بیماری‌های روانپزشکی مسری نیستند
این روان‌پزشک درباره باورها و دیدگاه‌های غلط درباره افسردگی خاطرنشان کرد: برخی بر این باور هستند که افسردگی یک بیماری مسری و واگیردار است و هرگونه تعامل با فرد مبتلا به افسردگی سبب ابتلا به این بیماری می‌شود. متاسفانه، تصور و دیدگاه‌های غلط در ارتباط با بیماری‌های روانپزشکی سبب می‌شود که افراد مبتلا به بیماری‌های روانپزشکی برای درمان خود اقدام نکنند و تبعات اجتماعی ناشی از این موضوع برای خانواده‌ها و جامعه ایجاد شود.
وی با بیان اینکه بیماران روانپزشکی طردشدگی را تجربه می‌کنند، توضیح داد: علاوه بر مولفه‌های فرهنگی، برخی عوامل دیگر سبب طردشدگی بیماران روانپزشکی می‌شود. به طور مثال، هنگامی که یک بیماری مزمن می‌شود، روند درمان نیز افزایش می‌یابد و ممکن است چند ماه زمان‌بر باشد و این احتمال وجود دارد که فرد مبتلا به این بیماری طی روند درمان خود از شغل، خانواده و محل تحصیل خود فاصله‌گیری کند. ایجاد فاصله به دلیل روند درمان یک موضوع طبیعی است اما مولفه‌های فرهنگی و اجتماعی، مهم‌ترین عامل طردشدگی بیماران روانپزشکی هستند.
نقش عوامل اجتماعی در پدیده خودکشی
جعفری در بخش دیگری از صحبت‌هایش به موضوع خودکشی اشاره کرد و با بیان اینکه «بیماری‌های روانپزشکی» و «وضعیت سلامت روان جامعه» مولفه‌هایی موثر در شیوع خودکشی هستند، گفت: علاوه بر سلامت روان جامعه، عوامل اجتماعی نیز در شیوع خودکشی نقش دارند. رابطه‌ای دوطرفه میان خودکشی و رسانه وجود دارد؛ اگر رسانه‌ها مواجهه درست و اصولی با موضوع خودکشی داشته باشند، می‌توانند سبب آگاهی‌بخشی و آموزش در ارتباط با خودکشی شوند و به کاهش میزان بیماری‌های روان و پیامدهای ناشی از آن مانند خودکشی کمک کنند.
رئیس بیمارستان روزبه ادامه داد: اگر مواجهه رسانه‌ها با بیماری‌های روانپزشکی، درست و اصولی نباشد، می‌تواند سبب افزایش خشونت و خودکشی شود. متاسفانه، با چالش مواجهه رسانه‌های غیررسمی، شبکه‌های اجتماعی و پیام‌رسان‌ها با موضوع خودکشی روبرو هستیم؛ به نحوی که انتشار یک پیام نادرست در این شبکه‌های اجتماعی می‌تواند سبب افزایش میزان خودکشی در جامعه شود.
وی افزود: مطالعات متعددی در سطح دنیا درباره مواجهه نادرست رسانه‌ها با خودکشی و تاثیر این مولفه بر افزایش خودکشی در سطح دنیا انجام شده و نتایج این پژوهش‌ها بیانگر این است که نگرش غلط رسانه‌ها چه رسمی و شبکه‌های اجتماعی بر بروز خودکشی در سطح جامعه اثر می‌گذارد.
آگاهی از بروز خودکشی به معنی شیوع سونامی‌وار آن نیست
رئیس بیمارستان روانپزشکی روزبه توضیح داد: بهبود و افزایش سطح دسترسی به رسانه‌ها سبب شده که مواجهه جامعه با موضوع خوددکشی نسبت به گذشته افزایش یابد. متاسفانه، همیشه میزانی از سطح خودکشی در جامعه داشته‌ایم اماکمتر از آن مطلع می‌شدیم اما امروزه به واسطه حضور رسانه‌ها از این موضوع مطلع می‌شویم. آگاهی از بروز خودکشی در جامعه به این معنا نیست که با شیوع سونامی‌وار خودکشی مواجه هستیم. متاسفانه خودکشی در سطح کشور یک شیب ملایم دارد اما بازهم تاکید می‌کنم که با سونامی و شیب شدید این مولفه اجتماعی مواجه نیستیم اما باید در کانون توجه قرار گیرد.
او با بیان اینکه آمار و ارقام خودکشی در کشور از میانگین جهانی کمتر است، تصریح کرد: سازمان پزشکی قانونی، مرجع رسمی اعلام آمار و ارقام خودکشی در کشور است و براساس اطلاعات منتشر شده این سازمان، میزان خودکشی منجر به فوت در ایران حدود ۷ در صدهزار است و این در حالی است که میانگین جهانی حدود ۱۳ تا ۱۵ در ۱۰۰هزار است. عوامل فرهنگی، اجتماعی و مذهبی سبب شده که میزان خودکشی در ایران از میانگین جهانی کمتر باشد.
نقش مهم آموزش در کاهش میزان خودکشی
وی درباره نقش شبکه‌های اجتماعی در افزایش پدیده خودکشی گفت: شبکه‌های اجتماعی می‌توانند سبب افزایش میزان خودکشی در برخی بازه‌های زمانی شوند. تاثیر شبکه‌های اجتماعی بر خودکشی می‌بایست در کانون توجه قرار گیرد؛ پزشکان، رسانه‌ها و سیاستگذران حوزه سلامت و تمام شهروندان جامعه وظیفه دارند نسبت به سلامت روان خود و اطرافیان‌شان آگاه باشند. جامعه‌ای در کاهش میزان خودکشی موفق است که در حوزه سلامت روان، آموزش‌های لازم به عموم افراد جامعه داده شود و تمام شهروندان جامعه نسبت به جامعه پیرامونی خود آگاه باشند و بدانند با افرادی که احساس ناامیدی و افکار خودکشی دارند، یا افسرگی و اضطراب و دلشوره را تجربه می‌کند، چگونه برخورد کنند. اگر خواهان بهبود وضعیت روان جامعه هستیم، تمام ارکان جامعه می‌بایست احساس تکلیف کنند و فقط در انتظار اقدامات نهادهای رسمی نباشیم.
مشکلات سلامت روان در ۹۰ درصد افرادی که به خودکشی فکر می‌کنند
وی درباره مراجعه‌کنندگان به اورژانس‌های روانپزشکی توضیح داد: افراد به دلایل متعددی به اورژانس‌های روانپزشکی مانند اورژانس روانپزشکی بیمارستان روزبه مراجعه می‌کنند و افرادی با افکار خودکشی یا سابقه آسیب به خود در میان مراجعه‌کنندگان حضور دارند. بررسی‌ها بیانگر این است ۹۰ درصد افرادی که اقدام به خودکشی می‌کنند، مشکلاتی در زمینه سلامت روان دارند ولی خوشبختانه، اغلب این مشکلات قابل درمان است. با توجه به اینکه اغلب مشکلات این افراد قابل درمان است، به اهتمام جدی فرد و خانواده‌ها نیاز دارد تا برای درمان اقدام کنند.
خودکشی با انگ و برچسب منفی همراه است
او با بیان اینکه خودکشی با انگ و برچسب منفی همراه است، گفت: افراد جامعه از به زبان آوردن کلمه «خودکشی» پرهیز می‌کنند. همچنین برخی از بیان اینکه یکی از افراد خانواده آنها خودکشی کرده خودداری می‌کنند و برخی از اینکه افکار خوددکشی دارند، خودداری می‌کنند. واقعیت‌های جامعه این چنین است و جنبه‌های فرهنگی مرتبط با آن باید حل شود.
رئیس بیمارستان روزبه با بیان اینکه افکار مردم جامعه باید اصلاح شود، گفت: مردم تصور می‌کنند هنگامی که یک فرد از خودکشی سخن می‌گوید، فقط به دنبال جلب توجه است که یک دیدگاه غلط به حساب می‌آید. افرادی که از خودکشی سخن می‌گویند، احساس درد روانی دارند و به این افراد می‌بایست توجه کرد. این افراد می‌بایست در کانون توجه قرار گیرند تا تالم و درد آنها کاهش یابد.
وی ادامه داد: همچنین این تصور وجود دارد افرادی که به خودکشی فکر می‌کنند، به طور قطع به زودی دست به چنین کاری می‌زنند و پیشگیری از وقوع آن امکانپذیر نیست که تصوری غلط است. افرادی که اقدام به خودکشی می‌کنند، یک عامل زمینه‌ای منجر به عمل آنها شده است که در اکثر مواقع این اقدام در یک بیماری روانپزشکی ریشه دارد. اگر علت اقدام به خودکشی یک فرد تشخیص داده و درمان شود، از اقدام‌های احتمالی آینده همان فرد به شدت جلوگیری می‌کند. اگر خانواده‌ها و جامعه از چگونگی مواجهه با افرادی که اقدام به خودکشی کرده‌اند آگاهی داشته باشند، در اقدام به خودکشی افراد بسیار اثرگذار خواهند بود.
وضعیت دسترسی به داروهای روانپزشکی
وی درباره دسترسی به داروهای روانپزشکی گفت: همانطور که سایر رشته‌های تخصصی پزشکی با کمبود مقطعی دارو در برخی بازه‌های زمانی روبرو می‌شوند، این شرایط برای روانپزشکی نیز وجود دارد. اگرچه تعداد محدودی از داروهای بیماری‌های روانپزشکی کمبود دارند اما نقشی تعیین‌کننده دارند. به طور مثال، اگر کمبود «متیل‌فنیدیت» که جامعه آن را با عنوان «ریتالین» می‌شناسد را تجربه کنیم، افرادی که برای درمان بیماری خود می‌بایست این دارو را مصرف کنند، در صورت در دسترس نبودن آن، افت تحصیلی را تجربه می‌کنند. همچنین بیمارانی که به داروهای «ضد سایکوز» نیاز دارند، در صورت ایجاد وقفه در روند مصرف دارو، «عود بیماری» خود را تجربه می‌کنند.
بیماری‌های روانپزشکی، بیماری‌های مزمن هستند
این روان‌پزشک گفت: بیماری‌های روانپزشکی، بیماری‌های مزمن هستند و در طولانی‌مدت بر افراد اثر می‌گذارند و متوقف‌شدن روند عرضه دارو می‌تواند با مشکلات فراوانی همراه باشد. با توجه به اهمیت مصرف دارو برای بیماران روانپزشکی می‌بایست به این موضوع اشاره کرد که تامین داروهای روانپزشکی به صورت منظم و دقیق می‌بایست به یک اولویت برای حوزه بهداشت و درمان تبدیل شود. بازهم تاکید می‌کنم که تامین داروی با کیفیت و رصد نیازهای این حوزه می‌بایست یک اولویت باشد.
هزینه‌های بالای خدمات روانپزشکی؛ موضوعی مهم و قدیمی
رئیس بیمارستان روانپزشکی روزبه درباره هزینه‌های بالای خدمات روانپزشکی در کشور توضیح داد: هزینه‌های بالای خدمات روانپزشکی یک موضوع مهم و قدیمی است. بر این باورم که سلامت روان و کیفیت زندگی افراد جزو اولویت‌های نظام سلامت نیست و به همین دلیل، هزینه‌های خدمات روانپزشکی در کشور گران است. مساله سلامت روان جزو اولویت‌های وزارت بهداشت و سازمان‌های بیمه‌گر نیست. هنگامی که از سلامت روان سخن می گوییم، کیفیت و رضایت زندگی نیز باید در کانون توجه قرار گیرد اما این مولفه‌ها در اولویت قرار ندارند.
وی ادامه داد: امید به زندگی، افزایش عمر، بیماری‌های قلبی و عروقی، بیماری‌هایی که سبب تحمیل بار به سیستم بهداشتی و درمانی می‌شوند جزو اولویت‌ها هستند. توجه به بیماری‌هایی که بار سنگینی به نظام سلامت وارد می‌کنند، قابل تقدیر است و خوشبختانه دستاوردهای خوبی در این زمینه حاصل شده است.
بیماری‌های روانپزشکی جزو ۳ دسته بیماری‌هایی پرهزینه
این روان‌پزشک با بیان اینکه بیماری‌های روانپزشکی جزو ۳ دسته بیماری‌هایی هستند که بیشترین بار را به جامعه تحمیل می‌کنند، افزود: در گذشته، بار ناشی از بیماری‌های روانپزشکی زیاد نبود اما بار ناشی از بیماری‌های روانپزشکی طی سال‌های اخیر نه تنها در ایران بلکه در سطح جهانی افزایش یافته است.
این روان‌پزشک گفت: بازهم تاکید می‌کنم که بیماری‌های روانپزشکی جزو ۳ دسته بیماری‌های با بار بسیار زیاد هستند و در ارتباط با این موضوع، پرسش «آیا میزان توجه نظام سلامت به بیماری‌های روانپزشکی به میزان بار تحمیلی این بیماری‌ها است؟» را مطرح می‌کنم. آیا میزان دسترسی به خدمات روان مناسب است؟ به طور قطع، میزان دسترسی به خدامت سلامت روان مناسب نیست و می‌بایست افزایش یابد. توجه و سرمایه‌گذاری به حوزه سلامت روان ضروری است.
اشغال ۹۰ درصدی تخت‌های بیمارستان روزبه
رئیس بیمارستان روانپزشکی روزبه با بیان اینکه نرخ اشغال تخت‌های بیمارستان‌های روانپزشکی شهر تهران بیش از ۹۰ درصد است، توضیح داد: میزان اشغال تخت‌های بیمارستان روزبه، ۱۰۰ درصد است. در حال حاضر، تعدادی بیمار در لیست انتظار بستری قرار دارند؛ به عبارت دیگر، تعدادی بیمار می‌بایست ترخیص شوند تا خدمات درمانی بستری برای گروهی دیگر از بیماران ارائه شود.
کمبود تخت‌های روانپزشکی در کشور
وی ادامه داد: با کمبود شدید تخت‌های روانپزشکی به خصوص در شهر تهران دست‌وپنجه نرم می‌کنیم. البته کمبود تخت روانپزشکی فقط به شهر تهران محدود نمی‌شود و در تمام کشور وجود دارد. همچنین خدمات سرپایی روانپزشکی نیز شرایط مطلوبی ندارد.
این روان‌پزشک با بیان اینکه خدمات «مراکز سراج» قابل تقدیر است، گفت: مراکز خدمات سلامت روانی_اجتماعی (سراج) در وزارت بهداشت ارائه می‌شود و دسترسی به خدمات سلامت روان را در شبکه بهداشتی و درمانی ارتقا داده اما با نقطه مطلوب بسیار فاصله دارد. شرایط کنونی دسترسی به خدمات سلامت روان به اهتمام ویژه سیاستگذاران حوزه سلامت نیاز دارد تا به این حوزه به طور ویژه توجه کنند.
ضرورت اجرای برخی سیاست‌های درمانی مدیکال در حوزه روانپزشکی
رئیس بیمارستان روزبه گفت: وزارت بهداشت در حوزه کنترل و کاهش بیماری‌های جسمی مانند بیماری‌های قلبی_عروقی به دستاوردهای خوبی نائل آمده و این الگو می‌بایست برای بیماری‌های روانپزشکی اجرا شود. بسیاری از بیماری‌ها، قابل پیشگیری هستند و با استفاده از این مولفه می‌توان عمر مفید افراد را افزایش داد.
وی ادامه داد: بازهم تاکید می‌کنم و درخواست خود را برای بار دیگر مطرح می‌کنم که سیاستگذاران، سازمان‌های مردم نهاد و مردم به مولفه‌های رضایت و ارتقاء کیفیت زندگی توجه کنند تا وضعیت مطلوبی برای جامعه رقم زنند.
تمایل کمتر خیرین برای کمک به حوزه روان
رئیس بیمارستان روزبه با بیان اینکه مسائل فرهنگی مهم‌تری چالش برای درمان بیماری‌های روانپزشکی است، گفت: بیمارستان‌های روانپزشکی با مسائل و مشکلات فراوانی مانند مشکلات مالی مواجه هستند و خیرین تمایل کمتری برای کمک در حوزه مسائل روانپزشکی دارند. پرسنل ارائه‌دهنده روانپزشکی با افرادی مواجه می‌شوند که حدود ۱۰ سال با یک بیماری روانپزشکی دست و پنجه نرم کرده‌اند اما اقدامی برای درمان بیماری خود نکرده‌اند. اگر این افراد طی روزهای نخست بیماری خود برای درمان اقدام می‌کرد درمان با سهولت بیشتری امکانپذیر بود اما فرایند درمان با گذر زمان سخت می‌شود و مراجعه نکردن در مسائل فرهنگی ریشه دارد.
تمام افراد به سلامت روان خود توجه کنند
وی با بیان اینکه سلامت روان یک مقوله مهم است و در اغلب مواقع به دست فراموشی سپرده می‌شود، تصریح کرد: تمام افراد جامعه برای اینکه حال خود و اطرافیان آنها خوب باشد، می‌بایست به سلامت روان خود توجه کنند. همانطور که سلامت جسم خود توجه می‌کنیم به سلامت روان نیز توجه کنیم. دردهای فیزیکی و جسمی به راحتی احساس می‌شود اما دردهای روانی این چنین نیستند. اگر احساس می‌کنیم بنا به هر دلیلی حال خوبی نداریم به این موضوع بیاندیشیم برای اینکه حال، انگیزه، افکار و هیجان بهتری داشته باشیم از یک روان‌شناس و روان‌پزشک کمک بگیریم تا روابط فردی و اجتماعی خوبی داشته باشیم.
جعفری در پایان گفت: حوزه سلامت روان با عقب‌افتادگی بسیاری مواجه است و برای حل این عقب‌افتادگی به عزم ملی نیاز داریم. من از تمام مسئولان و سازمان‌های مردم نهاد درخواست می‌کنم به این موضوع توجه کنند و مشکلات حوزه سلامت روان را به رسمیت بشناسند.
منبع: خبرگزاری ایسنا
گزارش خطا
آخرین اخبار