به گزارش ایران اکونومیست از وزارت راه و شهرسازی، «مهدی رهنما» درباره عوامل موثر در پسرفت آب دریای خزر طی سال های اخیر اظهار داشت: این وضعیت هم عامل انسانی و هم عامل طبیعی دارد. عمیق‌ترین بخش دریای خزر به سمت ایران است؛ بنابراین تاثیر رودخانه ولگا و سدهای آن بر ایران به قدری نیست تا به عنوان یک عامل موثر بر کاهش سطح دریا در سمت کشورمان از آن نام ببریم.
وی اضافه‌کرد: بررسی‌ها نشان می‌دهد از دهه ۵۰ شمسی تا اواخر سال ۱۴۰۲ سطح آب دریای خزر دوره نوسانی داشته است. با مقایسه آن با عوامل طبیعی می‌بینیم تغییرات اقلیمی عامل مهمی در پسرفت آب دریای خزر بوده است.
رئیس پژوهشگاه هواشناسی و علوم جو کشور ادامه‌داد: کمترین سطح آب دریای خزر حدود سال ۵۶ شمسی ثبت شد و تقریبا منفی ۳۰ متر بود. سطح آب این پهنه آبی از سال ۵۷ افزایش یافت و بیشترین میزان آن دهه ۷۰ ثبت شد. از این زمان دوباره روند کاهشی آن آغاز شد. فقط طی ۲ سال افزایش یافت و اکنون به حدود منفی ۲۷ متر کاهش سطح آب رسیده‌ایم.
وی درباره علل کاهش سطح آب دریای خزر، گفت: میزان آب ورودی به این دریا کاهش یافته است. مستحدثاتی روی رودخانه‌هایی مانند سفیدرود و سایر رودخانه‌هایی که از رشته کوه البرز سرچشمه می‌گیرند و وارد دریای خزر می‌شوند، احداث شده است که جریان آب رودخانه‌ها را ذخیره می کنیم؛ بنابراین ورودی‌های آب دریای خزر را کاهش داده‌ایم.
رئیس پژوهشگاه هواشناسی و علوم جو کشور ادامه‌داد: میزان جمعیت ساکن در سواحل دریای خزر به دلیل رشد جمعیت، همچنین مهاجرت های انجام شده به این منطقه افزایش زیادی پیدا کرده که موجب افزایش مصرف آب به ویژه منابع آب زیرزمینی که ارتباط مستقیم با آب دریا دارد، شده است.
رهنما اضافه‌کرد: این عوامل در کنار تغییرات اقلیمی، کاهش بارش و افزایش دما موجب کاهش سطح آب دریای خزر شده است.
تبعات پسرفت آب دریای خزر
وی درباره تبعات پسرفت آب دریای خزر گفت: تداوم این وضعیت موجب بی‌استفاده شدن بندرهای شمالی کشور می‌شود و آن‌ها را باید به عمق بیشتر دریای خزر منتقل کنیم. علاوه بر آن منبع رطوبتی برای منطقه کاهش می‌یابد و موجب افزایش شدت تغییرات اقلیمی می‌شود؛ به عنوان نمونه زمانی که دریاچه ارومیه وضعیت عادی داشت، به عنوان یک منبع رطوبتی به افزایش میزان بارش در منطقه کمک می‌کرد.
رئیس پژوهشگاه هواشناسی و علوم جو کشور تاکید کرد: تداوم پسرفت دریای خزر در برخی مناطق نظیر بخش های شرقی دریا مانند خلیج گرگان، می‌تواند این پهنه را به کانون گردوغبار تبدیل کند.
وی درباره تاثیر همکاری کشورهای حاشیه خزر بر تراز آبی مطلوب این پهنه آبی، گفت: تشکل های بین المللی اگر در حد موافقتنامه باشد، موجب بروز اتفاق خاصی در حوزه دریای خزر نمی‌شود. سال هاست که سطح آب دریای خزر با نوساناتی همراه است و بیشترین تاثیر را روی روسیه گذاشته است و موجب شده بسیاری از تاسیسات کنار دریا را از دست دهد. تا موقعی که به این نتیجه نرسیم در منفعت و ضرر این اکوسیستم آبی شریک هستیم به نتیجه مناسبی دست نخواهیم یافت.
رئیس پژوهشگاه هواشناسی و علوم جو کشور تاکید کرد: یک برنامه جامع مدیریتی با ضمانت اجرایی برای دریای خزر لازم است تا همه کشورهای حاشیه خزر متعهد شوند و بر اساس آن عمل کنند. به عنوان نمونه همه کشورها حق آبه زیست محیطی دریای خزر پرداخت کنند. علاوه بر آن از نظر پژوهشی همکاری و بانکی از پژوهش های انجام شده درباره دریای خزر ایجاد کنیم و براساس آن برای این پهنه آبی تصمیم بگیریم.
رهنما در پایان گفت: می توانیم براساس سازوکار مشخصی که مورد قبول کشورهای حاشیه دریای خزر باشد صندوق مالی مشترک ایجاد کنیم که هزینه پژوهش ها را نیز تامین کند.
