«پیرمرد و دریا» فوت و فن زیستن است

به گزارش ایران اکونومیست، پنجمین نشست از سلسله‌نشست‌های «آفتاب جهان‌تاب کتاب» عصر روز یکشنبه (۱۹ اسفند) در فروشگاه امیرکبیر شعبه فخر رازی با حضور مصطفی فعله‌گری، محسن باقری‌اصل و سمیه جمالی با محوریت نقد و بررسی کتاب  «پیرمرد و دریا» نوشته ارنست همینگوی برگزار شد.

نشست با معرفی سمیه جمالی از کتاب «پیرمرد و دریا»  آغاز شد و او  گفت: این کتاب یکی از برجسته‌ترین آثار ادبیات قرن بیستم است که در سال ۱۹۵۲ منتشر شد؛ و به‌عنوان اثری سمبلیک، داستان مبارزه‌ای تنها و بی‌پایان میان انسان و طبیعت را روایت می‌کند. همینگوی در این کتاب از روایت‌های ساده و سرراست استفاده کرده تا نشان دهد که حتی در ساده‌ترین اعمال انسانی نیز معنا و عمق وجود دارد.

نقد زبان و سبک نوشتاری همینگوی

در ادامه، مصطفی فعله‌گری به نقد زبان و سبک نوشتاری همینگوی پرداخت.

او با اشاره به سادگی و ایجاز در نوشتار همینگوی اظهار کرد: این ویژگی یکی از دلایل موفقیت جهانی آثار اوست.

به گفته وی، همینگوی توانسته است با استفاده از سبک مینی‌مالیستی، نه‌تنها پیچیدگی‌های درونی شخصیت‌ها را به خوبی نشان دهد؛ بلکه مفاهیم فلسفی و اجتماعی را در لابه‌لای جملات کوتاه و قوی خود جای داده است.

فعله‌گری همچنین افزود: «پیرمرد و دریا» بویژه در انتخاب واژه‌ها و جملات به‌دقت پرداخته شده است؛ و در عین حال سادگی نوشتار باعث می‌شود که خواننده بیشتر به کشمکش درونی شخصیت‌ها و تغییرات روحی آن‌ها توجه کند.

ابعاد روان‌شناسی و فلسفی اثر

در ادامه، محسن باقری اصل در آغاز سخنان خود گفت: ترجمه فارسی نازی عظیما مستقلاً اثر هنری تکین و جاودانی است، فارسی مدرنی که تکیه بر کلاسیک دارد. «پیرمرد و دریا» با این ترجمه درخشان یک لغت اضافی و زائد ندارد.‌ داستانش خیلی ساده و سرراست است و شیوه‌های قلاب‌انداختن را هم رعایت می‌کند و می‌توان گفت که الگوی قلاب آمریکایی کپشن‌های اینستاگرام است. همینگوی در «پیرمرد و دریا» تجربه زیسته را دوباره زیسته و با این اثر زبان و ادبیات امروز آمریکا را بنیانگذاری کرده است. «پیرمرد و دریا» فوت و فن زیستن است و همینگوی زیستن را هم زیست می‌کند و یاد می‌دهد که تمام کارهایی را که باید انجام بدهی، انجام بده.
نکته مهم اینکه هر انسان باید به‌نوبه خود شگفت و یگانه باشد، و البته هنجارگریز و ساختارشکن، آن‌گونه که همینگوی و اثر او چنین است، اثری که ما را با یک رمان تصویری سینمایی روبه‌رو می‌کند.

 او افزود: نکته مهم دیگر درباره کانسپت است. ما در این رمان با پیرمردی مواجه می‌شویم که ظاهراً شکست خورده اما استعاره زندگی است. جنس مفهوم‌سازی در فلسفه با ادبیات صدوهشتاد درجه فرق می‌کند. جزئیات اثر با هم چفت و بست دارند و نویسنده تمام این جزئیات را در کنار هم شکل می‌دهد و مفهومی جذاب ساخته می‌شود که برخلاف فلسفه انتزاعی نیست، تخیل است و بسی لذت‌بخش. خود من اگر سالی یک بار «پیرمرد و دریا» با این ترجمه را نخوانم، مریض می‌شوم. نکته دیگر در همین باب اینکه آدم باید اندیشنده و عمیق باشد، و هرچند همانند دریا مواج اما از درون، ژرف و جاافتاده.

خوانش اجتماعی و تاریخی اثر

سپس سمیه جمالی به خوانش اجتماعی و تاریخی «پیرمرد و دریا» پرداخت و تأکید کرد: این کتاب را می‌توان از زوایای مختلفی تحلیل کرد.

او به‌ویژه‌ به تأثیرات اجتماعی و اقتصادی دوران نویسنده اشاره داشت و توضیح داد: همینگوی از طریق داستانی ساده، به مشکلات بزرگ‌تری چون فقر، تنهابودن و مبارزه با ساختارهای اجتماعی اشاره دارد. این کتاب علاوه بر ماهیت فردی و درونی مبارزه انسان، به مبارزات اجتماعی و جهانی نیز پرداخته است.

در انتهای نشست، محسن باقری‌اصل اظهار کرد: ما کامل‌کننده‌ترین و تمام‌کننده‌ترین اثر هنری همینگوی را «پیرمرد و دریا» می‌دانیم و این رمان از آن رمان‌هایی است که همه درباره آن می‌گویند اینکه دارد زندگی مرا تعریف می کند، اینکه دارد موقعیت‌ها، خاطرات، تداعی‌ها و همچنین شکست‌ها و نظایر آن را به‌گونه‌ای سحرآمیز تصویر می‌کند.
این اثر فراتر از هرگونه سیاست‌ورزی استعاره زندگی است، الگوی ادبیات مقاومت و اسوه ادبیات ایمان‌گرایانه. «پیرمرد و دریا» به ما می‌آموزد که در تنگنای زندگی و در هر وضعیتی می‌توانی تمام تلاشت را انجام دهی و به تو می‌گوید همانند پیرمرد این رمان شاد باش و شکست‌ناپذیر. ما از این رمان می‌آموزیم که اساساً مقاومت منفعلانه نیست، مقابله‌کننده است و خارج از هرگونه نکته‌ای اینکه پیرمرد صید خود را انجام داده، کار خود را کرده و هرچند نتیجه، دلخواهش نبوده، پیروز است و این پیروزی را ما از چشمان پسربچه‌ای می‌بینیم که از اول داستان هست و آخر داستان به صحنه برمی‌گردد.

این نشست با پرسش و پاسخ میان حضار و کارشناسان به پایان رسید و به تأکید بر اهمیت بررسی ابعاد مختلف کتاب‌های جهانی در افزایش فهم و درک فرهنگی میان نسل‌های مختلف پرداخته شد.