به گزارش ایران اکونومیست، این برنامه عصر امروز، شنبه ۲۴ آذر ماه با حضور نادره رضایی، معاون هنری، اتابک نادری، سرپرست جدید اداره کل هنرهای نمایشی، محمدرضا خاکی، مهدی شفیعی، محمد باقر قهرمانی، شهرام زرگر، محمدحسین ناصربخت، عطاءالله کوپال، اردشیر صالح‌پور، بهرام جلالی، مسلم قاسمی، منوچهر اکبرلو، پیمان شریعتی، رحمت امینی، امین اشرفی، محمد شیری، داود نامور، مریم معترف، محمد دشت‌گلی، محمد جواد طاهری و ... در تالار رودکی برگزار شد.
در آغاز این برنامه که همزمان با هفته پژوهش برگزار شد، کورش سلیمانی که اجرای برنامه را بر عهده داشت، اولویت‌های این جایزه را برشمرد.
سپس سید جواد روشن، مدیر انتشارات نمایش و دفتر پژوهش اداره کل هنرهای نمایشی، با تقدیر از همراهی حمید نیلی، مدیر کل قبلی تئاتر در برپایی این جایزه تاکید کرد که نگاه آرمانی نداشتیم و به ممکن بودن برنامه‌ها اندیشیدیم.
روشن با ارائه توضیحاتی درباره محورهای این جایزه اضافه کرد: پژوهش‌های علمی و کاربردی، در مسیر مدیریت نیز ما را یاری خواهد کرد.
او با اشاره به لزوم انجام پژوهش‌های تالیفی در این جایزه عنوان کرد که در این جایزه بخشی هم به ترجمه و تقدیر از یک مترجم اختصاص پیدا کرده است.
در ادامه و در اولین بخش تجلیل، از عماد شاطریان، مدیر نشر بیدگل تقدیر شد.
بهزاد آقا جمالی، مدرس و پژوهشگر تئاتر در تقدیر از این ناشر از سابقه دوستی خود با شاطریان گفت و از تلاش‌های علی اکبرعلیزاد که سال‌ها با این نشر همکاری داشته است، یاد کرد و گفت: نشر «بیدگل»، منش و بینشی تئوریک و نگاهی انتقادی دارد و صرفا کتاب تئوریک منتشر نمی‌کند.
سپس شاطریان در سخنانی از همکاری علیزاد، رضا سرور و محمدرضا خاکی قدردانی کرد.
در ادامه، تقدیر از رضا سرور، مدرس، منتقد، پژوهشگر و مترجم تئاتر و نمایشنامه‌نویس با حضور محمدرضا خاکی، مترجم، استاد دانشگاه، کارگردان و مترجم تئاتر انجام شد.
خاکی با ارایه متنی، به خاطر تقدیر از یک مترجم، ابراز خرسندی کرد و افزود: ترجمه، پلی است میان فرهنگ‌ها و ملل و کاری بس دشوار و هنری بی همتا است.
او با تاکید بر جایگاه مهم ترجمه، کار مترجمان را همچون بازیگران، روایتگری و آفرینش‌گری خواند.
خاکی، از معضل ترجمه‌های دیجیتال و ماشینی گفت و بر جایگاه مهم ترجمه‌ای که توسط نیروی انسانی انجام می‌شود، تاکید کرد و افزود: ترجمه ماشینی، روح انسانی ندارد و نمی‌تواند احساسات را ترجمه کند.
این استاد دانشگاه در بخش دیگری از یادداشت خود، رضا سرور را مصداق بارز یک آماتور تئاتر دانست که دانش‌آموخته مهندسی و فنی است ولی در حوزه ترجمه تئاتر، دریچه‌هایی نو بر ما گشوده است. به طوری که ترجمه‌های دقیق او، چراغ راهی است برای دانشجویان و دوستداران ادبیات نمایشی.
سرور نیز طی یادداشتی به تعریف پژوهش تئاتری پرداخت و گفت پژوهش تئاتر همواره مستحضر به تاریخیت است و پژوهشگر تئاتر ایران در مواجهه‌ای ناگزیر، با تاریخیت سرو کار دارد و ناگزیر از گفتمان تاریخی و سیاسی کشور است.
این پژوهشگر تاکید کرد: پژوهش تئاتر کاری نیست که به شکل انتزاعی در گوشه کتابخانه انجام شود بلکه در دل اتفاقات اجتماعی رخ می‌دهد.
در بخش بعدی، تجلیل از فرهاد ناظرزاده کرمانی با سخنانی از اردشیر صالح پور، دیگر پژوهشگر تئاتر که از شاگردان ناظرزاده بوده، انجام شد.
صالح‌پور، پژوهش را مایه و پایه تئاتر دانست که همچون خورشید، هم گرما می‌بخشد و هم روشنی.
او ادامه داد: تئاتر ایران برای تکامل به سه عنصر هستی‌ساز نیاز دارد؛ پژوهش، آموزش و آفرینش که با یکدیگر ارتباط جدایی ناپذیر دارند.
صالح‌پور، کم‌توجهی به پژوهش را یکی از دلایل نابسامانی این روزهای تئاتر دانست و از رواج تئاتر سرگرمی‌ساز که اندیشه در آن جایی ندارد، ابراز تاسف کرد و گفت: متاسفانه این روزها، گیشه تئاتر بر اندیشه آن پیشی می‌گیرد. در حالی که دلیل موفقیت بهرام بیضایی به خاطر پژوهش‌های اوست.
او همچنین با یاداوری تلاش‌های دیگر پژوهشگر تئاتر، مایل بکتاش، از جمشید ملک‌پور به عنوان دیگر پژوهشگر ثابت قدم تئاتر یاد کرد که در انزوای محض به کار پژوهش مشغول است.
صالح‌پور در بخش دیگری از سخنانش از حضور سلبریتی‌ها بر صحنه تئاتر شهر گله کرد که سبب شده جای هنرمندان اصیل این رشته خالی بماند.
او همچنین با ابراز تاسف از نبود نقد و موزه تئاتر، از کم‌توجهی پژوهشکده فرهنگ و هنر وزارت ارشاد به پژوهش‌های تئاتری ابراز تاسف کرد و آن را جایی برای استقرار مدیران برکنارشده این وزارتخانه دانست و گفت: این در حالی است که بسیاری از پژوهشگران اصیل، این پژوهشکده را نمی‌شناسند.
سپس فرهاد ناظرزاده کرمانی، استاد دانشگاه، مترجم و پژوهشگر باسابقه تئاتر کشورمان با ابراز خوشنودی از حضور در این برنامه گفت: یکی از برکت‌های این محافل، دیدن دوستانی است که در فراق‌شان بودم.
او با قدردانی از تلاش‌های مهدی شفیعی (مدیر کل پیشین تئاتر) و داود نامور (مدیر عمارت نوفل لوشاتو) گفت: متاسفانه در دورانی متولد شدم که نمایشنامه‌نویسان خوب، دچار اوتیسم شده بودند و بیشتر فرم را عوض می‌کنند در حالیکه در این دوران فجایع بزرگ جهانی در حال وقوع است.
ناظرزاده افزود: به همین دلیل رغبت نکردم هیچ یک از این نمایشنامه‌ها را ترجمه کنم چون نویسنده آن را حقه‌باز می‌دانم. البته گرته‌هایی از استعداد دارند ولی جای نویسندگان بزرگ نسل قبل، به شدت خالی است.
این استاد دانشگاه که لحن شیرین سخن گفتنش مورد توجه و استقبال حاضران قرار گرفته، افزود: همانطور که نمایشنامه‌نویسی کوتوله شده، پژوهش رشد کرده است. البته این هم درست نیست چون این پژوهش‌ها هم بیشتر حقه‌های دانشگاهی است.
ناظرزاده با تاکید بر جایگاه پرسابقه ترجمه در ایران خاطرنشان کرد: ترجمه در ایران ریشه عمیقی دارد؛ از ابن مقفع تا ابراهیم یونسی و نجف دریابندری و ... ما سرزمین مترجم پروری بودیم و حتی مغول‌ها مترجمان ما را نمی‌کشتند بلکه برخی از آنان را به حکومت رساندند. البته خیلی دوست داشتم در ایران به جای رشد ترجمه، پژوهش رشد کند. ما مترجمان نابغه در ایران داشتیم و داریم که سبب شده در طول تاریخ کتاب‌هایی مانند «کلیله و دمنه» را که در زمان حمله اعراب، از بین رفته بود، به پهلوی ترجمه کنند تا باقی بماند.
این پژوهشگر ادامه داد: یکی از مشکلات ترجمه این است که نویسندگان این کتاب‌ها این آثار را برای مخاطبان کشور خود نوشته‌اند ولی چون دانشجوی ایرانی با فرهنگ آنان آشنایی ندارد، زبان این ترجمه‌ها، به نظر شبیه زبان جادوگران می‌رسد. انسان ذاتا ملی‌گراست و هر نویسنده‌ای برای مردم کشور خودش می‌نویسد. بنابراین لازم است این کتاب‌ها یک بار دیگر به فارسی باز شود.
ناظرزاده با یادآوری دوره‌ای که قرار بوده زبان فرانسه به عنوان زبان دانشگاهی در ایران شناخته شود، ادامه داد: در کشوری که ۵ شاعر بزرگ کیهانی دارد، اصلا نباید وارد این وادی شد که زبان دیگری را به عنوان زبان دانشگاهی انتخاب کند. البته الگوی دیگری هم وجود داشت مبنی بر اینکه برای هر واژه خارجی، برابر نهاد (معادل) فارسی بسازیم.
او سپس با لحنی طنزآمیز درباره وضعیت توزیع کتاب‌های پژوهشی دانشگاهی سخن گفت و توضیح داد: برخی از ناشران، کتاب‌ها را انبار می‌کنند و در اختیار مراجعه‌کنندگان قرار نمی‌دهند به طوری که خرید کتاب از انتشاراتی مانند «سمت» همراه با رمز عملیات نظامی است چون کتاب‌ها را انبار می‌کند.
ناظرزاده با انتقاد از ترجمه زبان نمایشنامه در ایران تاکید کرد: لازم است سمیناری درباره ترجمه نمایشنامه در ایران برگزار شود.
در بخش بعدی برنامه، نادره رضایی، معاون هنری در سخنانی، هفته پژوهش را به پژوهشگران حاضر در برنامه تبریک گفت و افزود: اختصاص یک هفته به پژوهش نشانگر اهمیت این حوزه است اما در این چند روز مدام با خود می‌اندیشیدم که چرا هیچ روزی در این هفته ویژه فرهنگ و هنر نیست در حالی که طبیعتا نامگذاری‌ها باید برگرفته از اضطرار و شرایط روز باشد.
او با اشاره به نگرانی‌هایی که برآمده از یافته‌های پژوهشی علوم اجتماعی است، خاطرنشان کرد: در شرایط امروز که تنگناهای اقتصادی، نخستین دغدغه جامعه است، ایجاد امید در مردم، وابسته به حوزه فرهنگ و هنر است.
معاون هنری وزارت ارشاد تاکید کرد: در گروه‌های مرجع، همچنان هنرمندان در صدر ایستاده‌اند. بنابراین اگر دنبال گشایشی برای برون رفت از این وضعیت هستیم، همان هنرمندان هستند که می‌توانند اثرگذار باشند.
رضایی با بیان اینکه مساله‌یابی مهم‌تر از یافتن پاسخ درست است، افزود: چقدر مساله‌یابی در این شرایط به کار گرفته می‌شود. چقدر پژوهش‌های شما یاری‌گر حوزه اجتماعی ماست و در حکمرانی مورد استفاده قرار می‌گیرد، این گسست‌ها اثرگذار است.
او ادامه داد: مهم‌تر از برگزاری این رویداد که جای قدردانی دارد، این است که اگر بناست این جایزه ادامه یابد، شما پژوهشگران بگویید برای برون‌رفت از وضعیت فعلی کشور چه باید کرد.
معاون هنری از دغدغه‌اش برای راه‌اندازی موزه تئاتر سخن گفت و ادامه داد: امیدوارم شما به ما جهت بدهید چون اگر بخواهیم در هنر کاری کنیم، بستر آن پژوهش است. واقعیت امروز تئاتر تلخ است و ما مدیران می‌خواهیم چشم خود را بر آن ببندیم ولی شما پژوهشگران باید از ما مطالبه کنید.
در ادامه برنامه، جوایز برگزیدگان به شرح زیر اعلام شد:
بخش مقاله‌های علمی
کاندیداها
میترا علوی طلب برای مقاله «مطالعه نقش زنان در ادبیات نمایشی دوران تکوین در ایران با رویکرد تحلیل گفتمان انتقادی نورمن فرکلاف» منتشر شده در فصلنامه زن در فرهنگ و هنر
مرتضی غفاری برای مقاله «تعزیه سیار در صحنه شهر، بررسی نشانه- معناشناختی سیالیت مکان در تعزیه ضیابر» منتشر شده در نشریه باغ نظر
عرفان ناظر برای مقاله «معنای مفهوم تجدد در ادبیات نمایشی میرزا آقا تبریزی و فتحعلی آخوندزاده بر مبنای نظریه تاریخ مفهوم راینهارت کوزلک» منتشر شده در فصلنامه تئاتر
پژوهشگر برگزیده:
مرتضی غفاری (به عنوان نویسنده مسئول) به همراه حمیدرضا شعیری و پویا رئیسی
بخش پایان‌نامه‌های کارشناسی ارشد
کاندیداها
مینا پناه نجات برای پایان نامه «بررسی ساز و کار تئاتر ترنس مدرن دهه ۹۰ هجری شمسی بر اساس امر قدسی از منظر میرچا الیاده، مورد مطالعاتی آثار حمیدرضا اردلان» با راهنمایی استاد غزل اسکندرنژاد از دانشگاه هنر
احسان آجرلو برای پایان نامه «نقش خاطره در بر ساخت تاریخ در درام دوران پهلوی اول بر اساس آرای پل ریکور» با راهنمایی استاد کامران سپهران از دانشگاه سوره
علیرضا اخوان صادقی برای پایان نامه «شیوه سانسور و نظارت حکومت بر تئاتر ایران از عصر قاجار تا انقلاب اسلامی» با راهنمایی استاد فرهاد مهندس پور از دانشگاه تربیت مدرس
پژوهشگر برگزیده
احسان آجرلو
بخش رساله‌های دکتری
کاندیداها
عرفان ناظر با رساله «تاریخ مفهوم تجدد در ادبیات نمایشی ایران: معناشناسی تجدد و تجدد ستیزی در ادبیات نمایشی از ۱۲۵۰ تا ۱۳۵۶ خورشیدی» با راهنمایی استادان رحمت امینی و بهروز بختیاری از دانشگاه تهران
علی روئین با رساله «اقتصاد سیاسی تئاتر در ایران؛ واکاوی مناسبات و صورت بندی مکانیسم‌های تولید، توزیع و مصرف تئاتر در ایران با تمرکز بر کلانشهر تهران در سال های ۱۳۵۷ تا ۱۳۹۷» با راهنمایی استاد محمدباقر قهرمانی از دانشگاه تهران
سارا مطوری با رساله «بررسی و تحلیل سیر دگرگونی انگاره و تصویر کودک و کودکی در نمایشنامه بزرگسال از آغاز تا ۱۳۵۰» با راهنمایی استاد مصطفی صدیقی از دانشگاه هرمزگان
پژوهشگر برگزیده:
عرفان ناظر
در بخش بعدی، عطاءالله کوپال به نمایندگی از هیات داوران، بیانیه این هیات را ارایه کرد.
سپس جایزه بخش کتاب‌های تالیفی - پژوهشی به این شرح اعلام شد:
محمد حسین ناصر بخت برای تالیف کتاب «کندوکاوی در مضحکه ایرانی؛ نیمه نخست سده چهاردهم خورشیدی» منتشر شده توسط «انتشارات دانشگاه هنر» به عنوان اثر برگزیده
گفتنی است که احسان آجرلو، یکی از برگزیدگان از معاون هنری؛ خواستار بازگرداندن فرزان سجودی (استاد دانشگاه و عضو هیات علمی دانشگاه هنر) به دانشگاه شد و نیز از کامران سپهران نیز قدردانی کرد.
عرفان ناظر، دیگر برگزیده نیز گفت: امیدوارم حمایت دولت از پژوهش در دانشگاه با حفظ استقلال پژوهش صورت بگیرد. بدون توجه به تاریخ ایران نمی‌توانیم اثری پژوهشی خلق کنیم.
محمد حسین ناصربخت نیز به هنگام دریافت جایزه‌اش، راه اندازی پژوهشکده تئاتر را آرزوی قلبی خود خواند و تاکید کرد که نیازمند یک پژوهشگاه تئاتر هستیم که از انجام پژوهش‌های تکراری، پراکندگی و فقر فعلی در زمینه پژوهش رها شویم.
