خیانت نفتی به طوفان الاقصی

به گزارش ایران اکونومیست، رضا غلامی، کارشناس اقتصادی در یادداشتی با این مقدمه به بررسی این موضوع پرداخته است و می‌نویسد: بیش از ۶۰ روز از آغاز جنگ غزه (۷ اکتبر، ۱۵ مهرماه) و حملات شدید و جنگ تمام عیار رژیم صهیونیستی علیه مردم غزه و فلسطین می گذرد. قیمت برخی دارایی‌ها در بازار بین المللی رفتار محسوس و مورد انتظاری از خود نشان داده‌اند. به عنوان مثال، قیمت هر کیلو طلا از رقم ۵۸.۹۳۲ دلار به رقم ۶۵.۳۲۵ دلار در تاریخ ۴ دسامبر (۱۳ آذرماه) افزایش یافته است (نمودار ۱). در واقع، طی حدود دو ماه منتهی به ۴ دسامبر، قیمت هر کیلو طلا بیش از ۱۰ درصد افزایش قیمت داشته است.

نمودار ا: تغییرات قیمت طلا طی دو ماه منتهی به ۴ دسامبر (۱۳ آذرماه ۱۴۰۲) -دلار/کیلوگرم

در بازارهای بین المللی سهام نیز، تغییرات قیمت مشهود و در جهت مورد انتظار بوده است. به عنوان مثال،  شاخص صنعتی داو جونز از رقم ۳۳.۴۰۷ واحد در روز ۶ اکتبر (یک روز قبل از طوفان الاقصی)، پس از نوساناتی، به ۳۶.۲۰۴ واحد در تاریخ ۴ دسامبر رسیده است (نمودار ۲). در واقع، این شاخص طی دو ماه، ۸.۴ درصد رشد را تجربه کرده است.

نمودار ۲: تغییرات شاخص داو جونز طی دو ماه منتهی به ۴ دسامبر (۱۳ آذرماه ۱۴۰۲)

تبعات این جنگ در بازار دارایی های مشهور به کریپتو یا رمزارزها، بسیار مشهودتر و قابل توجه تر بوده است. چنانکه از نمودار ۳ نیز مشخص است، در بازار رمزارزها، قیمت رمز ارز بیت کوین (مهمترین رمز  ارز در این بازار)، از حدود ۲۷.۹۷۶ دلار در تاریخ ۱۵ مهرماه (۷ اکتبر) به حدود ۴۱.۹۹۵ دلار در تاریخ ۴ دسامبر افزایش یافته که نشان دهنده رشد ۵۰ درصدی قیمت آن است.

نمودار ۴: تغییرات قیمت بیت کوین طی دو ماه منتهی به ۴ دسامبر (۱۳ آذرماه ۱۴۰۲) -دلار/کیلوگرم

با وجود، افزایش شدید قیمت دارایی ها طی دو ماهی که جنگ غزه در جریان است (نمودارهای ۱ تا ۳)، ولی قیمت نفت که انتظار می رفت، واکنشی بسیار شدیدتر از سایر دارایی ها داشته باشد، متفاوت بوده است.  به عنوان مثال، قیمت هر بشکه نفت خام اوپک در تاریخ ۷  اکتبر حدود ۸۷ د لار بوده که به رقم ۸۲.۷ دلار در تاریخ ۴ دسامبر کاهش یافته است. همچنین قیمت هر بشکه نفت برنت نیز طی دوره مذکور از رقم ۸۴.۵ دلار در هر بشکه به حدود ۷۸ دلار کاهش یافته است. در واقع، قیمت هر بشکه نفت خام در هر دو سبد نفتی، حدود ۸ درصد کاهش یافته است. نمودار ۴، تحولات قیمت سبد نفتی اوپک طی دوره مزبور را نشان می دهد.

نمودار ۴: تغییرات قیمت سبد نفتی اوپک طی دو ماه منتهی به ۴ دسامبر (۱۳ آذرماه ۱۴۰۲)- بشکه/دلار

چنانکه بررسی بازار دارایی ها نشان می دهد، در حالی که قیمت همه دارایی ها طی دو ماه منتهی به ۴ دسامبر (۱۳ آذرماه)، دوره ای که جنگ غزه جریان داشته، افزایش ملموسی را نشان می دهند، نه تنها قیمت هر بشکه نفت افزایش نیافته بلکه به میزان ۸ درصد نیز کاهش داشته است. این در حالی است که انتظار می رفت اثر اولیه این جنگ، متأثر کردن طرف عرضه نفت از طریق ایجاد نا اطمینانی در این سمت و افزایش قیمت باشد. در همین راستا، رویترز نیز در تاریخ ۲۴ مهرماه یعنی ۹ روز پس از طوفان الاقصی، در گزارشی نوشت که این جنگ، ریسک سیاسی بازار نفت را افزایش می دهد. برخی تحلیلگران بین المللی نفت نیز قیمت هر بشکه نفت در نتیجه این جنگ را تا ۱۵۰ دلار هم پیش بینی کردند. به همین دلیل نیز، روزهای اولیه پس از شروع جنگ، قیمت نفت صعودی شد ولی پس از اندک زمانی تغییر جهت داد و نزولی شد.

در توضیح علت این رفتار یعنی کاهش قیمت نفت و رفتار متفاوت آن با قیمت سایر دارایی ها، دو دلیل عمده را می توان مورد توجه قرار داد:

 اول، تلاش های دیپلماتیک و نظامی آمریکا و غرب برای مدیریت بحران و جلوگیری از گسترش دامنه جنگ به کل منطقه: در واقع، آمریکا و اروپایی ها با علم به تبعات ناشی از گسترش جنگ بر قیمت نفت و بی ثباتی منطقه و نیز در خطر گرفتن منافع آنها و نیز اهمیت این درگیری برای امنیت رژیم صهیونیستی، به سرعت وارد عمل شده و با حمایت سیاسی و نظامی و حتی مسافرت به سرزمین های اشغالی و اعلام مواضع صریح، به دیگران هشدار دادند که ورود دیگران به جنگ را تحمل نخواهند کرد. این سیاست آنها باعث شد دامنه جنگ محدود به منطقه غزه شده و نگرانی ناشی از گسترش جنگ به کل منطقه نفتی کاهش یابد. با وجود ورود جبهه مقاومت یمن و لبنان و حتی سایر مناطق فلسطین به درگیری، این اقدام و سیاست غربی ها باعث شد، دامنه جنگ به حد تصور برخی کارشناسان گسترش نیابد.

علت دوم کاهش قیمت در جریان جنگ غزه، افزایش تولید نفت آمریکا در کنار عدم کاهش تولید نفت کشورهای عربی و نفت خیز منطقه است. این عامل در کنار عامل اول، باعث شد که نه تنها جلوی افزایش قیمت نفت گرفته شود، بلکه قیمت آن کاهش نیز داشته باشد. براساس گزارش شرکت فناوری اطلاعات آمریکایی مارکت واچ (MARKETWATCH)، تولید نفت آمریکا طی هفته اول جنگ غزه به رقم ۱۳.۲ میلیون بشکه در روز رسید که از سال ۱۹۸۳ بی سابقه بوده است. در حالی که در سال قبل (۲۰۲۲) تولید نفت آمریکا حدود ۱۱.۹ میلیون بشکه بوده، در هفته های اول جنگ ۱۱ درصد افزایش یافت. البته افزایش تولید نفت قاره آمریکا با احتساب افزایش تولید در کانادا و مکزیک بسیار بیشتر از ۱.۳ میلیون بشکه در روز بوده است. علاوه بر این، اعراب نیز سیاست نفتی در مقابل اسرائیل اعمال نکردند. برخی روزنامه های معتبر غربی اذعان کردند که شرایط نفتی در این جنگ، متفاوت از جنگ ۱۹۷۳ است چرا که در آن جنگ، عرب ها و بخصوص عربستان به حمایت از مردم فلسطین سیاستی نفتی اتخاذ کردند ولی در این جنگ، عملا آنها با غزه همراهی نکرده اند. شاید درست تر این باشد که در این جنگ، نه تنها اعراب از فلسطین حمایت نکردند بلکه تلاش کردند جنگ غزه را بی اهمیت جلوه داده و آن را بجای جنگ فلسطین و اسرائیل به جنگ حماس و اسرائیل تقلیل دهند. نتیجه این اقدام مشترک اعراب و کشورهای نفتی و آمریکا، افزایش عرضه نفت، کنترل انتظارات بازار و نهایتا کاهش قیمت نفت بوده است.

در واقع، کنترل قیمت نفت و حتی کاهش آن، باعث شد طوفان الاقصی در عرصه اقتصادی کم اهمیت جلوه داده شود و اسرائیل بتواند، هزینه های هنگفت جنگ را راحت تر تحمل کند و برای مدت طولانی تری به اهداف از پیش تعیین شده خود دست یابد. اگر اعراب و کشورهای مسلمان از طوفان الاقصی حمایت اقتصادی و بطور خاص نفتی می کردند، این نبرد زودتر به سرانجام می رسید و موفقیت بیشتری نصیب رزمندگان فلسطین می گردید.