ایران اکونومیست- رئيس‌‌جمهور در پيامي مكتوب خطاب به همايش «ساماندهي و تمركززدايي از
پايتخت»، با اعلام 6 تهديد پيش‌روي تهران دستور اجراي طرح دو مرحله‌اي
«انتقال پايتخت» را صادر كرد. اين طرح كه بهار امسال به تصويب مجلس رسيد،
ماموريت حل مشكلات پايتخت فعلي را به شوراي 10نفره محول كرده؛ به‌طوري‌كه
در صورت قابل رفع نبودن مخاطرات تهران، بايد گزينه دوم – تشكيل پايتخت
جديد - عملياتي شود. در همايش ديروز محمدباقر قاليباف بابت «مرگ عناصر
زندگي در تهران» هشدار داد؛ اما «انتقال پايتخت» را نشدني دانست. يك
شهرساز، تاكتيك جايگزين براي رفع تهديدهاي تهران را معرفي كرده است.
رئيس‌جمهوری ديروز با ارسال پيام مكتوب به همايشي كه به ميزباني
شهردار تهران براي «تمركززدايي و ساماندهي پايتخت» برگزار شد، دستور اجرا و
پيگيري طرح دومرحله‌اي «انتقال پايتخت» را صادر كرد.
اين طرح بهار امسال تحت عنوان «ساماندهي و تمركززدايي از تهران و چگونگي
انتقال پايتخت سياسي-اداري» در مجلس به تصويب رسيد و همزمان با حكمي از طرف
حسن روحاني، وزير راه‌وشهرسازي متولي بررسي آن در دولت شد. قرار بود از
زمان تصويب اين طرح، به مدت دو سال، يك شوراي 10نفره مركب از نمايندگان
سران سه قوه، ابتدا امكان ساماندهي و رفع مشكلات تهران را بررسي كنند و اگر
تشخيص شورا درباره اين گزينه به جواب منفي رسيد، در مرحله دوم، «انتقال
پايتخت» را در دستور كار قرار دهند.
طي چند ماه اخير سكوت درباره سرنوشت اين طرح، مشخص كرد موضوع «انتقال
پايتخت» چندان مورد نظر مسوولان نيست اما روحاني روز گذشته با نام بردن از 6
خطري كه به‌واسطه پايتخت‌شدن تهران، هم‌اكنون ساكنان اين كلان‌شهر را
تهديد مي‌كند، اعلام كرد: اگر طرح مصوب مجلس پيگيري شود، مشكلات و تنگناهاي
تهران به حداقل خواهد رسيد. رئيس‌جمهوری ازدحام جمعيت، تمركز اقتصادي،
سياسي و تجاري، چالش زيست‌محيطي، معضل ترافيك، افت شاخص‌هاي كيفيت زندگي و
احتمال زلزله را تهديدهاي پيش‌روي تهران عنوان كرد.
به گزارش «دنياي‌اقتصاد» قرائت پيام رئيس‌جمهوری درباره «تهديدهاي تهران»
در همايش ديروز، باعث افشای مباحث تازه‌تري پيرامون «ريسك زندگي در پايتخت
فعلي» شد.
محمدباقر قاليباف، در اين همايش براي اولين‌بار از «مرگ عناصر و علائم
زندگي در تهران» خبر داد و به صراحت گفت: تهران به لحاظ شاخص‌هاي
زيست‌محيطي به نقطه سخت و غيرقابل بازگشت رسيده است.
شهردار تهران در عين حال، مخالفت صريح خود با «انتقال پايتخت» را ابراز كرد اما راهكار جايگزين آن را ارائه نكرد.
به گزارش «دنياي‌اقتصاد»، هم‌اكنون اگر چه مسوولان ارشد دولت و حتي مديريت
شهري، برسر چالش‌هاي تهران به اجماع فكري رسيده‌اند اما يك گروه اثرگذار
در بين آنها، «انتقال پايتخت» را نشدني مي‌داند.
نيمه اول امسال تحقيقات يك عضو شوراي عالي شهرسازي و معماري كشور نشان
داد: تشكيل پايتخت جديد به 30 هزار ميليارد تومان اعتبار و 25 سال زمان
نياز دارد كه تامین این اعتبار از توان دولت خارج است و هم اينكه، تهديدها
عليه تهران محتاج درماني سريع‌تر است.
درباره راه درمان مشكلات تهران، ديروز نتايج تحقيقات يك شهرساز در اختيار
«دنياي‌اقتصاد» قرار گرفت كه نشان مي‌دهد: با يك تاكتيك سريع‌الوصول
مي‌توان از شر تهديدهاي شش‌گانه شهر تهران خلاص شد.
اين تاكتيك كه بر «واقعي‌سازي هزينه‌هاي زندگي در تهران» تاكيد دارد،
استفاده از تجربه موفق پايتخت‌هاي مهم دنيا از جمله «لندن» را براي اداره
پايتخت فعلي ايران توصيه مي‌كند.
هزينه سكونت در داخل لندن به‌واسطه اخذ عوارض و شارژ‌هاي شهري مختلف از
جانب دولت محلي، چند برابر هزينه‌هاي زندگي در شهرهاي اطراف است به طوري
كه بين عوارض شهري و فاصله زندگي با مركز انگليس، رابطه عكس برقرار است و
ساكنان لندن با سختگيري‌هاي اعمال شده، بايد سالانه عوارض متنوعي بابت ارزش
املاك، سوخت خودرو، بهاي حمل‌ونقل و ... بپردازند.
در قالب اين تاكتيك، به دولت پيشنهاد شده است با توجه به امكان‌پذير نبودن
انتقال پايتخت، به منظور تمركززدايي و رفع مشكلات تهران، جذابيت سكونتي و
سرمايه‌گذاري در مجموعه شهري تهران به ساير نقاط كشور منتقل و توزيع شود.
در بهار امسال طرحی با عنوان «ساماندهی و تمرکززدایی از تهران و چگونگی
انتقال پایتخت سیاسی و اداری» به تصویب مجلس رسید. بر مبنای طرح اولیه مجلس
بنا بود انتقال پایتخت سیاسی و اداری پیگیری شود اما با تلاش شورای عالی
شهرسازی و معماری کشور محتوای طرح تغییر یافت به این شکل که در مرحله نخست
مطالعه برای سنجش امکان ساماندهی تهران به‌عنوان پایتخت فعلی انجام شود و
در صورتی که پاسخ مطالعات منفی بود گزینه انتقال پایتخت در دستور کار قرار
گیرد. از این رو مقرر شد انجام مطالعات دو مرحله‌ای این طرح در شورایی 10
نفره متشکل از مقامات ارشد نظام پیگیری شود. در راستای این طرح روز
گذشته حسن روحانی به‌عنوان رئیس‌جمهوری با ارائه پیام مکتوب به همایش
سراسری تمرکززدایی و ساماندهی پایتخت که برای پیگیری همین طرح برگزار شده
بود، نشان داد که او به واسطه تحقیقاتی که سال‌ها در شورای عالی امنیت ملی
شخصا برای انتقال پایتخت انجام داده با این گزینه موافق است. آنچه از پیام
رئیس‌جمهوری برمی‌آید آن است که اگر این طرح پیگیری شود مشکلات موجود به
حداقل می‌رسد.
روحانی برای اجرای این طرح به 6 تهدید تهران اشاره کرد و گفت: زمان کنونی
فرصت مناسبی برای شناسایی فرصت‌ها و تهدیدهای پایتخت به‌عنوان مرکز سیاسی و
پایگاه تصمیم‌گیری و مدیریت کلان کشور است. متن پیام رئیس‌جمهوری که در
همایش روز گذشته قرائت شد به شرح زیر است:
«همایش تمرکززدایی و ساماندهی پایتخت که با تلاش مجموعه‌ای از نهادهای
علمی و اجرایی کشور و در این مکان رفیع علمی برگزار می‌شود، فرصتی مناسب
است تا بار دیگر مسائل، فرصت‌ها و تهدیدهای پایتخت نظام مقدس جمهوری اسلامی
ایران به‌عنوان مرکز سیاسی و نیز پایگاه تصمیم‌گیری و مدیریت کلان کشور
مورد مداقه و ارزیابی کارشناسانه و علمی قرار گیرد. قریب به 3 دهه است بحث
انتقال پایتخت مطرح شده است؛ ازدحام جمعیت، تمرکز اقتصادی، سیاسی و تجاری
موضوعات محیط زیست شهری، معضل ترافیک، پایین بودن شاخص‌های کیفیت زندگی و
از همه مهم‌تر خطر راهبردی زلزله الزاماتی است که باعث شده همگان به‌عنوان
یک تهدید به مخاطره‌آمیز بودن این تمرکز اذعان کنند. بی‌شک طرح امکان‌سنجی
انتقال پایتخت سیاسی و اداری کشور و ساماندهی و تمرکززدایی از تهران که
بررسی و جمع‌بندی مطالعات صورت گرفته درباره تمرکززدایی و ساماندهی شهر
تهران و الزامات و تمهیدات اجرایی و راهبردهای پیشنهادی برای ساماندهی
تهران بزرگ را در صدر اهداف خود قرار داده و خوشبختانه از سوی مجلس شورای
اسلامی نیز به تصویب رسیده است، در صورت پیگیری جدی می‌تواند در افق‌های
زمانی کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت مشکلات و تنگناهای موجود را به حداقل
رسانده و به شکل مطلوب مرتفع سازد. انتظار می‌رود این همایش در راستای
اعتلای کیفیت زندگی شهری بتواند براساس برنامه و طرح‌های سنجیده و با
رویکرد نوین از تجارب ارزشمند محققان، اندیشمندان و دست‌اندرکاران امر در
تشخیص و تحلیل مسائل تهران در سطوح ملی و فراملی راهبردها و راهکارهای
مفیدی ارائه کند. اینجانب با تقدیر و تشکر از دست‌اندرکاران این همایش
امیدوارم در سایه توجهات الهی و هم‌اندیشی و همیاری شما عزیزان و در پرتو
اراده ملی بر مشکلات شهری و زیست محیطی فائق آمده و شاهد توسعه پایدار کشور
در عرصه‌های گوناگون باشیم. همچنین از حضور همه استادان، متخصصان،
دانشجویان و متولیان اجرایی امور شهر که تمرکززدایی و ساماندهی کلان‌شهرها
به‌ویژه تهران بزرگ را وجهه همت خود قرار داده‌اند قدردانی می‌کنم.»
عدم توازن جمعیت و جغرافیای تهران
ارسال پیام رئیس‌جمهوری به این همایش که توسط شهرداری تهران برگزار شد،
نشان می‌دهد تهران و مشکلات آن برای عالی‌ترین مقام دولت یازدهم اهمیت
ویژه‌ای دارد.
سخنران اصلی این همایش محمدباقر قالیباف شهردار تهران بود. او با بیان
اینکه انتقال پایتخت سیاسی- اداری امکان‌پذیر نیست، گفت: یک درصد جغرافیای
کشور به مساحت شهر تهران اختصاص دارد در حالی که 23 درصد جمعیت کشور در این
شهر سکونت دارند، این درحالی است که این عدم توازن باعث مرگ علائم و عناصر
زندگی در تهران شده و وضعیت محیط زیست پایتخت را به شرایط غیرقابل بازگشت
رسانده است.
شهردار تهران در میانه‌های سخنرانی از نحوه مدیریت خود در کلان‌شهر تهران
دفاع کرد و گفت: ساختوسازی که در محدوده شهر تهران می‌شود نرخ رشد جمعیت و
مهاجرت را در حد 7/ 1 درصد تنظیم کرده است اما این نرخ در شهرهای اطراف
پایتخت که مدیریت آنها بر عهده شهرداری تهران نیست و توسط دولت ایجاد شده
است به 5 درصد رسیده است، به‌گونه‌ای که شهرک‌های اقماری پایتخت شکل
خوابگاهی به خود گرفته‌اند و موجب می‌شوند جمعیت روز پایتخت به 11 میلیون
نفر برسد. در حالی که جمعیت واقعی تهران براساس ساکنان شب این شهر، 8
میلیون نفر است.
او تاکید کرد: براساس طرح جامع و چشم‌انداز 1404 جمعیت‌پذیری شهر تهران
امروز خارج از برنامه نیست، اما از تهران که فاصله می‌گیریم، آیا رشد جمعیت
و ساخت‌و‌سازها مانند تهران کنترل شده است؟ آیا رشد جمعیت بالاتر از 5
درصد در دشت تهران وجود ندارد؟ متاسفانه امروز در یک طرف اتوبان آزادگان که
در کنترل شهرداری تهران است، این مشکلات وجود ندارد اما در طرف دیگر که
خارج حریم تهران است، شهرک‌های میلیونی چطور باید ساماندهی شوند. شهرهایی
که تبدیل به خوابگاه شده‌اند، بدون اینکه نقشی در تولید داشته باشند و تنها
جمعیتی که برای کار وارد تهران می‌شود را شاهد هستیم.
شهردار تهران در همایش دیروز انتقادهایی را به دولت مطرح کرد: برخی اعلام
می‌کنند که رانت دولت‌ها در فروش نفت است و رانت شهرداری‌ها در صدور مجوز
ساخت و سازها. متاسفانه این موضوع تا حدی صحت دارد؛ اما افتخار ما در دهه
گذشته این است که در راستای سیاست‌های اقتصاد مقاومتی می‌توانیم این رانت
را برای همیشه تعطیل کنیم.
شهردار تهران با اشاره به برخی اظهارنظرها درخصوص صدور بیش از حد مجوز
ساخت‌و‌ساز در تهران توسط شهرداری گفت: شهرداری تهران براساس طرح جامع و
طرح تفصیلی اقدامات خود را انجام می‌دهد و براساس حقوقی که برای مردم قائل
است، کارهای خود را پیش می‌برد؛ به طوری که در ارائه بودجه سال 1394 اعلام
کردم به‌عنوان شهردار تهران آماده‌ام هیچ پروانه ساختوسازی در شهر تهران
صادر نکنیم. اگر احساس می‌کنید ساختمان‌سازی باعث معضلات شهر تهران است، ما
این آمادگی را داریم که هیچ مجوز ساختوسازی صادر نکنیم.
شهردار تهران بیان کرد: دولت رانتی خصلتش این است که وقتی پول دارد اختیار
را واگذار نمی‌کند و وقتی پول ندارد اختیارات خود را به سایر بخش‌ها منتقل
می‌کند.
او اضافه کرد: در اوایل دهه 80 نفت 12 تا 13 دلار شد و چون دولت پول نداشت
کارها را واگذار کرد و پس از آنکه در یک برهه‌ای نفت به بشکه‌ای 100دلار
رسید و درآمد کشور در سال افزایش یافت واگذاری‌ها محدود و رشد اقتصادی منفی
شد.
شهردار تهران، با تاکید بر اینکه شورای شهر ما شورای شهرداری است و غیر از
آن با کسی کاری ندارد، گفت: در برنامه سوم، چهارم و پنجم به مدت 15 سال
در مورد مدیریت واحد شهری تاکیداتی وجود داشته که نه‌تنها آن را اجرایی
نکرده‌ایم، بلکه بخشی از اختیارات را نیز از شهر گرفته‌ایم.
او گفت: از بچگی به ما گفته‌اند کشور ما در حال توسعه است و هم‌اکنون نیز
عنوان می‌کنند کشور در حال توسعه است، بنابراین مدیریت غلط ما باعث شده است
که این شکاف به‌وجود بیاید.
او درباره موضوع انتقال پایتخت گفت: به اعتقاد من تا امروز همه کسانی که
به دلیل علمی به موضوع انتقال پایتخت پرداخته‌اند، بر این نکته تاکید
می‌کنند که انجام این کارعمل درستی نیست و با نگاه به تجربه مدیریتی که در
سطح ملی و محلی در حوزه‌های مختلفی از جمله انتظامی، اقتصادی، خدماتی و فنی
داشته‌ام، فارغ از اینکه پول در کشور وجود داشته باشد، یا خیر، این کار
امکان‌پذیر نیست.
او با اشاره به تمرکز جمعیتی در شهر تهران اظهار کرد: این تمرکز جمعیتی در
یک درصد خاک کشور باعث می‌شود نه‌تنها 4 سد، بلکه هر سد دیگری نیز اضافه
کنیم، نتوانیم تامین آب شرب جمعیت تهران را انجام دهیم. همگی شاهد مشکلات
زیست‌محیطی در تهران هستیم و هم زمین و هوا را آلوده کرده‌ایم.
قالیباف ادامه داد: تهران علاوه بر مشکلات محیط زیستی، آسیب‌های جدی
اجتماعی، مشکلات اقتصادی و فرهنگی نیز دارد که برخی از آنها مشکلات عمومی
همه کلانشهرهای دنیاست، مانند ترافیک، حاشیه‌نشینی و... البته شدت و ضعف
آنها نیز در کلانشهرهای مختلف متفاوت است.
دغدغه تهران به روایت رحیم صفوی
یحیی رحیم صفوی، دستیار عالی مقام معظم رهبری نیز که در این همایش حضور
داشت، اظهار کرد: مهم‌ترین دغدغه دولتمردان، سیاستمداران و شهرداران
تمرکززدایی و ساماندهی پایتخت است. او ادامه داد: دولتمردان نمی‌توانند وضع
موجود را تحمل کنند و برای مردم نیز این وضعیت غیرقابل تحمل است، بنابراین
باید برای معضلات شهر تهران راهکاری اندیشیده شود.
احمدی مقدم: تمرکززدایی از تهران ممکن نیست
فرمانده نیروی انتظامی نیز در این همایش به برخی معضلات شهر تهران اشاره
کرد و گفت: زمین‌خواری یکی از معضلات کلانشهری مانند تهران است چراکه با
توجه به افزایش قیمت‌ها «تصرف زمین‌ها، تغییر کاربری آنها و تصرف کوه‌ها و
باغ‌ها» با روند صعودی در حال انجام بود که با عزم مقام معظم رهبری و
همکاری شهرداری امروز جلوی این پدیده گرفته شده است.
اسماعیل احمدی‌مقدم ادامه داد: تمرکززدایی از تهران ممکن نیست مگر با
استفاده از نیروهای خدادادی و سرمایه‌های انسانی. قطعا باید توسعه متوازن
در کل کشور اتفاق بیفتد تا بتوانیم تمرکززدایی از تهران را ممکن کنیم.
احمدی‌مقدم با اشاره به برخی اظهارنظرها نسبت به ساخت تونل، کلانتری و...
تاکید کرد: نمی‌توانیم به تهران بی‌توجه باشیم. ساخت تونل و کلانتری به
گفته برخی موجب ایجاد جاذبه جمعیتی می‌شود اما نمی‌توانیم با این تفکر نسبت
به نیازهای محیط زیستی و رفاهی مردم بی‌تفاوت باشیم.
محمدباقر قاليباف ضمن اعلام «مرگ علائم و عناصر زندگي در تهران» با «انتقال پايتخت» مخالف است 
