«در همین میدان خراسان در فروشگاه‌های زنجیره‌ای شهروندانی را می‌بینم که چرخ‌های فروشگاه را پر از جنس و کالا کرده و جلوی هر صندوق باید نزدیک به 20 دقیقه معطل بشویم.» این واکنش اخیر روزنامه کیهان در دفاع از بهبود وضعیت معیشت مردم است. اما آیا شرایط اقتصادی مردم بهتر شده است؟
دولت مدعی است که هم تورم را کنترل کرده و هم نرخ رشد نقدینگی را. دو عاملی که سبب شده وضعیت معیشت مردم بهبود پیدا کند. این ادعای دولت اگرچه برخلاف بسیاری از آمارهای رسمی است اما موافقان دولت برای اثبات این ادعا به موارد عجیبی استناد می‌کنند.
برخی مانند کیهان اعلام می‌کنند که چون مردم دقایل زیادی در صف فروشگاه می‌مانند، پس شرایط اقتصادی آنها خوب است. برخی دیگر هم برای اثبات شرایط اقتصادی خوب مردم، به ترافیک جاده‌های شمال در هنگام تعطیلات اشاره می‌کنند.
اما آیا صف خرید فروشگاه و ترافیک جاده‌ها در تعطیلات نشانه بهبود شرایط اقتصادی است؟
آلبرت بغزيان، اقتصاددان به این سوال جواب داده و گفته: ترافیک جاده‌ها در تعطیلات نشانه بهبود شرایط اقتصادی نیست. چون جمعیت ایران 80 میلیون نفر است و ممكن است در ايام تعطيل سال 20 هزار خودرو از جاده چالوس تردد كند اما اين تعداد خودرو نسبت به چندين ميليون خودرويي كه در كشور تردد مي‌كنند، نشان‌دهنده بهبود شرايط اقتصادي همه مردم نيست، اينكه ترافيك مي‌شود را هم نمي‌توان نشان‌دهنده بهبود شرايط اقتصادي دانست بلكه بايد ديد كه چه دهك‌هايي سفر مي‌كنند يا كدام دهك‌ها هستند كه از فروشگاه‌هاي زنجيره‌اي به مقدار زيادي خريد مي‌كنند.
این کارشناس اقتصادی می‌گوید قطعا افراد ثروتمندي هستند كه جزو متقاضيان سفر داخلي و خارجي در ايام مختلف سال هستند اما اينكه بخواهيم اين تعداد را نسبت به 80 ميليون جمعيت كل كشور تعميم بدهيم اصلا درست به نظر نمي‌رسد. او تاکید می‌کند برای اثبات چنین ادعایی باید بررسی کرد که آيا سفر رفتن جزو سبد مصرفي خانوارهايي كه در دهك‌هاي اول، دوم و سوم هستند قرار دارد يا خير كه مسلما اين‌طور نيست.
بغزیان تاکید کرد: سفر رفتن ملاك اوضاع مالي مناسب نيست و بايد ديد در اين سفر آيا افراد رستوراني هم مي‌روند يا اينكه چه مدل غذايي مصرف مي‌كنند فردي كه با يك گاز پيك‌نيكي سفر مي‌رود به اين معني است كه قدرت خريد كافي براي رفتن به رستوران را ندارد. فردي كه تنها يك بار در سال و در يك تعطيلاتي به سفر مي‌رود با فردي كه در بیشتر تعطيلات به سفر مي‌رود، متفاوت است و بايد ديد تعداد سفرها به چه شكل است و آمارها را در اين خصوص بررسي كنند تا پي ببريم در اين شرايط چه قشري بيشتر سفر مي‌كنند.
ترافیک فروشگاه‌های زنجیره‌ای نشانه رفاه است؟
این کارشناس اقتصادی همچنین با اشاره به ترافیک بالا در فروشگاه‌های زنجیره‌ای و میادین تره و بار گفت: اينكه فردي مقداري گوشت مي‌خرد ملاك مهمي نيست چرا كه بايد مصرف سرانه گوشت قرمز در كشور را مورد ارزيابي قرار داد و براي اينكه وضعيت اقتصادي افراد را مورد بررسي قرار بدهيم بايد آمارهاي اقتصادي را مورد ارزيابي قرار بدهيم يا نشان دادن تصويري از يك ازدحام در يك فروشگاه هم نشانه بهبود وضعيت اقتصادي كشور نيست و بايد كارگراني را هم كه قبلا تنها تخم‌مرغ و گوجه فرنگي مي‌خريدند و امروز آن را هم صرفه‌جويي مي‌كنند را هم در نظر بگيريم.
وی تاکید کرد: در پاركينگ ميادين ميوه و تره‌بار هم خودروهاي گرانقيمتي پارك شده‌اند كه به نظر مي‌رسد نيازي هم به خريد از اين محل ندارند اما مي‌بينيم كه براي خريد خوراكي‌ها به تره‌بار مراجعه مي‌كنند چرا كه حس مي‌كنند براي اينكه خريد به‌صرفه‌اي داشته باشند بايد به اين ميادين مراجعه كنند.
اما سوالي مطرح مي‌شود اين است كه شاخص‌هاي رفاه در يك جامعه شامل چه مواردي مي‌شود و آيا سطح رفاه مردم ايران افزايش پيدا كرده است؟ آن گونه كه در رتبه‌بندي سالانه موسسه پژوهشي لگاتوم (Legatum Prosperity Index) آمده سطح رفاه كشورها در حوزه اقتصادي، فرصت‌هاي كسب و كار، حكومت‌داري، آموزش، سلامت، امنيت و ايمني، محيط زيست و آزادي‌هاي فردي و سرمايه‌هاي اجتماعي سنجيده مي‌شود كه رتبه ايران از ميان 142 كشور اين فهرست در سال 2023 به رتبه 126 رسيده و ايران هم‌اكنون جزو كشورهايي است كه در قعر جدول قرار گرفته و بايد گفت در سال‌هاي اخير افت بيشتري هم داشته است.
