تاکید بر حقوق همسایگی و روابط خویشاوندی؛ استراتژی کلیدی در تحکیم مناسبات ایران و ترکمنستان

به گزارش ایران اکونومیست، غلامعباس ارباب خالص سفیر سابق ایران در ترکمنستان در یادداشتی با تاکید بر حقوق همسایگی و روابط خویشاوندی در روابط با کشور همسایه ترکمنستان این 2 اصل را اصول استراتژیک روابط دوجانبه و مورد توجه سران ایران و ترکمنستان دانست.

متن کامل این یادداشت به شرح زیر است:

تاکید بر حقوق همسایگی تا روز قیامت، و وجود رابطه خویشاوندی، ۲ کلام مهم و راهبردی، و ۲ مولفه استراتژیک در روابط دوجانبه جمهوری اسلامی ایران و ترکمنستان است که همیشه از سوی رهبران و دولتمردان عالی ۲ کشور، به صراحت و شفافیت، بیان، و مورد تاکید و یادآوری قرار می‌گردد. این ۲ راهبرد مفهومی و اساسی را می‌توان به عنوان ملاک و متغیری مناسب در بررسی سنجش و میزان عملگرایی مناسبات ۲ جانبه، در رفتار سیاست خارجی ۲ کشور نسبت به یکدیگر، مورد توجه و بهره برداری لازم، قرار داد.

در واکاوی مختصر روند مناسبات ۲ کشور به ویژه طی چهار سال اخیر، و با مروری بر سفرهای انجام شده مقامات عالی و هیات های مختلف متبادله، برگزاری کمیسیون‌های مشترک اقتصادی و کنسولی، برپایی رویدادهای تجاری همچون نمایشگاه‌های اقتصادی، نشست های مشترک گمرکی و ترانزیتی، اجرای مناسبت‌های مختلف فرهنگی، علمی و آموزشی، و همچنین تعاملات منطقه‌ای و بین‌المللی، شاهد روند افزایشی و قابل توجه تعاملات توام با درک متقابل فی مابین هستیم و باید اذعان داشت سطح مناسبات ۲ کشور، هم در بخش روابط ۲ جانبه، و هم در حوزه همکاری‌های منطقه‌ای و بین‌المللی، از توسعه و تعمیق قابل ملاحظه و مورد قبولی برخوردار شده است، به طوری که اوج این سطح از روابط را در انجام سفرهای یکساله اخیر رهبر ملی و رئیس مصلحت خلق ترکمنستان به تهران، شاهدیم.

با روی کار آمدن دولت محترم چهاردهم به ریاست جناب آقای دکتر مسعود پزشکیان به عنوان رئیس جمهور جدید جمهوری اسلامی ایران و به فاصله کمتر از یک ماه از تشکیل کابینه جدید دولت که در مرداد ماه سال جاری صورت گرفت، کشورمان در تاریخ هفتم شهریور ۱۴۰۳ میزبان حضور اولین مقام عالی خارجی در سطح رهبری عالی کشوری بود. مهمان این سفر مهم، جناب آقای قربان قلی بردی محمدوف، رهبر ملی و رئیس مصلحت خلق ترکمنستان بود که در راس یک هیات عالی رتبه سیاسی و اقتصادی، در قالب سفر رسمی و کاری، به تهران وارد شد.

این دومین سفر رهبر ملی ترکمنستان طی سال جاری به کشورمان بود که در فاصله کمتر از سه ماه انجام می شد. سفر قبلی ایشان به ایران، در تاریخ ۹ خرداد ماه سال‌جاری و به منظور شرکت در مراسم بزرگداشت و تشییع پیکر رئیس جمهور شهید، جناب آقای سید ابراهیم رئیسی صورت پذیرفت، ضمن اینکه آقای قربان قلی بردی محمدوف، چند روز قبل از انجام این سفر به تهران، جهت تکریم و پاسداشت یاد رئیس جمهور شهید، به طور شخصی در محل سفارت کشورمان در عشق آباد حضور پیدا کرد و دفتر یاد بود ایشان را امضا کرد.

سفرهای مذکور در حالی انجام شد که حدود یکسال قبل و در خرداد سال ۱۴۰۲، شاهد اولین سفر رسمی و کاری آقای قربان قلی بردی محمدوف، که تنها چند ماه از پوشیدن کسوت رهبری ملی ایشان در راس مدیریت عالی ترکمنستان می‌گذشت، به کشورمان بودیم. این سفر که به اذعان مقامات عالی ترکمنی، به لحاظ اهمیت، سفری تاریخی و خاص به کشورمان بود، از آن حیث تاریخی و مهم تلقی می‌شود که اولین رهبر ملی و ریاست مصلحت خلق ترکمنستان، پس از انجام اصلاحات و تحولات حقوقی و قانونی و ایجاد جایگاه جدید رهبری در دستگاه حاکمیتی آن کشور، سفر خود را با دستور کار ویژه، توام با پیشنهادات جدید و استراتژیک در حوزه های مختلف اقتصادی (انرژی- ترانزیت و تجارت)، و سرپرستی هیات عالی سیاسی، اقتصادی و حقوقی به کشورمان انجام داد. همچنین سطح و تنوع ملاقات‌های ایشان با مقامات عالی رتبه کشورمان (ملاقات با مقام معظم رهبری، ۲ دیدار و ملاقات با رئیس جمهور، ملاقات با رئیس محترم مجمع تشخیص مصلحت نظام، و ملاقات با رئیس محترم مجلس شورای اسلامی) و در ادامه، بازدید کاری یک روزه ایشان و هیات محترم همراه از ظرفیت‌های صنعتی و اقتصادی کشور (مپنا) نیز، بیانگر اهمیت، و اهداف سفر مذکور و همچنین مبین جامعیت و گستردگی نوع همکاری‌های فیمابین بود که بخوبی و شفافیت، می‌توان آن را در قاموس و ماهیت حقوق همسایگی و روابط خویشاوندی میان طرفین، باز یافت.

همچنین سفرهای خرداد ماه ۱۴۰۲ و شهریور ماه ۱۴۰۳ رهبر ملی ترکمنستان به تهران را می‌توان نقطه عطفی در تاریخ روابط ۲ کشور دانست و باید اذعان داشت روابط ایران و ترکمنستان، از خرداد ۱۴۰۲، وارد مرحله‌ای نوین و تکاملی، مبتنی بر رفتار عملی تعامل گرا شد، تعاملی که حکایت از تکمیل روند موفقیت آمیز اعتماد سازی متقابل ۲ کشور، یا به عبارتی دقیق‌تر، بازسازی اعتماد میان طرفین داشت و حاصل رایزنی‌های متعدد و فشرده سیاسی ۲ جانبه در سطوح مختلف بود که طی حدود ۴ سال (۱۴۰۲-۱۳۹۹) صورت پذیرفت، به طوری که آغاز این رایزنی‌ها، با سفر ۱۹ فروردین ۱۴۰۰ جناب آقای محمد جواد ظریف، وزیر محترم وقت امور خارجه کشورمان به عشق آباد و ملاقات ایشان با مقامات عالی این کشور، از جمله رئیس جمهور ترکمنستان و انجام مذاکرات سیاسی و اقتصادی، به ویژه تبیین عزم و اراده و تلاش‌های کشورمان جهت حل و فصل موضوعات مالی ۲ کشور پیرامون گاز، شکل گرفت و سپس در آذر ۱۴۰۰ و تیر ۱۴۰۱ با انجام ۲ مرحله سفر رئیس جمهور فقید کشورمان به ترکمنستان جهت شرکت در اجلاس سران اکو و سران خزر، ادامه پیدا کرد که در نهایت منتج به حل کامل مسائل مالی و تسویه حساب میان شرکت ملی گاز ایران و کنسرن ترکمن گاز ترکمنستان شد.

در همین فاصله نیز سفر آقای سردار بردی محمدوف، فرستاده رئیس جمهور ترکمنستان به تهران در ۱۹ دی ۱۴۰۰ و همچنین سفر مجدد ایشان بعد از گذشت پنج ماه در جایگاه جدید ریاست جمهوری این کشور به ایران در ۲۴ خرداد ۱۴۰۱ و چندین دور سفرهای متقابل برخی از وزرا و معاونین وزرای ۲ کشور به خاک یکدیگر، انجام شد که حاصل آنها، تقویت همکاری‌های جاری و انجام تفاهمات در موضوعات جدید همکاری بود.

در ۲ سفر مهم رهبر ملی ترکمنستان، برنامه های جدید راهبردی و استراتژیک ۲ همسایه پیرامون همکاری‌های گسترده و همه جانبه، به خصوص بخش انرژی - ترانزیت - تجارت و همکاری‌های فنی و مهندسی میان طرفین هدف‌گذاری شد و در همین راستا، تحولات ویژه جدید و تحرکات شتابنده مثبت و نوین در حوزه سوآپ انرژی ترکمنستان از طریق ایران، انجام برخی پروژه های مهم زیرساختی ترانزیتی و برقی از سوی ایران در خاک ترکمنستان، افزایش سطح مراودات تجاری و روان سازی ترانزیت از سوی ۲ طرف، آغاز شد که یا در قالب همکاری‌های جدید، تعریف شد یا به شکل تقویت و توسعه همکاری‌های قبلی، جامه عمل پوشانده شد.

علاوه براین، در سفرهای رهبری ملی ترکمنستان و ملاقات‌های انجام شده در سطوح عالی کشور، طرفین با توجه به اشتراکات متعدد فرهنگی و تاریخی، متفقا نسبت به تبیین مشترکات مذکور و تشریح اهداف و سیاست‌های فرهنگی- اجتماعی جاری و آتی خود، تبادل نظر کرده و بر اهمیت تقویت و شکل گیری راهکارهای لازم همکاری در این حوزه، به ویژه تحکیم و پیوند مبانی مشترک ارزش‌های اجتماعی یکدیگر در حوزه های مربوط به خانواده، زنان و جوانان، و چگونگی حفظ حریم فرهنگی خود (به ویژه سنت‌ها، باورها و رفتارهای اجتماعی- اعتقادی ۲ جامعه مدنی) از اثرگذاری فرهنگ بیگانه و غربی، تاکید کردند.

همزمان با تلاشها و پیگیری‌های دیپلماتیک میان طرفین که بر اساس اولویت سیاست خارجی ۲ کشور مبنی بر تقویت روابط خارجی با همسایگان، در حال بازسازی بستر استراتژیک اعتماد سازی بود، گام‌های عملی مشترک ۲ همسایه، در حوزه‌های مختلف اقتصادی، فرهنگی، منطقه‌ای و بین‌المللی، از سوی هر یک از طرف‌ها در خاک یکدیگر، برداشته شد، از جمله برگزاری کمیسیون‌های دور شانزدهم و هفدهم مشترک اقتصادی در مهر ماه ۱۴۰۰ در تهران و آبان ۱۴۰۰ در عشق آباد، برگزاری پانزدهمین و شانزدهمین کمیسیون مشترک کنسولی در بهمن ۱۴۰۰ در عشق آباد و اسفند ۱۴۰۲ در تهران، اجرای رویدادهای بزرگ فرهنگی از جمله هفته فرهنگی ایران در ترکمنستان در بهمن ۱۴۰۱ و هفته فرهنگی ترکمنستان در اصفهان در آذر ماه ۱۴۰۲ و دیگر برنامه‌های فرهنگی متعدد، برگزاری چهاردهمین و پانزدهمین نمایشگاه بزرگ اختصاصی - اقتصادی کشورمان به فاصله ۹ ماه در عشق آباد در بهمن ۱۴۰۱ و آبان ۱۴۰۲، برگزاری سه دور نشست مشترک گمرکی روسای کل گمرک ۲ کشور در سه نقطه گمرکی مشترک مرزی لطف آباد- آرتیق، باجگیران- گودان و سرخس – سرخس، حد فاصل اسفند ۱۴۰۱ تا آذر ۱۴۰۲ که برای اولین بار در طول تاریخ روابط ۲ کشور صورت پذیرفت، برگزاری کنفرانس‌های منطقه‌ای و بین‌المللی از جمله اجلاس همسایگان افغانستان در تهران در مهر ۱۴۰۰، و اجلاس های بین المللی حمل و نقلی در بندر ترکمن‌باشی و محیط زیستی در عشق آباد و تهران و حضور فعال و موثر وزرا و مقامات ارشد و عالی ۲ کشور در این سمینارها و... .

در راستای به بارنشستن اهداف دیپلماتیک ۲ کشور که در چارچوب اقدامات مذکور و تقویت روابط دوجانبه و افزایش سطح اعتماد متقابل صورت پذیرفت، پس از گذشت پنج سال وقفه از انجام سفر رئیس جمهور ترکمنستان به ایران، سفر جناب آقای سردار بردی محمدوف به کشورمان، در ۲۴ خرداد ۱۴۰۱ به تهران و امضای ۱۷ سند همکاری در این سفر، اتفاق افتاد و در ادامه آن نیز، شاهد امضای پنج سند همکاری نیز میان ۲ کشور، در جریان سفر ۹ خرداد ۱۴۰۲ رهبر ملی ترکمنستان به ایران، و ۴ سند دیگر همکاری در سفر شهریور ماه ۱۴۰۳ ایشان به تهران، هستیم. همچنین در مدت زمان مذکور، ۹ سند همکاری دیگر، در خلال انجام سفرهای متقابل سایر مقامات عالی ۲ کشور به خاک یکدیگر، امضا شد که جمع اسناد امضا شده و مورد توافق میان ۲ همسایه، طی سه سال، بالغ بر ۳۵ سند شد.

آنچه که در این مقوله، حائز اهمیت است، گذشته از افزایش کمی تعداد اسناد جدید مورد تفاهم، گستردگی دامنه موضوعات تفاهمات منتج به همکاری‌های جدید و عمیق راهبردی و استراتژیک، توام با تعامل اندیشی ناشی از درک متقابل و رفتارگرایی میان طرفین است که به طور چشمگیری، مورد استقبال، توافق و عمل از سوی ۲ طرف قرار گرفته است.

امید می‌رود در سفر در پیش روی جناب آقای پزشکیان، رئیس جمهور محترم کشورمان که قرار است در پاسخ به دعوت رهبر ملی ترکمنستان که در سفر شهریورماه گذشته ایشان به تهران، از آقای پزشکیان به عمل آورد، به عشق آباد انجام شود، با حمایت‌های لازمی که ۲ مقام عالی در این سفر معمول خواهند داشت، ابعاد اجرایی توافقات قبلی حاصله میان طرفین، سرعت و شتاب گرفته، و با امضای اسناد جدید همکارهای راهبردی میان ۲ طرف، بالندگی و ثبات مناسبات ۲ کشور، در مدار روابط ویژه حقوق همسایگی و خویشاوندی میان تهران و عشق آباد، مضاعف شده، و پیوندهای سیاسی، اقتصادی، فرهنگی مناسبات دوجانبه، به مثابه گره‌های تار و پودهای قالیجه ترکمنی- ایرانی، محکم و در هم تنیده شوند.