تسهیلات کلان غیرجاری و تسهیلات اعطا شده به اشخاص مرتبط دو نوع مهم از تسهیات بانکی هستند که ارقام آن‌ها می‌تواند عملکرد بانک‌ها را نشان دهد.

 

 

 منظور از تسهیلات اشخاص مرتبط، وام‌هایی است که به اشخاص یا بنگاه‌های مرتبط با بانک پرداخت می‌شود. انباشت تسهیلات کلان غیر جاری بانک را در خطر ورشکستگی قرار می‌دهد و پرداخت بیش از حد تسهیلات به اشخاص مرتبط تعارض منافع و رانت به وجود آورده و منافع سپرده‌گذاران را به خطر می‌اندازد.

در این گزارش آمار این دو نوع تسهیلات در 24 بانک و موسسه اعتباری کشور به تفکیک بانک‌های دولتی تجاری، دولتی تخصصی و توسعه‌ای و غیر دولتی تجاری در پاییز 1402 مورد بررسی قرار گرفته است. این بررسی نشان می‌دهد بیشترین سهم خالص تسهیلات غیر جاری به کل خالص تسهیلات در بانک‌های دولتی تجاری و بیشترین سهم خالص تسهیلات به اشخاص مرتبط در موسسات اعتباری غیر بانکی وجود داشته است.

021209

بیشترین سهم تسهیلات غیر جاری در بانک‌های دولتی تجاری

 آمارهای بانک مرکزی نشان می‌دهد در پاییز امسال مجموعا 2 هزار و 666 هزار میلیارد تومان تسهیلات جاری و غیر جاری از سوی 24 بانک اعطا شده است. از این تسهیلات بخشی از آن‌ها جاری و بخشی از آن‌ها غیر جاری بوده است. تفاوت این دو در تاریخ سررسیدشان است تسهیلات جاری تاریخ سررسید کوتاهی دارند و باید به موقع بازپرداخت شوند در حالی که تسهیلات غیر جاری سررسید دو ماه یا بیشتر دارند.  

در این فصل بیشترین سهم خالص تسهیلات غیر جاری مربوط به بانک‌های دولتی تجاری شامل بانک‌های سپه، مسکن و پست بانک بوده است. خالص تسهیلات پرداخت شده از سوی این بانک‌ها 403 هزار و 390 میلیارد تومان بوده که از این رقم 122 هزار و 960 میلیارد تومان یعنی 30.5 درصد غیر جاری بوده است. بنابراین می‌توان گفت این بانک‌ها از نظر اعتبار و نقدینگی در ریسک بالاتری قرار دارند.

 همچنین سهم تسهیلات غیر جاری بانک‌های دولتی تخصصی و توسعه‌ای شامل بانک‌های کشاورزی، توسعه تعاون و توسعه صادرات برابر با 27.1 درصد بوده است. در این بانک‌ها 284 هزار میلیارد تومان تسهیلات جاری و غیر جاری پرداخت شده که 77 هزار میلیارد تومان آن غیر جاری بوده است.

 بانک‌های غیر دولتی تجاری شامل 17 بانک تجارت، گردشگری، پارسیان، دی، ایران زمین، اقتصاد نوین، آینده، سرمایه، سامان، صادرات، ملت، رفاه کارگران، شهر، پاسارگاد، خاورمیانه و سینا با 21.4 درصد سهم تسهیلات غیر جاری در رده بعدی قرار گرفتند. در این بانک‌ها یک هزار و 913 هزار میلیارد تومان تسهیلات جاری و غیر جاری پرداخت شده که 412 هزار و 800 میلیارد تومان آن از نوع غیر جاری بوده است.

 همچنین در موسسات اعتباری غیر بانکی غیر دولتی شامل موسسه ملل نیز 46 هزار و 720 میلیارد تومان تسهیلات پرداخت شده که از این مقدار 11.9 درصد آن برابر با 5 هزار و 580 میلیارد تومان با سررسید بیش از دو ماه یا به اصطلاح غیر جاری بوده است.

 اما در تسهیلات اشخاص مرتبط اوضاع بانک‌ها متفاوت بوده و موسسات اعتباری بیشترین سهم پرداخت این نوع تسهیلات را داشته‌اند.

021209

بیشترین سهم تسهیلات اشخاص مرتبط در موسسات اعتباری غیر بانکی

تسهیلات به اشخاص مرتبط شاخصی از سلامت عملکرد بانک‌هاست. بانک مرکزی قوانینی وضع کرده تا بانک‌ها نتوانند از حدی بیشتر به اشخاص مرتبط با خود تسهیلات بدهند تا از ایجاد تعارض منافع و رانت جلوگیری شود.  بررسی‌ها نشان می‌دهد در پاییز 1402 موسسات اعتباری غیر بانکی غیر دولتی با 62.2 درصد سهم از کل تسهیلات پرداخت شده به اشخاص مرتبط بدترین عملکرد را در این مورد داشته‌اند. در این نوع بانک 29 هزار و 60 میلیارد تومان تسهیلات به اشخاص مرتبط با بانک پرداخت شده است.

 بانک‌های دولتی تخصصی و توسعه‌ای با 29 هزار و 529 میلیارد تومان که 10.4 درصد از کل تسهیلات پرداختی آن‌ها را تشکیل می‌دهد، در رده دوم قرار گرفته‌اند.

 در رده‌ی سوم بانک‌های غیر دولتی تجاری قرار دارند. این بانک‌ها در مجموع 193 هزار و 670 میلیارد تومان تسهیلات به اشخاص مرتبط پرداخت کرده‌اند که 10 درصد از کل تسهیلات جاری و غیر جاری آن‌ها را شامل می‌شود.

 در بانک‌های دولتی تجاری نیز سهم پرداخت تسهیلات به افراد مرتبط 0.2 درصد بوده و این بانک‌ها مجموعا 670 میلیارد تومان تسهیلات به اشخاص مرتبط داشته‌اند.