امروز به پرسش ما دكتر آقاحسيني، متخصص و جراح زنان و زايمان پاسخ مي‌دهد.
بارداري خارج از رحم؛ يعني رشد جنين در محيطي غير از رحم كه شايع‌ترين آن، در لوله‌هاي رحمي است. يكي از علل مرگ و مير مادران حتي در دنيا حاملگي خارج از رحم است.
علت حاملگي خارج از رحم چيست؟ در درجه اول شايد براي آن نتوان علتي بيان كرد اما حاملگي خارج از رحم معمولا در خانم‌هايي كه آپانديسيت، اشكال در لوله و سابقه جراحي در لگن دارند يا سابقه آندومتريوز ـ عفونت‌هاي لگني- داشته‌اند، بيشتر ديده مي‌شود.
هر يك از اين عمل‌ها مي‌تواند باعث چسبندگي لوله و در تخمدان‌ها و در نتيجه حاملگي خارج از رحم شود. هر خانمي كه لوله‌هاي رحمش را مي‌بندد، اگر باردار شود احتمال بارداري خارج رحمي آن بيشتر است.
در بعضي خانم‌هايي كه از IUD استفاده مي‌كنند، حاملگي خارج از رحم يكي از عوارض اين ابزار پيشگيري است.
علائم بارداري خارج رحمي، گاهي مي‌تواند بيمار را دچار اشتباه و خيال كند كه دچار عفونت ادراري يا مشكلات گوارشي و مسموميت شده است و گاهي دچار خونريزي مشابه قاعدگي مي‌شود و حتي شايد متوجه بارداري نشود.
در هر حاملگي كه خانم‌ها با درد و خونريزي مراجعه مي‌كنند، بايد به فكر حاملگي خارج رحم باشند. خانم‌هايي كه مشكل بارداري دارند و از روش IVF استفاده مي‌كنند، احتمال اين نوع بارداري بيشتر است. اگر فردي، يك‌بار حاملگي خارج از رحم داشته باشد، شانس آن در بارداري بعدي بيشتر است.
بيماري حاملگي خارج از رحم همان‌طور كه از نام آن پيداست، به معني جايگزيني جنين در مكاني غير از رحم است. اين جايگزيني به‌طور شايع در لوله‌هاي رحمي و گاه تخمدان‌ها يا دهانه رحم يا سرويكس اتفاق مي‌افتد. بسيار بندرت ممكن است حاملگي در مكان‌هاي ديگر مثل داخل شكم رخ دهد. حتي در مواردي يك حاملگي دوقلو يكي در مكان طبيعي در رحم و ديگري در مكان غيرطبيعي مثل لوله رحمي اتفاق مي‌افتد.
علت بروز اين مشكل چيست؟ هميشه علت برمي‌گردد به‌وجود يك اشكال در مسير جابه‌جايي تخمك كه مهم‌ترين آن اختلال در لوله‌هاي رحمي است. اين بيماري در حالت كلي در يك تا 2 درصد از بارداري‌ها اتفاق مي‌افتد ولي در كساني كه دچار بيماري‌ها و اختلالاتي مثل چسبندگي لوله‌ها هستند (چسبندگي به صورت مادرزادي يا عفونت مزمن رحم و لوله‌ها كه منجر به چسبندگي لوله‌ها مي‌شود) يا كساني كه با آيودي باردار شده‌اند يا سابقه جراحي لوله‌هاي رحمي جهت باز كردن چسبندگي لوله‌ها يا جراحي جهت بستن لوله‌ها را دارند، بيشتر اتفاق مي‌افتد. همين‌طور كساني كه سيگار مي‌كشند يا روش جلوگيري آنها استفاده از داروهاي جلوگيري از بارداري از نوع پروژستروني است مثل آمپول‌هاي 3 ماهه يا قرص‌هايي كه صرفا حاوي پروژسترون هستند، مثل قرص‌هاي شيردهي بيشتر ممكن است دچار اين بيماري گردند.همان‌طور كه گفته شد اين مشكل با جايگزين شدن جنين در مكاني غيرطبيعي رخ مي‌دهد. در اين حالت ادامه بارداري مقدور نيست زيرا در اثر رشد جنين و در نهايت پاره شدن مكان اتصال جنين خونريزي داخلي شديدي رخ مي‌دهد كه جان مادر را به خطر مي‌اندازد پس بايد به محض تشخيص، اقدام به ختم بارداري با دارو يا جراحي كرد تا جان مادر در خطر نباشد از طرفي در صورت عدم تشخيص و پاره شدن محل جايگزيني جنين در حاملگي‌هاي بعدي اختلال ايجاد شده و احتمال نازايي يا حاملگي خارج از رحم مجدد بيشتر مي‌شود. هرچند 40 سال قبل 50 درصد مادران در اثر اين نوع بارداري مي‌مردند، ولي اكنون به دليل پيشرفت‌هاي پزشكي و تشخيص زود هنگام احتمال مرگ بسيار كم شده است. علائم اين بيماري به صورت لكه‌بيني و خونريزي در ماه‌هاي اول بارداري است كه بخصوص در زمان يك ماهگي يعني در زماني كه وقت اولين قاعدگي بعدي بوده رخ‌مي‌دهد. همين‌طور دردهاي خفيف زير‌شكم از ساير علائم است كه متاسفانه اين علائم در يك حاملگي طبيعي هم اتفاق مي‌افتد و در موارد اورژانس علائم به صورت درد شديد شكمي و احساس سرگيجه و ضعف و بي‌حالي و حتي بيهوش شدن ناگهاني است.خوشبختانه مي‌توان قبل از شروع علائم با انجام آزمايش خون و سونوگرافي واژينال بيماري را تشخيص داد و اقدام به درمان كرد.
كساني كه يك بار سابقه حاملگي خارج از رحم يا ساير عوامل زمينه‌ساز بيماري بخصوص سابقه عفونت‌هاي رحمي را دارند بايد در حاملگي‌هاي بعدي تحت نظر بوده و از ابتداي بارداري در مورد مكان دقيق بارداري بررسي‌هاي لازم انجام شود.
دكتر ثريا عالمي / جراح و متخصص بيماري‌هاي زنان و زايمان
