دکتر فاطمه حاجی ولی‌زاده در گفت‌وگو با ایران اکونومیست، با بیان اینکه «پوکی استخوان» یکی از بیماری‌های متابولیک استخوان است، اظهار کرد: استخوان‌ها، استقامت و استحکام خود را به دلیل بیماری پوکی استخوان از دست می‌دهند و ماده معدنی داخل استخوان کم می‌شود. همچنین این احتمال وجود دارد که در معماری و زیرساخت استخوانی، تغییراتی ایجاد شود؛ بنابراین استخوان‌ها شکننده می‌شوند و با ضربه کوچک و بدون شدت دچار شکستگی می‌شوند.
وی با بیان اینکه پوکی استخوان در روند افزایش سن رخ می‌دهد، توضیح داد: توده معدنی استخوان‌ها با افزایش سن کاهش‌می‌یابد و به زوال دچار می‌شود؛ بنابراین پوکی استخوان، یک بیماری است که به دوران سالمندی محسوب می‌شود. پس از دوران یائسگی در زنان نیز روند از دست‌دادن بافت استخوانی به دلیل تغییرات هورمونی در میان زنان سرعت بیشتری می‌گیرد. به طور معمول، با پوکی استخوان با افزایش سن و پس از یائسگی مواجه می‌شویم.
رئیس اداره بیماری‌های عضلانی_اسکلتی وزارت بهداشت درباره «پوکی استخوان ثانویه» نیز توضیح داد: گاهی اوقات، مصرف برخی داروهای خاص مانند مصرف طولانی مدت داروهای کورتون‌دار و همچنین ابتلا به برخی بیماری‌ها مانند انواع سرطان، روماتوئیدآرتریت و برخی بیماری‌های جانبی ممکن است به پوکی استخوان منجر شود. اما در مجموع هنگامی که سخن از بیماری پوکی استخوان به میان می‌آید، منظور پوکی استخوان ناشی از افزایش سن است.
وی با بیان اینکه توده استخوانی به طور معمول تا ۳۰ سالگی به بیشترین میزان خود می‌رسد، افزود: استخوان، یک بافت است که «ساخت»، «برداشت» و «از دست‌رفتن» استخوان به طور مداوم در آن وجود دارد و یک امر طبیعی است. هرچه میزان متابولیسم و ساخت استخوان بیشتر باشد، تراکم استخوان‌ها نیز بیشتر می‌شود.
رئیس اداره بیماری‌های عضلانی_اسکلتی وزارت بهداشت ادامه داد: انسان‌ها، بیشترین میزان توده استخوانی خود را تا ۳۰ سالگی به دست می‌آورند. عواملی مانند تغذیه، فعالیت بدنی و ژنتیک در به دست‌آوردن بیشترین میزان توده استخوانی نقش دارند و ژنتیک در این زمینه مهم‌ترین عامل است. پس از ۳۰ سالگی، میزان برداشت مواد معدنی از استخوان‌ها بر ساخت مواد معدنی به دلیل تغییراتی که در بدن رخ می‌دهد، پیشی می‌گیرد. با توجه به پیشی گرفتن برداشت مواد معدنی از استخوان‌ها نسبت به ساخت مواد معدنی، با از دست دادن توده استخوانی مواجه می‌شویم و از دست دادن توده استخوانی با تغییرات هورمونی و ورود به دوران یائسگی در زنان، روند سریع‌تری به خود می‌گیرد و سبب پوکی استخوان می‌شود.
وی با اشاره به نقش شرایط سنی در بروز پوکی استخوان تاکید کرد: پوکی استخوان در زنان بالای ۵۰ سال و مردان بالای ۷۰ سال، شیوع بیشتری دارد و در حقیقت بیماری مختص این سنین است. بررسی‌ها بیانگر این است که یک زن از هر ۳ زن بالای ۵۰ سال و از هر ۵ مرد بالای ۵۰ سال، یک نفر دچار شکستگی ناشی از پوکی استخوان می‌شود. تصور می‌کنیم که بیش از نیمی از جمعیت کشور یعنی یک نفر از هر دو نفر به پوکی استخوان یا کمبود ماده معدنی استخوان دچار باشند.
حاجی ولی‌زاده با بیان اینکه عوامل مختلفی در پیشگیری از پوکی استخوان نقش دارند، تاکید کرد: همانطور که عوامل مختلفی در پیشگیری از پوکی استخوان نقش دارند، عوامل محیطی، ژنتیکی و جنسیت افراد نیز در ابتلا به این بیماری نقش‌آفرینی می‌کنند. برخی از فاکتورهایی که سبب ابتلا به پوکی استخوان می‌شوند «غیرقابل کنترل» هستند؛ به طور مثال، میزان ابتلا به پوکی استخوان در زنان نسبت به مردان بیشتر است. بررسی‌ها بیانگر این است که میزان ابتلا به پوکی استخوان در افراد سفیدپوست نسبت به افراد سیاه‌پوست بیشتر است. همچنین میزان ابتلا به پوکی استخوان در افرادی که بستگان آنها به پوکی استخوان مبتلا هستند یا شکستگی ناشی از این بیماری را تجربه‌کرده‌اند، بیشتر است. به طور قطع، ژنتیک، ذخیره ژنتیک، فامیل و رنگ پوست افراد را نمی‌توان تغییر داد.
وی ادامه داد: برخی عواملی منجر به پوکی استخوان می‌شوند که با اقدامات مداخله‌ای قابل کنترل هستند. تغذیه، نقش مهمی در پیشگیری از ابتلا به پوکی استخوان دارد؛ مصرف کلسیم به مقدار کافی که بیشترین میزان آن در لبنیات وجود دارد، سبب «مینرالیزه شدن استخوان» و افزایش استحکام استخوان‌ها می‌شود و از پوکی استخوان جلوگیری می‌کند. مصرف لبنیات و کلسیم تا پیش از ۳۰ سالگی، نقش مهمی در پیشگیری از ابتلا به پوکی استخوان دارد و همچنین مصرف لبنیات و ویتامین D پس از ۳۰ سالگی می‌تواند روند پوکی استخوان را به تاخیر اندازد و جایگزینی استخوان‌ها بهتر شود.
رئیس اداره بیماری‌های عضلانی_اسکلتی دفتر مدیریت بیماری‌های غیرواگیر وزارت بهداشت با بیان اینکه پوکی استخوان یک بیماری خاموش است، گفت: پوکی استخوان به خودی خود هیچ علائمی ندارد و ممکن است با دردهای مزمن در ناحیه کمر و استخوان‌ها بروز کند. افراد مبتلا به پوکی استخوان ممکن است «کوتاه شدن و خمیده شدن قد» و «از دست دادن راستایی ستون فقرات» را تجربه کنند؛ اما شکستگی ناشی از پوکی استخوان، مهم‌ترین عارضه این بیماری است.
وی ادامه داد: افرادی که به شکستگی ناشی از پوکی استخوان دچار می‌شوند، به طور معمول، کیفیت زندگی خود را از دست می‌دهند و به زندگی عادی بازنمی‌گردند. ضعف و ناتوانی، همراه همیشگی افراد می‌شود که به شکستگی ناشی از پوکی استخوان مبتلا می‌شوند. متاسفانه، حدود یک‌پنجم افرادی که دچار شکستگی لگن ناشی از پوکی استخوان می‌شوند، جان خود را ز دست می‌دهند.
حاجی ولی‌زاده با بیان اینکه پوکی استخوان در میان زنان شایع‌تر است، تاکید کرد: تغییرات هورمونی که در دوران یائسگی سبب از دست دادن هورمون‌های استروژن در زنان می‌شود و سرعت از دست دادن ماده معدنی استخوان آنها بیشتر می‌شود. همچنین، استخوان‌های زنان نسبت به مردان نازک‌تر، ظریف‌تر و باریکتر است؛ ظرافت استخوان‌ها، میزان شکنندگی آنها را افزیش می‌دهد.
رئیس اداره بیماری‌های عضلانی_اسکلتی دفتر مدیریت بیماری‌های غیرواگیر وزارت بهداشت با اشاره به اهمیت اصلاح سبک زندگی نیز توضیح داد: پوکی استخوان هم راه درمان و هم راه پیشگیری دارد. رسیدگی به تغذیه در تمام ادوار زندگی، مصرف کافی کلسیم و ویتامین D، فعالیت بدنی برای قوی‌تر شدن استخوان‌ها و عضلات، رعایت الگوی زندگی سالم مانند اجتناب از مصرف سیگار و مشروبات الکلی، مواردی هستند که سبب پیشگیری از پوکی استخوان می‌شوند.
حاجی‌زاده گفت: رژیم غذایی در ساخت و حفظ سلامت استخوان‌ها در تمام مراحل زندگی از نوزادی تا بزرگسالی و حتی میانسالی، نقش مهمی دارد. غذایی که مصرف می‌کنیم باید سرشار از کلسیم و ویتامین D باشد. کلسیم، مهم‌ترین ماده معدنی موجود در استخوان است و ویتامین D به جذب درست و بیشتر آن کمک می‌کند. بنابراین برای حفظ و استحکام استخوان‌ها به مصرف روزانه و کافی کلسیم و ویتامین D نیاز داریم. اگر رژیم غذایی حاوی کافی کلسیم نباشد، مصرف مکمل‌های کلسیم و و یتامین D به ویژه برای زنان که بیشتر در معرض پوکی استخوان هستند، توصیه می‌شود.
وی ادامه داد: تشخیص زودهنگام پوکی استخوان می‌تواند از عارضه شدید پوکی استخوان یعنی شکستگی ناشی از این بیماری جلوگیری‌کند. امروزه، درمان‌های بسیاری برای پوکی استخوان وجود دارد که به بهبود زندگی افراد کمک می‌کند.
رئیس اداره بیماری‌های عضلانی_اسکلتی دفتر مدیریت بیماری‌های غیرواگیر وزارت بهداشت با اشاره به اهمیت فعالیت‌های ورزشی نیز گفت: انجام فعالیت‌های بدنی مناسب با تحمیل وزن و فشار بر روی استخوان‌ها، ورزش‌های استقامتی و ورزش‌هایی که تعادل افراد را بالاتر می‌برند، در پیشگیری از عوارض پوکی استخوان، به تاخیر انداختن پوکی استخوان و جلوگیری از روند ابتلا به پوکی استخوان نقش دارند.
حاجی ولی‌زاده درباره درمان پوکی استخوان خاطرنشان کرد: مصرف طولانی‌مدت و بدون‌وقفه داروهای پیگشیری‌کننده و درمان‌کننده پوکی استخوان بسیار مهم است. اگر افراد مبتلا به پوکی استخوان خواهان داشتن توده استخوانی با وضعیت مناسب هستند، می‌بایست از داروهای خوراکی حداقل به مدت پنج سال استفاده کنند. بنابراین، قطع خودسرانه داروها، پرهیز از مصرف دارو و مصرف نامنظم داروها سبب شکست درمان می‌شود.
وی همچنین در پاسخ به سوال ایران اکونومیستدرباره دستگاه‌های تراکم سنجش استخوان، با بیان اینکه با کمبود دستگاه‌های تراکم سنجش استخوان روبرو هستیم، گفت: اغلب دستگاه‌های سنجش تراکم استخوان‌ها در پایتخت و مراکز استان‌ها مستقر هستند و با کمبود این دستگاه‌ها در سایر نقاط کشور مواجه هستیم. ۸ دستگاه سنجش تراکم استخوان به ازای هر یک میلیون نفر در کشور وجود دارد که اغلب این دستگاه‌ها در شهر تهران و برای بخش خصوصی است. انتظار می‌رود که ۱۰ تا ۱۲ دستگاه سنجش تراکم استخوان به ازای هر یک میلیون نفر در کشور وجود داشته باشد.
رئیس اداره بیماری‌های عضلانی_اسکلتی دفتر مدیریت بیماری‌های غیرواگیر وزارت بهداشت تاکید کرد: از طرفی هم کیفیت دستگاه‌های سنجش تراکم استخوان، چندان مورد بررسی قرار نمی‌گیرد و نیاز داریم که ارزیابی یکپارچه از وضعیت عملکرد دستگاه‌های سنجش تراکم استخوان در کشور داشته باشیم.
