قدمت وجود آنچه سازه زیرزمینی نامیده میشود به ابتدای پیدایش بشر باز می گردد که در واقع پاسخی برای ابتدایی ترین نیاز بشر؛ یافتن سرپناه بوده است. از این مفهوم زمانی به منظور زیست در غارها و یا ساخت پناهگاه ها و تونل ها استفاده میگردید.مبحث سازه زیرزمینی مدرن بر همین اساس به صورت فراگیر در جوامع با حفظ بقا؛ تداوم یافته و در حال رشد و بهینه سازی است.
در ابتدا به دلیل مقاومت بیشتر در برابر آب و هوای سخت و ایجاد دمای داخلی طبیعی مساعدتر، این سبک از فضای زیستی زیرزمینی شکل گرفت و با گذشت زمان و رشد نیازهای رفاهی فردی-اجتماعی در انسان؛ گسترش یافت. فضای زندگی آرام و حفظ چشم انداز محیطی با انتقال فضاها از سطح زمین به زیرزمین؛ مزایای دیگری بودند که چشم انداز بشر برای این تفکر زیستی را تداوم بخشیدند. امروزه ساختمان های زیرزمینی ،بینش جدیدی در تمامی جنبه های معماری و طراحی شهری هستند که فرصت های جدیدی را برای بهینه سازی محیط زیست بر روی زمین ارائه می‌دهند.عموما ساختمان های که بر سطح زمین ساخته می شوند فاقد این ویژگی ها هستند. تاسیسات زیرزمینی، تونل های شهری و ساختمان های صنعتی زیرزمینی مانند نیروگاه ها و معادن زیرزمینی؛ پناهگاه های زیرزمینی حمله هوایی،فضاهای زیرزمینی در حوزه کشاورزی و فضاهای ذخیره سازی زیرزمینی نمونه های از سازه های زیرزمینی هستند که در گذر تاریخ و با رشد تکنولوژی هویت معماری خود را ایجاد و بهینه ساخته و پیشرفت حوزه را در جهت تامین هر چه بیشتر نیازهای بشر رقم زدند.
در سلسله مطالب آتی به معرفی نمونه فضاهای زیرزمینی میپردازیم، گسترش آن در طول تاریخ را تحلیل نموده و چشم انداز جهانی و چگونگی دستیابی به این روش زیستی را از جنبه های مختلف معماری،سازه، فضای شهری،فرهنگ ،اقتصاد و..مورد بررسی قرار می‌دهیم.
هاله قورچیان| معمار و پژوهشگر- موسس انجمن بین المللی معماری و سازه زیرزمینی ایران (IUACA)
