یکشنبه ۲۱ مردادماه ۱۴۰۳ بود که محمدباقر قالیباف رئیس مجلس شورای اسلامی در نشست علنی، اعضای کابینه پیشنهادی دولت مسعود پزشکیان را معرفی کرد تا بالاخره حرف، حدیث‌ها و گمانه‌زنی‌ها به پایان برسد و چهره‌هایی که می‌بایست سکاندار وزارت شوند، برای مردم مشخص شدند. در میان وزارتخانه‌ها چند وزارتخانه مهم که حساسیت‌ها نسبت به آنها بیشتر است، وجود دارد. برای بسیاری مهم است که چه کسی سکاندار این وزارتخانه‌ها می‌شود. یکی از این وزارتخانه‌ها وزارت نفت است که به نظر می‌آمد یکی از چهره‌های مطرح در عرصه سیاست یا یکی از بازیگران این عرصه سکاندار این وزارتخانه شود اما معرفی محسن پاک‌نژاد به عنوان یکی از مدیران این وزارتخانه برای این وزارتخانه شاید تا حدودی به دور از گمانه‌زنی‌ها بود.
در ادامه نگاهی می‌اندازیم به سوابق کاری و ویژگی‌های محسن پاک‌نژاد:
پاک‌نژاد باتجربه در نفت
محسن پاک‌نژاد متولد ۱۳۴۵شمسی در تهران، دانش‌آموخته برق دانشگاه تهران (لیسانس) و کارشناسی ارشد مهندسی صنایع از دانشگاه صنعتی امیرکبیر است که از ابتدای دهه ۱۳۷۰ شمسی با وزارت نیرو کار خود را آغاز کرد. پاک نژاد از اواسط دهه ۷۰ بود که به‌عنوان مشاور وزیر نفت و رئیس ستاد نظارت بر سوخت‌رسانی وزارت نفت انتخاب شد و تا به امروز در این حوزه فعالیت داشته است.
وی از سال ۱۳۷۷ تا ۱۳۷۹ به‌عنوان مدیر طرح توسعه میدان‌های گازی، در سال ۱۳۷۹ به‌عنوان مدیرکل نظارت بر صادرات مواد نفتی و بازرسی فنی وزارت نفت، در سال‌های ۱۳۷۹ تا ۱۳۸۶ با حفظ سمت، عضو هیات مدیره شرکت نفت مناطق مرکزی ایران، در سال‌های ۱۳۸۴ تا ۱۳۸۶ مدیر برنامه‌ریزی شرکت نفت مناطق مرکزی ایران، تا ۱۳۹۲به عنوان معاون مدیر برنامه‌ریزی تلفیقی شرکت ملی نفت ایران، از ۱۳۹۷ تا ۱۴۰۰ به‌عنوان معاون وزیر نفت در نظارت بر منابع هیدروکربوری و در سال‌های ۱۳۹۵ تا ۱۳۹۷ معاون مدیر عامل شرکت ملی نفت ایران در امور تولید و از اعضای هیات مدیره این شرکت بوده است.
علاوه بر اینها پاک‌نژاد سابقه مدیر کلی نظارت بر صادرات و مبادلات مواد نفتی وزارت نفت و مدیرعاملی و نایب رئیسی هیئت مدیره شرکت بازرگانی نفت ایران را در کارنامه خود دارد.
حضور پاک‌نژاد درجایگاه‌های مهم و خطیر عرصه مدیریت مانند مدیر طرح توسعه میادین گازی، مدیرکل نظارت بر صادرات مواد نفتی و بازرسی فنی وزارت نفت، مدیرکل نظارت بر صادرات و مبادلات مواد نفتی وزارت نفت، مدیرعامل و نایب رئیس هیئت مدیره شرکت بازرگانی نفت ایران (به اختصار شرکت نیکو) و مدیریت‌های دیگر در عرصه نفت او را با کوله‌باری از تجربه برای عرصه وزارت مطرح کرده است.
او به عنوان مدیری غیرسیاسی سال‌ها در بدنه وزارت نفت خدمت کرده و مدیریت و اجرای پروژه‌های بزرگ نفتی در کارنامه خود را دارد؛ یعنی همان چیزی که در شرایط فعلی حوزه نفت و انرژی کشور سخت نیازمند آن است. یکی از نمونه‌های تجربه کاری پاک‌نژاد در اطفای حریق دکل نفتی «رگ سفید» گچساران شکل گرفت. او که خود در این عملیات حضور داشت در اطفای این حریق از روش Top Kill یا حمله به آتش از سطح استفاده کرد.
آیا پاک‌نژاد گزینه زنگنه است؟
محسن پاک‌نژاد با چنین سابقه کاری به عنوان گزینه وزارت نفت دولت پزشکیان به مجلس معرفی شده است؛ گزینه‌ای که با مخالفت‌ها روبه‌رو شده است. برخی از انتقادهایی که به وی وارد شده شامل این موضوع است که می‌گویند «پاک‌نژاد گزینه زنگنه است.» مخالفان وی استدلال می‌کنند او در زمانی که زنگنه وزیر نفت بود و از سال ۱۳۷۶ به این وزارتخانه آمده و پست‌هایی گرفته است.
البته پاک‌نژاد در دوره طولانی وزارت بیژن زنگنه مسئولیت‌هایی داشته و در مواردی هم اختلافاتی با وزیر سابق داشته اما طبق اخبار موجود، او گزینه پیشنهادی زنگنه برای وزارت نبوده است. با این حال بعد از منتفی شدن برخی گزینه‌ها، پاک‌نژاد به عنوان یکی از ۳ گزینه کارگروه وزارت نفت مورد توجه قرار می‌گیرد و برخی معاونان زنگنه برای تدوین برنامه به یاری او می‌روند؛ موضوعی که سبب طرح این ادعا در میان نمایندگان مخالف شده که او گزینه زنگنه است.
بیرون از لابی‌های نفتی، محسن پاک‌نژاد یک بوروکرات-تکنوکرات است و آگاهان حوزه نفت معتقدند او در لابی‌های نفتی حضور ندارد و ظاهراً پرهیز از انگ فساد برای او بسیار مهم است و ویژگی رفیق‌بازی را ندارد و بر خلاف برخی نفتی‌ها، جنوبی محسوب نمی‌شود.
آیا به گفته مخالفان، وزیر پیشنهادی تخصص در حوزه نفت ندارد؟
فارغ از انتقادها و مخالفت‌ها، موافقان می‌گویند: او می‌تواند با توجه به حضور در جایگاههای مهم و خطیر، در سه دهه فعالیت، در حوزه نفت موفق عمل کند. در این رویکرد، اولین و حتی مهمترین ویژگی پاک‌نژاد که سبب معرفی وی برای سکانداری وزارت نفت شود، سابقه کاری او بوده استبه گزارش سایت خبری- تحلیلی «میز نفت»، پاک‌نژاد «در دو کمیسیون امنیت ملی و انرژی» به طور قاطع رد شده است. برخی نمایندگان مجلس مدعی‌هستند «او نه تخصصی در نفت دارد و نه تعهدی به انقلاب و نظام». البته گفته می‌شود او نتوانسته به سوالات فنی اعضای کمیسیون پاسخ دهد و «از سوی دیگر، او طی چند روزی که به مجلس رفت، مواضع خاصی را اتخاذ کرده و اظهاراتی داشته که این موضوع، نگرانی مخالفانش را مضاعف کرده است.»
«مصطفی نخعی» عضو کمیسیون انرژی در توییتر نوشته: «برنامه مشخصی از پاک نژاد در حل چالش‌های اساسی صنعت نفت از جمله نگهداشت نیروهای متخصص و نخبه، تامین سرمایه طرح‌های کلان و توسعه دیپلماسی انرژی مشاهده نکردیم». البته گفته «فضل‌الله رنجبر» عضو کمیسیون اجتماعی مجلس شورای اسلامی کاملاً خلاف این موضوع است؛ به گفته او، «نگاه کارشناسی در برنامه‌های وزیر پیشنهادی نفت به‌طور کامل لحاظ شده و او به مشکلات حوزه نفت و گاز آشنا بوده و با برنامه می‌تواند در حل مشکلات این حوزه موثر باشد.»
اما فارغ از انتقادها و مخالفت‌ها، موافقان، پاک‌نژاد را حائز ویژگی‌هایی می‌دانند و معتقدند او می‌تواند در حوزه نفت موفق عمل کند. اولین و حتی مهمترین ویژگی پاک‌نژاد که سبب شده برای سکانداری وزارت نفت معرفی شود، سابقه کاری او بوده است.
«علی کاردر» مدیرعامل پیشین شرکت ملی نفت ایران گفته: پاک‌نژاد شناخت بالایی از بدنه صنعت نفت دارد. او از دهه ۱۳۷۰ شمسی، یعنی نزدیک به ۳۰ سال است که در حوزه نفت و سطح بالای مدیریتی آن فعالیت دارد. چنین امری حتماً باعث شده شناختی کافی از بدنه این وزارتخانه داشته باشد و تمام چالش‌ها و فرصت‌های این حوزه را به خوبی بشناسد.
همچنین «حمید بورد» مدیرعامل پیشین شرکت نفت فلات قاره ایران به‌عنوان یکی از باسابقه‌ترین مدیران در بخش بالادست صنعت نفت با اعلام حمایت قاطع، وزیر پیشنهادی نفت دولت چهاردهم را فردی متخصص، مستقل و پاکدست خوانده که می‌تواند وضعی مناسب‌تر در این حوزه مهم اقتصادی کشور ایجاد کند.
پاک‌نژاد از مدیران نفتی است که در نزدیک به سه دهه گذشته، کم حاشیه و به دور از سیاسی کاری بوده است؛ آنچنان که طی دوره فعالیتش گفتمان یا اظهارنظری که برای او حاشیه‌سازی کند، وجود ندارد. بسیاری از مدیران نفتی نیز بر تخصص و مدیریت او تاکید دارند و معتقدند نگاه کارشناسی او برنامه‌های توسعه‌ای را تسریع می‌بخشدپاک‌نژاد از مدیران نفتی است که در نزدیک به سه دهه گذشته، کم حاشیه و به دور از سیاسی کاری بوده است؛ آنچنان که طی دوره فعالیتش گفتمان یا اظهارنظری که برای او حاشیه‌سازی کند، وجود ندارد. بسیاری از مدیران نفتی نیز بر تخصص و مدیریت او تاکید دارند و معتقدند نگاه کارشناسی او برنامه‌های توسعه‌ای را تسریع می‌بخشد. بنابراین هیچ کدام به اظهارنظر خلاف واقع یا حاشیه‌سازی او اشاره‌ای نداشته‌اند. شاید این ویژگی را هم بتوان به عنوان یکی از نقاط مثبت برای او در نظر گرفت.
به نظر می‌رسد، فردی با چنین ویژگی‌هایی در وزارت نفت می‌تواند مفید واقع شود و هر آنچه انتظار می‌رود یا لااقل بخشی از آنچه قرار است انجام شود، برآورده کند. البته برخی نمایندگان مجلس نیز به این ویژگی‌ها به خوبی آگاهند. آنچنان که «غلامرضا شریعتی» عضو کمیسیون عمران مجلس گفته، «از سوابق و رزومه محسن پاک‌نژاد مشخص است که او از وزارت نفت شناخت کافی دارد، همچنین سن وزیر پیشنهادی به گونه‌ای است که با توجه به گستردگی فعالیت‌های وزارت نفت، این امکان وجود دارد که با قدرت در صحنه حاضر شود و مأموریت‌های این وزارتخانه را به پیش ببرد».
نسخه پاک‌نژاد برای نفت چیست؟
برنامه محسن پاک‌نژاد به‌عنوان وزیر پیشنهادی نفت دولت چهاردهم برای اداره صنعت نفت در ۱۱ فصل شامل فصل نخست «ابرچالش‌های صنعت نفت»، فصل دوم «اسناد بالادستی حاکم بر برنامه پیشنهادی»، فصل سوم «تحولات عرضه و تقاضای جهانی نفت و جایگاه ایران»، فصل چهارم تا هفتم درباره برنامه‌های وزارت نفت برای چهار شرکت اصلی، فصل هشتم «تقویت منابع انسانی و اصلاح ساختار وزارت نفت»، فصل نهم «دیپلماسی انرژی»، فصل دهم «بهینه‌سازی مصرف سوخت و شدت انرژی» و فصل یازدهم «مسئولیت‌های اجتماعی و محرومیت‌زدایی» تنظیم شده است.
با توجه به مطالبه عمومی و وعده‌ای که پزشکیان داده، پاک‌نژاد به عنوان گزینه‌ای از دل کارگروه تعیین وزارت نفت انتخاب شده و پیشتر نیز سابقه وزارت در کارنامه خود نداشته است.
سخنگوی کمیسیون آموزش مجلس گفته است «مقرر شد در صورت رأی اعتماد به پاک‌نژاد تمام خواسته‌های نمایندگان به نوعی محقق شود تا مردم شاهد آثار برخورداری از نفت بر سر سفره‌های خود باشند» اما فارغ از همه اینها باید دید که در نهایت تصمیم نمایندگان مجلس شورای اسلامی در مورد وی چه خواهد بود و آیا وی مجال وزارت و اجرای برنامه‌هایش را در این وزارتخانه بسیار مهم اقتصادی به دست خواهد آورد؟
