با استناد به گزارش نشریه نفتی پلتس و تازه‌‌‌‌‌ترین نظرسنجی این موسسه از دست‌‌‌‌‌اندرکاران صنعت نفت، تحلیلگران و اطلاعات کشتیرانی، در اکتبر ۲۰۲۳ با توجه به بالا رفتن سطح تولید نفت کشورهای ایران و عراق، تولید نفتخام ائتلاف تولیدکنندگان عضو سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) و غیراوپک (اوپکپلاس) با ۱۸۰هزار بشکه در روز افزایش همراه بوده‌است. این شرایط باعث افزایش فشار عرضه بر فعل و انفعالات بازار جهانی نفت شد.
بزرگان نفتی، دلنگران قیمت
میانگین تولید نفتخام اعضای اوپکپلاس در ماه اوت به رقم روزانه ۴۲میلیون و ۷۱۰هزار بشکه رسید، درحالی‌که این مقدار در سپتامبر امسال ۴۲میلیون و ۵۳۰هزار بشکه بود. تولید روزانه ۱۳کشور عضو اوپک در اکتبر ۲۰۲۳ با ۱۳۰هزار بشکه افزایش به ۲۷میلیون و ۸۹۰هزار بشکه در روز رسید، درحالی‌که تولید کشورهای غیراوپک عضو ائتلاف اوپکپلاس از جمله مکزیک که مشمول سهمیه نیست، با کاهش روزانه ۵۰هزار بشکه‌‌‌‌‌ای به ۱۴میلیون و ۸۲۰هزار بشکه در روز رسید. بر اساس این نظرسنجی، کشورهای عضو ائتلاف اوپکپلاس در مجموع کمتر از سهمیه‌‌‌‌‌های مصوب خود تولید می‌کنند و در مجموع طی اکتبر روزانه ۸۲۷هزار بشکه کسری تولید داشتند که به نوشته «شانا»، این رقم نسبت به سپتامبر با کاهش روبه‌رو بوده‌است، درحالی‌که بسیاری از اعضای آفریقایی عضو ائتلاف اوپکپلاس با وجود انحراف بالای عراق از تولید، همچنان در تلاش برای رسیدن به اهداف خود هستند.
نوامبر؛ مهلت رسیدن به مرز تعهد تولید
بر اساس توافق اعضای ائتلاف اوپکپلاس در ژوئن۲۰۲۳، بسیاری از کشورهای تولیدکننده تنها تا انتهای نوامبر فرصت دارند تا تولید خود را به سهمیه تعهدشده برسانند، وگرنه با خطر کاهش دائمی سهمیه روبه‌رو خواهند شد. ائتلاف اوپکپلاس از ماه ژوئیه امسال با هدف بهبود قیمت‌های نفتخام سهمیه‌‌‌‌‌های خود را به‌شدت کاهش داده، اما حتی با تشدید تنش‌ها بین رژیم صهیونیستی و حماس، بازار در هفته‌های اخیر به دلیل شاخص‌های ضعیف اقتصادی، به‌ویژه از سوی چین و عرضه مطلوب تولیدکنندگان غیراوپک، کاهشی بوده‌است. اکنون و با توجه به نشست وزیران نفت و انرژی ائتلاف اوپکپلاس، چشم‌‌‌‌‌انداز بازارهای جهانی نفتخام بیشتر در کانون توجه خواهد بود.
بررسی پلتس نشان‌داد که دو تولیدکننده بزرگ اوپکپلاس، عربستان‌سعودی و روسیه، تولید خود را تا حدود زیادی ثابت نگاه داشته‌‌‌‌‌اند. میانگین تولید نفتخام عربستان که افزون بر سهمیه ۵۰۰هزار بشکه‌‌‌‌‌ای، کاهش تولید روزانه یک‌میلیون بشکه‌‌‌‌‌ای خود را هم تمدید کرده، در اکتبر ۹میلیون بشکه در روز بوده‌است، این کشور همچنان تولید خود را در پایین‌ترین حد دو سال‌گذشته نگاه داشته‌است. بر اساس این نظرسنجی، میانگین تولید روزانه نفتخام روسیه که اعلام کرده‌بود در اکتبر روزانه ۳۰۰هزار بشکه از صادرات نفت خود (شامل فرآورده‌های نفتی) می‌‌‌‌‌کاهد به ۹میلیون و ۴۷۰هزار بشکه در روز رسیده‌است.
افزایش تولید عراق
انضباط تولید اعضای ائتلاف اوپکپلاس تا حدودی به‌دنبال افزایش تولید نفت عراق تضعیف شده‌است، به‌‌‌‌‌طوری که تولید نفتخام دومین تولیدکننده بزرگ عضو اوپک در اکتبر با افزایش روزانه ۹۰۰هزار بشکه‌‌‌‌‌ای، به ۴میلیون و ۴۰۰هزار بشکه رسید. شرکت‌های فعال در اقلیم کردستان عراق هم با وجود توقف فعالیت خط لوله صادراتی کرکوک-جیهان که نفتخام منطقه کردنشین را برای ارسال به بازارهای جهانی به پایانه جیهان ترکیه انتقال می‌دهد، از افزایش تولید نفت خبر دادند. مقام‌‌‌‌‌های فدرال در بغداد مدعی نظارت اندک بر تولید نفت منطقه کردنشین بوده‌‌‌‌‌اند و پیش‌‌‌‌‌تر از این از حجم تولید شکایت کرده‌اند زیرا این شرایط پایبندی عراق به سهمیه اوپکپلاس را که برای اکتبر ۴میلیون و ۲۲۰هزار بشکه در روز است، دشوار می‌کند. بر اساس نظرسنجی پلتس، عراق در ماه اکتبر با بالاترین مقدار تولید در ۹ ماه اخیر، بزرگ‌ترین ناقض سهمیه در دوره مورد بررسی بوده‌است.
به گفته شرکت‌‌‌‌‌کنندگان درنظرسنجی پلتس، ایران که به‌دلیل تحریم‌ها از نظام سهمیه‌‌‌‌‌بندی اوپکپلاس معاف است در اکتبر روزانه ۳میلیون و ۵۰هزار بشکه نفت تولید کرده‌است. تولید نفتخام ایران اکنون به بالاترین حد خود در پنج سال‌اخیر رسیده و به‌‌‌‌‌طور قابل‌توجهی افزایش یافته‌است. بر اساس این بررسی، تولید آنگولا در پی افزایش صادرات نفتخام این کشور آفریقای‌غربی عضو اوپک، در اکتبر روزانه ۳۰۰هزار بشکه افزایش یافت و به یک‌میلیون و ۱۵۰هزار بشکه در روز رسید، در همین حال پالایشگاه لواندا در اوایل همین ماه فعالیت عادی خود را ازسر گرفت.
آنگولا در کنار سایر تولیدکنندگان آفریقایی برای نشان‌دادن تولید بالاتر پیش از ارزیابی دوباره سهمیه‌‌‌‌‌ها در نشست آینده اوپکپلاس، تحت‌کنترل است.کاهش عرضه داوطلبانه عربستان و روسیه که تا پایان سال۲۰۲۳ میلادی تمدید شده قرار است بازنگری شود و مقام‌‌‌‌‌های دو کشور می‌گویند بسته به شرایط بازار ممکن است تغییر کند. کاهش دیگر اعضا به‌جز ایران، ونزوئلا و لیبی که از نظام سهمیه‌‌‌‌‌بندی و توافق کاهش عرضه معاف هستند، قرار است تا پایان سال۲۰۲۴ میلادی به قوت خود باقی‌بماند.
افق کاهش تولید اوپکپلاس
اوپکپلاس تا پایان سال‌جاری ۳میلیون و ۶۶۰هزار بشکه کاهش تولید (معادل ۳.۶درصد از تقاضای جهانی نفت) دارد که از این مقدار یک‌میلیون و ۶۶۰هزار بشکه آن داوطلبانه و ۲میلیون بشکه آن مصوب است. در عین‌حال اعضای این ائتلاف به‌منظور بهبود قیمت‌های جهانی نفتخام، در نشست سی‌‌‌‌‌وپنجم خود در وین تصمیم گرفتند این ارقام تا پایان سال۲۰۲۳ میلادی ادامه یابد و برای کل سال۲۰۲۴ افزون بر این مقدار یک‌میلیون و ۴۰۰هزار بشکه دیگر هم تولید کشورهای عضو این ائتلاف کاهش یابد و مجموع تولیدشان به ۴۰میلیون و ۴۶۰هزار بشکه در روز برسد. بر اساس این نظرسنجی، اوپکپلاس با پایبندی ۱۱۲درصدی در ماه اکتبر به تولید خود تا حد قابل‌توجهی زیر سهمیه تعیین‌شده تولید می‌کند که البته نسبت به رقم ۱۱۴درصدی در سپتامبر اندکی کاهش یافته‌است.
تولیدکنندگان غیراوپک که در توافق کاهش عرضه اوپکپلاس حضور دارند، روزانه ۴۱۰هزار بشکه پایین‌تر از سهمیه‌‌‌‌‌های مشترک خود در اکتبر تولید کردند. در همین حال، ۱۰ کشور عضو اوپک شرکت‌‌‌‌‌کننده در توافق کاهش عرضه در قالب ائتلاف اوپکپلاس، روزانه ۴۱۷هزار بشکه از مجموع سهمیه خود تولید کردند. گفتنی است علاوه‌بر ایران، لیبی و ونزوئلا از اوپک، مکزیک نیز از غیراوپک، از توافق کاهش عرضه اوپکپلاس معاف است.
نقش سفته‌‌‌‌‌بازان در بازار نفت
در همین ارتباط و به گزارش بلومبرگ، وزیر انرژی عربستان سفته‌‌‌‌‌بازان را مقصر کاهش قیمت‌های جهانی نفتخام دانست. عبدالعزیز بن‌‌‌‌‌سلمان گفت: شرایط تقاضای نفت در بازارهای جهانی سالم است و سفته‌‌‌‌‌بازان در نوسان اخیر قیمت نفتخام مقصرند. وی درباره علل کاهش قیمت نفت گفت: بازار مشکلی ندارد، آنها وانمود می‌کنند که بازار ضعیف است و همه این‌ها یک ترفند است. وزیر انرژی عربستان تاکید کرد: برخی فعالان در بازار نفت از افزایش صادرات این کالای راهبردی در ماه‌های اخیر از سوی کشورهای عرب عضو اوپک (سازمان کشورهای صادرکننده نفت) و ارتباط‌دادن آن با بحث تولید در این کشورها دچار سوءتفاهم شده‌اند. بن‌‌‌‌‌سلمان گفت: بالا رفتن محموله‌‌‌‌‌های نفتخام رخدادی فصلی است که در تابستان کاهش می‌‌‌‌‌یابد، سپس در سپتامبر و اکتبر دوباره افزایش خواهد داشت و این بدان معناست که این شرایط را نباید بازتاب‌‌‌‌‌دهنده نوسان در تولید تلقی کرد. وی افزود: این سوءاستفاده از اعداد و ارقام است که نتوان بین افزایش صادرات و افزایش تولید، تمایز قائل شد. نفتخام برنت چندی پیش در آستانه تحقق پیش‌بینی‌‌‌‌‌ها مبنی‌بر بازگشت به ۱۰۰دلار برای هر بشکه قرارگرفت، زیرا تقاضای بی‌سابقه برای سوخت و تداوم کاهش عرضه داوطلبانه عربستان‌سعودی باعث کاهش ذخیره‌سازی‌‌‌‌‌های جهانی نفتخام شده‌بود.
