محمد شلتوکی، سازنده مستند «پرچمدار» در گفت‌وگویی با ایران اکونومیست درباره روند ساخت و فرم کلی مستندش و محدودیت‌هایی که در ساخت داشتند توضیحاتی ارائه می‌دهد.
مستند تک قسمتی «پرچمدار» با موضوع قدرت پهپادی ایران شامگاه یکشنبه، ۲۱ آبان ماه از شبکه دو سیما روی آنتن رفت.
کرونا کارمان را عقب انداخت
کارگردان «پرچمدار» درباره‌ی روند ساخت این مستند با موضوع پهپادهای ایرانی و محدودیت‌های احتمالی، توضیح می‌دهد: ایده اولیه «پرچمدار» اواخر سال ۹۷ به ذهنم رسید و شروع به پژوهش کردم. سال ۹۸ که به جمع‌بندی رسیدیم و می‌خواستیم کار را شروع کنیم، با کرونا مواجه شدیم و شرایط دشوار حاکم بر کشور باعث شد به مدت دو سال وقفه در کار ایجاد شود تا اینکه نهایتاً اسفند ۱۴۰۰ کارمان را شروع کردیم.
وی ادامه می‌دهد: سوژه‌ای که انتخاب کردم موضوع پهپاد بود که تا به حال چه در سریال و چه در فیلم سینمایی و مستند به آن پرداخته نشده بود؛ به غیر از فیلم «مهاجر» آقای حاتمی‌کیا دیگر هیچ اثری درباره پهپاد ساخته نشده بود. به همین خاطر مرجع مکتوبی هم نداشتیم و خودمان باید مرجع تولید می‌کردیم و همین موضوع کمی کارمان را سخت کرده بود و در بخش فیلمنامه‌نویسی دست و بالمان را می‌بست.
این کارگردان یادآور می‌شود: ما اسفند ۱۴۰۰ ورود کردیم و با ۱۱ نفر از موثرترین افراد دخیل در حوزه پهپاد در سپاه صحبت کردیم و مصاحبه گرفتیم که از این تعداد چهار ـ پنج نفر از عزیزان به خاطر بحث امنیتی ممنوعیت انتشار تصویرشان را داشتیم. بحث دیگر اینکه چون اساسا در مورد این موضوع صحبت نشده بود تابویی هم وجود داشت که ما باید این تابو را می‌شکستیم؛ البته ما در این مسیر حمایت‌های خوبی هم شدیم از طرف شخص سردار حاجی‌زاده، فرمانده هوا فضا سپاه. حمایت ایشان باعث شد ما با حداقل سختی‌ها کارمان را به سرانجام برسانیم.
محدودیت‌ها زیاد بود اما ...
شلتوکی درباره محدودیت‌هایی که همواره در کار داشتند نیز عنوان می‌کند: محدودیت‌های کارمان زیاد بود و می‌توانست بیشتر از این هم به ما سخت بگذرد اما خدا را شکر نگذشت. زمانی که ما کارمان شروع کردیم ۶ ماه بعد از کار با بحث حضور پهپادهای ایرانی در جنگ روسیه مواجه شدیم؛ ماجرایی که غربی‌ها مطرح می‌کردند و تبدیل به یک خط فشاری به ایران شده بود. ما خیلی تمایل داشتیم به این موضوع هم اشاره کنیم اما معمولاً پرداختن به موضوعات جدید و نو آن هم موضوعاتی که ابعاد مختلفی مثل امنیتی، نظامی و حقوقی دارد نیاز به یک پختگی و بلوغ موضوعی دارد و باید اول مسؤولان را قانع می‌کردیم که همین امر هم فرصت بیشتری از ما گرفت اما در نهایت توانستیم یک تعداد از فیلم‌ها را از طبقه‌بندی خارج و در کار استفاده کنیم. درواقع نقطه اتکای مستند «پرچمدار» استفاده از تصاویر آرشیوی بکر و نابی بود که برای اولین بار منتشر می‌شد.
این مستندساز همچنین در پاسخ به اینکه اگر بخواهیم ساخت اینگونه مستندها را با آنچه که در دنیا ساخته می‌شود مقایسه کنیم، ما الان کجای کار هستیم؟ خاطرنشان می‌کند: مستندهای حوزه نظامی که در دنیا دنبال می‌شود، بیشتر مستندهای تکنیکال و فنی هستند. من خودم هم زمانی که می‌خواستیم به این کار ورود کنیم دقیقاً چنین نگاهی داشتم و می‌خواستم مستندی به سبک مستندهایی که در دنیا ساخته می شود بسازم ولی واقعیت امر این است وقتی با آن ۱۱ دوست صحبت کردم رویکردم به طور کلی تغییر کرد. در مراسم رونمایی از مستند هم اشاره کردم به این موضوع که «پرچمدار» باعث انقلاب فکری در من شد چون دیدم آن درس‌های مدیریتی که در این حوزه نهفته است به درد بخورتر است تا بحث‌های فنی و نظامی‌اش.
وی در توضیح بیشتر زوایای دیگر این مستند می‌گوید: ما در بخشی از «پرچمدار» به محدودیت‌های منابع مالی برای ساخت پهپاد هم اشاره کردیم. اینکه به عنوان مثال پول نداشتیم برای ساخت پهپاد و بعد از آن اشاره می‌کنند به اینکه مجوز گرفتیم و بخشی از زمین‌ها و پادگان‌هایمان را فروختیم و خرج تحقیقات و ساخت پهپاد کردیم. شما این موضوع را تطبیق بدهید با موضوعی که امروز در کشور ما در قالب طرح مولدسازی اموال دولت در جریان است؛ یعنی ما یک الگو ارائه کردیم که آقایان مدیر فلان بخش‌ها که به دنبال مولدسازی اموال دولت هستید این الگوی موفق را بدهید و مثل همین عمل کنید. این رویکرد کلی من به عنوان تهیه‌کننده بود که در این مستند دنبال کردم.
دچار خودسانسوری نشویم
تهیه کننده «پرچمدار» همچنین در واکنش به اینکه در حال حاضر رسانه در دنیا حرف اول را می‌زند و ساخت مستند هم به نوعی رسانه تلقی می‌شود، در اینجا چقدر لازم است برای ساخت چنین مستندهایی سرمایه‌گذاری شود؟ تصریح می‌کند: من ۱۲ سال است که سابقه کار رسانه‌ای دارم و با رسانه به این موضوع رسیدم و معتقدم بیس اصلی کارمان رسانه بود؛ منتهی چند نکته وجود دارد. نکته اول اینکه ابتدای امر ما باید هدفمند کار کنیم؛ یعنی صرفاً اگر بخواهیم باری به هر جهت از جایی بودجه بگیریم و کاری بسازیم به درد نمی‌خورد. دومین نکته اینکه در حوزه رسانه و به‌ویژه در کشور ما آنچه اهمیت دارد این است که از گفتن بعضی حرف‌ها نباید ترسید؛ چراکه نگفتن این حرف‌ها باعث شده که ما در حوزه مرجعیت رسانه‌ای دچار یکسری اختلالات شده‌ایم. بنابراین نباید دچار خودسانسوری شویم. باید جسارت کرد و حرف نو زد.
محمد شلتوکی در پایان تاکید می‌کند: اگر این نکات رعایت شود بسیار موثر خواهد بود؛ ضمن اینکه ضرورت دارد نهادهای مختلف هم به این موضوع ورود کنند و تا جای ممکن از افرادی که در این حوزه فعالیت دارند، حمایت کنند. شخصاً دوست دارم از دیگر فیلمسازان و مستندسازانی که دوست دارند در این حوزه فعالیت کنند هم حمایت شود و این برایم خوشحال کننده است. من خودم اولین تجربه‌ام بود که درباره پهپاد مستند ساختم.
