تقابل شاخص‌های مثبت و منفی در بازار نفت

ایران اکونومیست- در حال حاضر شرایط بازار نفت به پیچیدگی کم‌سابقه‌ای رسیده است و شاخص‌های تعیین‌کننده گوناگونی به صورت همزمان در بازار پدیدار شده و بر قیمت نفت تأثیر می‌گذارند.

در حال حاضر عوامل متعددی به صورت همزمان در بازار نفت ظهور کرده و قیمت نفت را تحت فشار برای صعود و یا سقوط قرار داده اند.

آنچه بیش از همه طی ماه های گذشته بازار نفت را با تغییرات شدید مواجه کرد و قیمت آن را از حدود 110 دلار به زیر 50 دلار کاهش داد، ورود نفت شیل آمریکا به بازار جهانی بود که عرضه نفت در جهان را با افزایش قابل توجه مواجه کرده و از تقاضا فراتر برد.

پیش بینی ها نه تنها از افزایش تولید نفت شیل آمریکا در آینده خبر می دهند بلکه کانادا نیز در حال افزایش ظرفیت تولید نفت شیل خود است که ورود نفت این کشور به بازار جهانی نیز قیمت نفت را دچار تحول خواهد کرد.

با ورود نفت شیل به بازار نه تنها آمریکا یکی از بزرگ ترین مصرف کنندگان نفت به یکی از بزرگ ترین تولید کنندگان آن در جهان تبدیل شد بلکه کنترل بازار را نیز تا حد زیادی از تحت اختیار اوپک، که در پنجاه سال گذشته نبض بازار و قیمت نفت را در اختیار داشت، خارج کرد.

از دیگر شاخص های منفی که در ماه های اخیر باعث کاهش قیمت نفت شده است عدم کاهش تولید نفت از سوی سازمان کشورهای صادر کننده نفت، اوپک، بود که علی رغم میل اعضای آن، کاهش قیمت نفت را با شتاب بیشتری همراه کرد.

عربستان سعودی از اصلی ترین عوامل مقاومت اعضای اوپک نسبت به کاهش سطح تولید آن بوده است.

این کشور هدف از این اقدام را حفظ بازار نفت خود در جهان و با توجه به هزینه چند برابری فرآیند استخراج  نفت شیل نسبت به روش سنتی استخراج نفت، خارج کردن تولید این نفت از محدوده سوددهی اقتصادی عنوان کرده است.

از دیگر اقدامات صورت گرفته که تا حدودی قیمت نفت را با کاهش مواجه کرده است ارائه تخفیفات چند دلاری از سوی برخی اعضای اوپک از جمله عربستان بوده است که قیمت نفت را همچنان در سطوح پایین نگهداشته است.

یکی دیگر از عوامل موثر بر کاهش قیمت نفت طی هفته های اخیر اعتصاب چند هفته ای کارگران پالایشگاه های نفت در آمریکاست که در حال حاضر بیش از  18.5 درصد از ظرفیت پالایش نفت در این کشور را تحت تأثیر قرار داده و تولید فرآورده های نفتی در آن ها را با اختلال جدی مواجه کرده است و در نتیجه نفت خام مازاد در این کشور را با افزایش حجم مواجه کرد و روانه بازار و یا انبارهای ذخیره سازی کرده است.

هم اکنون کارگران 12 پالایشگاه نفتی آمریکا در ایالت های مختلف این کشور در اعتصاب هستند که کارگران بزرگ ترین پالایشگاه این کشور را نیز شامل می شوند.

از سوی دیگر تعداد سکوهای نفتی فعال آمریکا در شرایط کنونی کاهش قابل توجهی داشته اند که این امر در حالت طبیعی باید اثر افزایشی بر قیمت نفت می داشت اما بررسی ها حاکی از تداوم افزایش تولید نفت آمریکا حتی در صورت خروج 50 درصد از سکوهای نفتی این کشور از چرخه تولید هستند.

از دیگر عوامل کاهنده قیمت نفت، پیش بینی افزایش بیش از یک میلیون بشکه ای تولید نفت در جهان است طی سال جاری است که شامل افزایش روزانه 400 هزار بشکه ای اعضای اوپک و حدود800 هزار بشکه ای تولید کنندگان نفت غیر عضو اوپک می شود.

این اقدام می تواند نگرانی ها نسبت به آینده بازار عرضه و افزایش مازاد تولید نفت در بازار جهانی را افزایش دهد.

یکی دیگر از عوامل نگران کننده پدید آمده در بازار نفت، نزدیک شدن مخازن نفت در جهان و آسیا به تکمیل ظرفیت آنهاست. در صورت اتمام ظرفیت مخازن نگهداری نفت، نفت بیشتری وارد بازار جهانی خواهد شد و قیمت را بیش از پیش تحت فشار قرار خواهد داد.

عوامل ذکر شده قیمت نفت را بصورت کاهنده تحت فشار قرار می دادند اما آنچه از کاهش قیمت نفت در جهان طی هفته های گذشته جلوگیری کرده است و قیمت آنرا تا حدودی بهبود بخشیده است افزایش حجم نگهداری نفت و انبار کردن آن توسط کشورهای مختلف جهان است.

مخازن نفتی بسیاری از کشورها در حال حاضر رشد قابل توجهی داشته و در حال حاضر به 80 تا 85 درصد کل ظرفیت نگهداری نفت در این کشور ها رسیده است.

از سوی دیگر شرکت های نفتی نیز طی ماه های اخیر اقدام به اجاره نفتکش های با ظرفیت بالا برای مدت حدود یک سال کرده اند تا نفت مازاد خود را به جای عرضه در بازار در آنها ذخیره کنند.

این اقدامات از فشار افزایش مازاد عرضه نفت در بازار جهانی کاسته و از افزایش قیمت نفت پشتیبانی کرده اند.

اما همچنان نگرانی هایی نسبت به پر شدن تمام ظرفیت مخازن نفت در کشورهای ذخیره کننده و سرازیر شدن بیش از پیش نفت به بازار جهانی در سطح بازار بین المللی وجود دارد.

از سوی دیگر حمله گروه های مسلح تروریستی طی ماه های گذشته به میادین نفتی عراق و لیبی محدودیت هایی را در زمینه عرضه نفت توسط این کشورها بوجود آورده است به گونه ای که تولید نفت لیبی از حدود 1.65 میلیون بشکه در روز در سال 2010 به تنها 350 هزار بشکه در روز در شرایط کنونی کاهش یافته است و این احتمال وجود دارد که با تشدید بحران امنیتی در این کشور تولید همین میزان نفت نیز در لیبی متوقف شود.

آژانس بین المللی انرژی پیش بینی کرده است که در نیمه دوم سال 2015 تقاضای نفت در جهان 2 میلیون بشکه افزایش را تجربه کند که همین امر امیدها در راستای رشد تدریجی قیمت جهانی نفت را افزایش داده است.

یکی از مهمترین عواملی که از افزایش قابل توجه قیمت نفت در جهان طی سال های آینده خبر می دهد کاهش سرمایه گذاری شرکت های نفتی بر پروژه های نفتی جدید است که همین امر می تواند باعث بروز کمبود شدید نفت در سال ها‌ی آینده شود که قیمت این حامل انرژی را به شدت افزایش خواهد داد.

علی رغم افزایش تولید نفت شیل و روند رو به رشد آن در آمریکا و تا حدودی کانادا، پیش بینی ها حاکی از عدم توانایی این افزایش تولید در زمینه تأمین افزایش تقاضای نفت جهانی طی سال های آینده است و سهم قابل توجهی از این افزایش تقاضای نفت همچنان برعهده کشورهای سنتی تولید کننده نفت در جهان خواهد بود.