به گزارش ایران اکونومیست، محمدعلی مرآتی در ابتدای سخنانش و پیش از ورود به مباحث علمی، حمله تروریستی اخیر به کرمان را محکوم و برای بازماندگان آرزوی تسلی خاطر و آرامش کرد.
دبیر جشنواره در ادامه گفت: در نخستین نشست پژوهشی درباره «تحلیلی شناختی در موسیقی نواحی ایران؛ موسیقی قومی، فراقومیتی یا شبه کلاسیک» صحبت خواهیم کرد. در واقع می‌خواهیم ببینیم که چگونه مردم ایران و همچنین اقوام مختلف در یک پدیده موسیقی به اجماع می‌رسند و در پهنه ایران زمین در کنار یکدیگر، موسیقی فراقومیتی را به زبان‌های مختلف درست کردند.
این استاد دانشگاه و اتنوموزیکولوگ درباره برخورد مردم با موسیقی نیز توضیح داد: موسیقی درگذشته خیلی احساسی معنا می‌شد اما امروز به گونه دیگری آن را معنا می‌کنیم. امروز موسیقی را دارای سه رکن اساسی می‌دانیم اما مسئله اصلی محتوای انسان‌شناسانه این مقوله است که باعث می‌شود، یک‌قوم به پدیده موسیقی برسند.
دبیر جشنواره در بخش دیگری از سخنان خود بیان کرد: ما در ایران برای ارائه و تعریف موسیقی قومی از واژه‌های مختلفی استفاده می‌کنیم. هرچند که بیش از ۴۰ سال است از واژه «موسیقی نواحی» برای تعریف این مفهوم استفاده می‌شود که بنده ابتدا اصلا با این واژه موافق نبودم اما طی چند سال اخیر پی به حقیقتی بردم که موضوع سخنرانی امروز من است. بنده متوجه شدم اقوام بر اساس پدیده‌های زیبایی‌شناسی، خودشان موسیقی مشترکی درست کردند که البته همجواری در آن نقش زیادی داشته است. آنها در اوج یک پدیده موسیقایی به یک واژه مشخص رسیدند؛ مثل موسیقی بخشی که در یک پهنه فرهنگی شکل گرفته و کاملا فراقومیتی محسوب می‌شود.
مرآتی در ادامه سخنانش از مفهوم موسیقی کلاسیک در موزیکولوژی معاصر، ویژگی‌های موسیقی نواحی ایران در منطقه، واژه پیشاکلاسیک و همچنین موسیقی بخشی‌های شمال خراسان (چند قومیتی) صحبت کرد.
این اتنوموزیکولوگ توضیح داد: رابطه ژنتیک و اندام‌واری بین موسیقی فولکلور و ردیف‌دستگاهی ما وجود دارد که می‌تواند با دقت تعریف و بررسی شود.
مرآتی در بخش دیگری از سخنانش با ارائه تعریفی از نوابغ موسیقی اظهار کرد: ملاک ما در جشنواره‌ها «نوابغ» هستند؛ نوابغی که توسط هنرمندان همان منطقه انتخاب می‌شوند. این نوابغ هستند که اجازه تغییرات در موسیقی را دارند؛ زیرا مرزهای صوتی را بلد هستند و به درستی می‌شناسند.
این هنرمند در توضیحات تکمیلی خود بیان کرد: در جای‌جای ایران می‌توان مثال‌هایی را برای عناصر شبکه کلاسیک در نظر گرفت. بخشی‌ها و عاشیق‌ها نمونه‌هایی از این دست هستند که در حوزه فعالیت آنها جغرافیا را در نظر نمی‌گیرند. مثلا در آذربایجان غربی ترک‌ها و کردها موسیقی مشترک و سازهای مشترکی دارند. به عنوان نمونه ما سازی داریم که در ترکی «نرمه‌نای»، در کردی «بالابان» و در زبان ارمنی «دودوک» نام دارد.
وی افزود: بزرگانی هستند که در فرهنگ‌های مختلف نقش اسطوره پیدا کرده‌اند؛ اسطوره‌ها چندان دور نیستند و در موسیقی هم بسیاری از این اسطوره‌ها هنوز زنده هستند. در بلوچستان، خراسان، آذربایجان، خوزستان، هرمزگان و… اسطوره‌های زیادی داریم که بر اساس نبوغ خود دست به خلاقیت زدند؛ این نبوغ از بیرون نمی‌آید و از درون هنرمند نشأت می‌گیرد. چیزی که به اصالت برمی‌گردد. اصالت یک عنصر بیشتر ندارد و عنصر اصلی آن همان نبوغ است؛ برای مثال «بتهوون» همیشه آدم خاصی بوده است که دو دوره مهم موسیقی یعنی کلاسیک و رومانتیک را به او نسبت می‌دهند؛ باید گفت تنها چیزی که در بتهوون باعث پیشرفت شده، نبوغش بوده است.
محمدعلی مرآتی در بخش دیگری از سخنانش به واژه‌شناسی موسیقی نواحی ایران پرداخت و درباره واژه موسیقی، موسیقی نواحی، محلی یا قومی و واژه‌هایی با معانی متفاوت در فرهنگ‌ها صحبت کرد.
بخش دوم این نشست پژوهشی نیز به پرسش و پاسخ اختصاص داشت و این در حالی بود که دانشجویان موسیقی استقبال زیادی از این نشست پژوهشی کرده بودند و سوالات و نقطه‌نظرات خود را با محمدعلی مرآتی مطرح کردند.
مرحله ملی شانزدهمین جشنواره موسیقی نواحی ایران از ۱۶ تا ۱۸ دی‌ماه به دبیری دکتر محمدعلی مرآتی و در یک گستره ملی به همت دفترموسیقی معاونت امور هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، توسط انجمن موسیقی ایران و با مشارکت بنیاد رودکی در حال برگزاری است و ۱۹ دی‌ماه نیز تالار رودکی میزبان آیین اختتامیه این رویداد ملی خواهد بود.
