در یک هفته اخیر ملاقات‌ها و دیدارهایی میان نمایندگان ایران و سه کشور اروپایی عضو برجام و نیز نماینده اتحادیه اروپا در حاشیه مجمع عمومی سالانه سازمان ملل انجام شد. این دیدارها بعد از آن انجام شد که ایران و آمریکا توانستند مذاکرات مربوط به تبادل زندانیان دو تابعیتی را بالاخره به انجام برسانند. بر اساس توافق میان ایران و آمریکا، پنج جاسوس آمریکایی در ازای آزادی چند زندانی ایرانی و دسترسی ایران به ۶ میلیارد دلار منابع بلوکه‌شده در کره جنوبی تبادل شدند.
کارشناسان و تحلیل‌گران بر این باورند فضای مثبت ایجاد شده پس از این توافق امیدها برای بازگشت طرف‌ها به میز مذاکرات احیای برجام را افزایش داده و ممکن است گفت‌وگوها در نیویورک به ایجاد روزنه‌هایی برای گشایش باب مذاکرات منجر شود.
در همین حال حسین امیرعبداللهیان در مصاحبه با خبرگزاری کیودو ژاپن گفت که ژاپن ابتکاری را برای احیای توافق هسته‌ای پیشنهاد کرده است.
طبق گفته این خبرگزاری، امیرعبداللهیان با ابراز اینکه «ما از نقش سازنده ژاپن در احیای توافق هسته‌ای حمایت می‌کنیم»، افزود: هرگونه ابتکار ژاپن که با منافع ایران همسو باشد، از سوی تهران مثبت تلقی خواهد شد.
سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا اما در نشستی خبری، در پاسخ به این سوال که آیا طبق اظهارات وزیر امور خارجه ایران مبنی بر این که ژاپن طرحی را برای ازسرگیری مذاکرات احیای توافق هسته‌ای ارائه داده و آیا آمریکا از این طرح با خبر است یا نه، گفت: من از این ابتکار به خصوص اطلاعی ندارم. نمی‌دانم این اظهارات به چه چیزی اشاره دارد. همان طور که قبلا گفته‌ایم، دیپلماسی بهترین راه اطمینان یافتن از این است که ایران هیچ گاه به یک سلاح هسته‌ای دست پیدا نکند. تغییری در این موضع ایجاد نشده است.
وزیر امور خارجه کشورمان جزئیاتی از ابتکار ژاپن بیان نکرد اما گفت، زمانی که در ماه اوت به توکیو سفر و با فومیو کیشیدا، نخست‌وزیر و سپس یوشیماسا هایاشی، وزیر امورخارجه ژاپن دیدار کرده بود، این پیشنهاد را از دولت ژاپن دریافت کرده است.
دیدار امیرعبداللهیان با نخست‌وزیر ژاپن«رحمان قهرمان‌پور» در گفت‌وگو با ایران اکونومیست با اشاره به رایزنی‌های اخیر ایران با کشورهای اروپایی و نماینده اتحادیه اروپا در نیویورک و فضای مثبت بعد از تبادل زندانیان میان ایران و آمریکا گفت: من فکر می‌کنم فعلا در مرحله پلن C یا کاهش دو طرفه تنش میان ایران و آمریکا از یک سو و ایران و اروپا از سوی دیگر هستیم و هنوز با احیای برجام فاصله زیادی داریم.
او با اشاره به طرح سند سپتامبر که امیرعبداللهیان به آن اشاره کرد و مورد توجه ایران است، اظهار کرد: آقای امیرعبداللهیان گفتند که موضوع توافق موقت مطرح نیست، بلکه بحث سند سپتامبر یا بازگشت به برجام مطرح است. از این اظهارات شاید بشود این طور برداشت کرد که ایران خیلی به توافق نانوشته که قبلا بحثش بود امیدی ندارد و آن را مفید نمی‌داند. البته روشن است که افکار عمومی بین دو مسئله که بعد از تبادل زندانیان به سمت توافق موقت می‌رویم یا احیای برجام کلید می‌خورد سرگردان است.
این کارشناس مسائل بین‌الملل تصریح کرد: روشن است که ایران هم‌زمان با توافق موقت دنبال این است که احیای برجام را در دستور کار قرار دهد، اما آمریکایی‌ها هم‌چنان پیگیر پلن C هستند. ایران موافق طرح توافق جامعی که آمریکایی‌ها دنبالش هستند، نیست. بنابراین، فعلا این شکاف و فاصله بین مواضع دو طرف وجود دارد که ایران دنبال بازگشت به برجام است اما آمریکا بازگشت را به برجام را نمی‌خواهد چون فکر می‌کند ارزش خلع سلاحی برجام خیلی کم شده است.
قهرمان‌پور با اشاره به رایزنی‌های انجام‌شده در نیویورک گفت: من این ملاقات‌ها را در راستای تبادل پیام بین طرف‌ها می‌بینم، البته اروپایی‌ها دوست دارند از زبان ایران هم بشنوند و بدانند در مذاکرات چه می‌گذرد، اما بیانیه سه کشور اروپایی در آژانس و اعلامیه اتحادیه اروپا مبنی بر اینکه لغو تحریم‌های موشکی و تسلیحاتی ایران را اجرا نمی‌کند، نشان می‌دهد که اروپا موضع قبلی خودش را دارد. به نظر نمی‌آید اروپا آماده بازگشت به فرمت ۱+۴ به اضافه آمریکا باشد.
او درباره برخی اخبار غیرموثق در مورد مذاکرات احتمالی ایران و آمریکا با یکدیگر و تکذیب آن از سوی ایران گفت: به نظر می‌آید رد و بدل این اخبار و پیام‌ها به این معناست ایران نخواسته امتیاز خاصی به طرف آمریکایی دهد. از آن طرف هم سخنگوی وزارت خارجه آمریکا گفت از طرح ژاپن اطلاعی نداریم، این یعنی دو طرف نمی‌خواهند امتیازی دهند. دو طرف نمی‌خواهند این گونه القا شود که مشتاق مذاکره و توافق هستند. چیزی که آمریکایی‌ها مدنظرشان است، این است که علاوه بر برجام، مسائل منطقه و موشکی را هم بیاورند اما ایران نمی‌خواهد این‌ها در دستور کار باشد. اظهارات آقای امیرعبداللهیان نشان می‌دهد ایران مسئله‌اش بازگشت به برجام است و بعد مذاکرات بلندمدت، اما آمریکا می‌گوید منتظر بازگشت به برجام نمی‌مانیم؛ اول توافق نانوشته برای یک سال اجرا شود تا بعد.
نشست طرف‌های برجام در وین در سال ۲۰۲۱این کارشناس مسائل بین‌الملل تصریح کرد: آمریکایی‌ها برای بازگشت به برجام عجله‌ای ندارند، ارزیابی آن‌ها این است که گذشت زمان به نفع‌شان است و نزدیک انتخابات ریاست‌جمهوری بهتر است با طرح این مسئله صدای جمهوری‌خواهان را درنیاورند و مورد به مورد با ایران مسایل را جلو ببرند. ایران از گذشته مخالفت مذاکرات فرسایشی بوده و این رفتار آمریکایی‌ها را قطعا تاب نمی‌آورد.
قهرمان‌پور درباره طرح ژاپنی‌ها برای احیای مذاکرات برجامی نیز گفت: به نظر می‌آید نوعی میانجی‌گری برای احیای فرمت ۱+۵ بوده که روشن است این فرمت در حال حاضر مورد نظر ایران نیست. علاوه بر اینکه اختلافات میان ایران و آمریکا، اروپا و روسیه بر سر اوکراین و آمریکا و چین اساسا اجازه احیای این فرمت را به راحتی نخواهد داد. فرمت قابل پیش‌بینی همان مذاکرات ایران و آمریکا با حضور واسطه است تا اینکه ۲ طرف در زمان مناسب به نقشه راهی مطلوب دست پیدا کنند.
