«ایران هنوز وارد زنجیره ارزش جهانی نشده است.» این جدیدترین اظهار نظر یک مقام سابق دولتی است. عیسی منصوری معاون سابق وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی اعلام کرد صنایع برای ورود به بازار جهانی، باید طراحی اختصاصی داشته باشند یا آنکه تولید و توزیع خود را به سطح جهانی ارتقا دهند.
این محقق و پژوهشگر زنجیره‌های ارزش جهانی که در نشستی در اتاق بازرگانی تهران سخن می‌گفت؛ افزود: صنایع کشور از زنجیره ارزش جهانی جا مانده‌اند. منطقه‌ای شدن زنجیره ارزش، رویکردی است که طی یک دهه اخیر در جهان شکل گرفته‌است و این اتفاق می‌تواند فرصتی برای ایران و صنایع کشور باشد تا با به زنجیره‌های ارزش منطقه‌ای وارد شوند. منصوری تاکید کرد: تجارت ارزش‌افزوده، به رویکرد غالب دنیای کسب‌و‌کار امروز بدل شده‌است.
عطااله اشرفی اصفهانی رئیس کمیسیون کشاورزی و صنایع تبدیلی اتاق تهران هم معتقد است باید وضعیت زنجیره‌های ارزش داخلی بررسی شود. او گفت: بررسی این نکته بسیار حائز اهمیت است که زنجیره‌های داخلی کشور در چه سطحی قرار دارند و بخش خصوصی تا چه حد آمادگی پیوستن به این زنجیره را دارد.
اشرفی اصفهانی با ارائه این پیشنهاد که در دپارتمان زنجیره ارزش مرکز خدمات سرمایه‌گذاری، وضعیت زنجیره‌های ارزش داخلی به ویژه در حوزه کشاورزی ایران مورد بررسی قرار گیرد، ادامه داد: تولید محصولات کشاورزی، زنجیره‌های تامین و به خصوص موضوع کشت‌های قراردادی از این منظر قابل بررسی است.
مرتضی کوچک‌زاده، رئیس نظام مهندسی کشاورزی و منابع طبیعی استان تهران، هم به این نکته اشاره کرد که با این اقتصاد بسته و نوع سیاست‌گذاری‌ها حرکت به سمت زنجیره‌های ارزش جهانی منجر به شکست می‌شود. او با اشاره به اینکه آخرین موارد ورود ماشین آلات مربوط به سال‌ها قبل است، ادامه داد: ایران در حوزه شیلات و دام سبک دارای مزیت رقابتی است و این دو قلم کالا می‌تواند تضمین‌کننده ورود ایران به زنجیره ارزش جهانی در آینده باشد.
درحالی که معاون سابق وزارت تعاون از این صحبت میکند که ایران هنوز وارد زنجیره ارزش جهانی نشده است. کاظم بیابانی خامنه که در حوزه زنجیره ارزش پژوهش‌هایی را به انجام داده است، اعلام کرد که ایران به زنجیره ارزش وارد شده است. اما سهم آن اندک است. در واقع سهم ایران در زنجیره ارزش جهانی نه تنها اندک است بلکه درحال آب رفتن است.
خامنه در این نشست با اشاره به اینکه 70 درصد تجارت جهانی در قالب زنجیره‌های جهانی ارزش انجام می‌شود، گفت: بررسی‌ها حاکی از رشد کمتر مشارکت ایران در زنجیره‌های جهانی در مقایسه با کشورهای منتخب نفتی است.
او افزود: تعمیق موقعیت بالادستی نسبی، مشارکت از نوع صادرات کامودیتی‌محور، مزیت نسبی در بخش‌های انرژی‌بر، آلاینده و با محیط زیست نهفته بالا، مشارکت حدود ۴۰ درصدی ارزش افزوده تولیدی صادراتی در زنجیره جهانی ارزش از جمله این ویژگی‌هاست. ضمن آنکه، سهم ارزش‌افزوده خارجی در صادرات ایران کمتر از 9 درصد بوده و موقعیت ایران در شبکه تجارت ارزش افزوده غیرمرکزی و غیرکانونی است. این درحالی است که کشورهای کانونی و دارای مرکزیت، به عنوان هاب و بازیگر مهم شبکه شناخته می‌شوند.
شاخص مشارکت ایران در زنجیره های جهانی ارزش
بیابانی در ادامه داد: مسیر رشد قابل‌اتکا برای کشورهای درحال توسعه، اهرم کردن سیستم‌های تولیدی است که با تولید جهانی درگیر هستند، نه سیستم‌های تولید ملی. در عین حال باید به این نکته توجه داشت که افزایش مشارکت در زنجیره‌های جهانی ارزش و ایجاد موقعیتی کانونی و مرکزی در شبکه تجارت جهانی راهی برای افزایش مقاومت اقتصادی و توسعه اقتصادی است.
