گزارش زیر بخش دوم گفت‌وگوی ایران اکونومیست با معاون رئیس جمهور و رئیس بنیاد شهید و امور ایثارگران است.
«تاریخ پر افتخار انقلاب شکوهمند اسلامی ایران مشحون از ایثارگرانی است که با بذل جان و مال خود راه ترقی و تعالی کشور را هموار نموده و در راه حفظ و حراست از دین و حریم مملکت اسلامی، همه هستی خویش را در طبق اخلاص نهادند. در متون اسلامی موضوع ایثار و گذشتن از جان در راه اعتلای دین و دفاع از حق و حقیقت از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است تا آنجایی که در قرآن کریم از شهید به عنوان مصداق کامل فردی که از جان خویش در راه خدا گذشته است به عنوان «حی» یعنی کسی که زنده است و در نزد خدا روزی می‌گیرد یاد شده است.
حفظ استقلال، تمامیت ارضی و صیانت از فرهنگ، هویت و امنیت ملی کشور، موکول و مشروط به زنده بودن فرهنگ ایثار وشهادت است از این رو شهدا و ایثارگران که در مسیر پاسداشت آرمان‌های اسلامی و انقلابی و حفظ کیان جامعه جانفشانی و ایثار کرده‌اند دارای جایگاهی رفیع بوده و خدمت به این قشر افتخاری بزرگ و وظیفه ملی و شرعی است.
مهمترین چالش در برنامه‌های ترویج فرهنگ ایثار، جهاد و شهادت انحصار اقدامات و فعالیت‌ها در پارادایم دولتی و شبه دولتی است
بنیاد شهید و امور ایثارگران که مطابق قانون تشکیل و اساسنامه خود، اعتلا و معرفت و تعهد جامعه در قبال ارزش‌های فرهنگ ایثار و شهادت و بالابردن تعهد آنان نسبت به رعایت شأن، حق، حرمت منزلت خانواده معزز شهدا، جانبازان و آزادگان را بر عهده دارد، می‌کوشد با استفاده از همه ابزارها و منابع در اختیار و جلب مشارکت حداکثری سایر دستگاه‌ها و ذی‌نفعان، این مأموریت خطیر را به بهترین نحو به انجام برساند.
از رویکرد جزیره‌ای تا حکمرانی یکپارچه در ترویج فرهنگ ایثار، جهاد و شهادت
یکی از مهمترین چالش‌ها در مسیر ترویج فرهنگ ایثار، جهاد و شهادت در جامعه، تعدد دستگاه‌های فرهنگی سیاستگذار اعم از شورای عالی انقلاب فرهنگی، شورای فرهنگ عمومی، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان صدا و سیما، سازمان تبلیغات اسلامی و ستاد کل نیروهای مسلح و نظایر آن که منجر به موازی‌کاری و ناهماهنگی در عرصه اجرا می‌شود. لذا در راستای حکمرانی یکپارچه و سیاستگذاری متمرکز حوزه ترویج فرهنگ ایثار، جهاد و شهادت در جامعه و در جهت بیان ارزشمند رهبری «بنیاد شهید صاحب قضیه، کمر بسته، متصدی و مباشر اعلای کلمه شهادت و ایثارگری» قانونگذار در ماده (۶۳) قانون جامع خدمات‌رسانی به ایثارگران، شکل‌گیری «شورای عالی ترویج و توسعه فرهنگ ایثار و شهادت» را با ریاست رئیس جمهور و دبیری رئیس بنیاد شهید و امور ایثارگران و عضویت تمام دستگاه‌های فرهنگی تصویب کرد. مهمترین اقدامات در جهت چرخش تحولی فوق به شرح زیر است:
ارتقای اثربخشی شورای عالی ترویج و توسعه ایثار و شهادت با اجرای کامل وظایف قانونی به منظور ایفای نقش راهبری و فرماندهی
تاکنون چهار جلسه شورای عالی تشکیل شده است که با گذراندن ۳۷ مصوبه و اجرای بیش از ۶۰ درصدی آن گام مهمی در جهت حکمرانی یکپارچه برداشته شده است. در سال ۱۴۰۱ پس از پنج سال، جلسه شورای عالی به ریاست رئیس‌جمهور تشکیل شد و مقدمات برگزاری جلسه در سال ۱۴۰۲ در حال انجام است؛ همچنین شورای ترویج و توسعه فرهنگ ایثار و شهادت استانها با عضویت اعضای متناظر شورای عالی و به ریاست استانداران به صورت فصلی در حال برگزاری است.
طراحی نظام ارتباطی شورای عالی ترویج و توسعه فرهنگ ایثار و شهادت با شورای عالی انقلاب فرهنگی
مقدمات عضویت معاونت‌های تخصصی بنیاد شهید و امور ایثارگران در ستادهای فرهنگی و اجتماعی، زن و خانواده، تعلیم و تربیت شورای عالی انقلاب فرهنگی فراهم شده است.
ساماندهی و افزایش مشارکت دستگاه‌های اجرایی در راستای اجرای برنامه‌های مصوب شورای عالی ترویج و توسعه فرهنگ ایثار و شهادت
در راستای ساماندهی و توسعه فعالیت‌های فرهنگی دستگاه‌های اجرایی کشور به استناد تبصره‌های بودجه سال‌های ۱۴۰۱ و ۱۴۰۲ مقرر شده است، یک درصد از اعتبارات دستگاه‌های اجرایی به استثناء فصول (۱، ۴ و ۶) مطابق با آیین‌نامه اجرایی به فعالیت‌هایی از قبیل تولید و انتشار آثار فرهنگی، برگزاری کنگره‌ها و یادواره‌ها، فضاسازی‌های شهری، برگزاری اردوها شامل راهیان نور، تولیدات رسانه‌ای و... اختصاص یابد. در همین راستا در سال ۱۴۰۱، تعداد ۳۵ دستگاه اجرایی با بنیاد شهید و امور ایثارگران تفاهم‌نامه مبادله کرده‌اند و در سال ۱۴۰۲ پیش‌بینی می‌شود تمام دستگاه‌های اجرایی از طریق مبادله تفاهم‌نامه مشارکت کنند.
در دوره جدید مدیریتی علاوه بر افزایش نقش تشکل‌های شاهد و ایثارگر، ۶۲ نهاد مردمی فعال در حوزه فرهنگی شناسایی شده استاز رویکرد دولتی تا ترویج فرهنگ ایثار، جهاد و شهادت مردم‌پایه
مهمترین چالش در برنامه‌های ترویج فرهنگ ایثار، جهاد و شهادت انحصار اقدامات و فعالیت‌ها در پارادایم دولتی و شبه دولتی است و از طرفی نهادهای دولتی با وجود تخصیص بودجه‌های فرهنگی، در نهادینه‌سازی فرهنگ، کارآیی و کارنامه مناسب و قابل قبولی نداشته‌اند؛ بر همین اساس چون فرهنگ یک جامعه در بستر عمومیت یافتن آن در میان مـردم آن جامعه تحقق می‌یابد، تصمیم‌گیری شد که جریان‌های مردمی، فعالان تصمیم‌ساز و مجری اقدامات، برنامه‌ها و فعالیت‌های ترویج فرهنگ ایثار، جهاد و شهادت باشند به نحوی که حداقل ۲۵ درصد از فعالیت‌های ترویجی توسط گروه‌های مردم پایه طراحی و اجرایی شود. مهمترین اقدامات در جهت چرخش تحولی فوق به شرح زیر است:
شناسایی، هدایتگری و توانمندسازی حلقه‌های میانی مردمی برای هدایت و سازمان دهی جریان‌های مردمی در ترویج فرهنگ ایثار، جهاد و شهادت
تاکنون تعاملات بنیاد شهید و امور ایثارگران صرفاً با ۱۲۲ تشکل شاهد و ایثارگر بوده است، در دوره جدید مدیریتی علاوه بر افزایش نقش تشکل‌های شاهد و ایثارگر، ۶۲ نهاد مردمی فعال در حوزه فرهنگی شناسایی شده است که طی دو سال اول دولت تعداد ۲۳ هزار و ۸۱۶ مراسم اعم از یادواره‌های شهدا توسط نهادهای مردمی به ویژه تشکل‌های شاهد و ایثارگر برگزار شده است که در مقایسه با زمان استقرار دولت گذشته ۵۰ درصد افزایش داشته است.
همچنین ۱۰۵۶ حسینه و خانه شهید ثبت شده که در سال‌های گذشته تعاملات بنیاد شهید با این مجموعه‌ها غیر کارآمد بوده، در دوره جدید ظرفیت این مراکز فرهنگی به عنوان پایگاه‌های مردمی فرهنگی فعال شده و ۱۳۱ هزار و ۵۶۹ مراسم فرهنگی در حسینیه‌ها و خانه‌های شهید برگزار شده است.
در دو سال اخیر ۷۶۷ هزار دیدار از خانواده شاهد و ایثارگر ثبت شده است که نسبت به دو سال گذشته ۱۰۰ درصد رشد داشته است.
در حوزه تصمیم‌سازی از زمان استقرار دولت تاکنون در راستای مشارکت انجمن‌های تخصصی ایثارگری، ۱۰۵ نشست تخصصی جامعه ایثارگری با ریاست بنیاد و معاونان تشکیل شده است که در مقایسه با دو سال گذشته صد درصد رشد داشته است.
تکریم و تجلیل خانواده شاهد و ایثارگر توسط مردم و مسئولان
طرح سپاس (دیدار از خانواده شاهد و ایثارگر در منازل) یک طرح گسترده ملی با هدف تجلیل و تکریم جامعه ایثارگری با مشارکت تمامی دستگاه‌های اجرایی و نهادهای مردمی است؛ در همین راستا در دو سال ابتدایی با هدف‌گذاری صددرصدی دیدار و تکریم جامعه ایثارگری با جمعیت ۷۳۶ هزار نفر (شامل والدین شهدا، همسران شهدا، جانبازان و آزادگان) آغاز شده است که با تحقق ۸۵ درصدی در سال ۱۴۰۱ با مشارکت تمامی دستگاه‌های اجرایی و نهادهای مردمی به انجام رسید و در دو سال اخیر ۷۶۷ هزار دیدار با خانواده شاهد و ایثارگر ثبت شده که نسبت به دو سال گذشته صد درصد رشد داشته است.
برای تکریم جامعه ایثارگری در دو سال ابتدایی دولت ۵۹ میز خدمت جهت پاسخگویی به خانواده شاهد و ایثارگر در قالب ۵۸ سفر استانی رئیس جمهور و رئیس بنیاد شهید و امور ایثارگران ایجاد شده است.
از ناکارآمدی ابزاری در ترویج فرهنگ ایثار، جهاد و شهادت به نوآوری و خلاقیت در استفاده از ابزارها در ترویج فرهنگ ایثار، جهاد و شهادت
نوآوری و تنوع در برنامه‌ها با استفاده از صنایع خلاق فرهنگی جهت بزرگداشت جامعه ایثارگری، تبیین حوادث جنگ، شناخت فرماندهان و شخصیت‌های برجسته به عنوان یک حلقه مفقوده در حوزه ترویج فرهنگ ایثار، جهاد و شهادت بوده است به نحوی که امکان ایجاد ارتباط بین نسلی فراهم نشده و باعث مغفول ماندن این فرهنگ ارزنده در جامعه به خصوص در بین جوانان شده است. با رویکردهای اتخاذ شده در دوره جدید مدیریتی تلاش شده است این فرهنگ غنی ضمن حفظ هویت و اصالت آن، در بین عموم جامعه در طیف‌های مختلف سنی و سلیقه‌ای با استفاده از ارائه محصولات فرهنگی متناسب و متنوع نهادینه‌سازی شود.
مهمترین اقدامات در جهت چرخش تحولی فوق به شرح زیر است:
- توسعه کمی و کیفی محصـولات فرهنگی حوزه ایثـار، جهاد و شهادت با اولویت تولید پویانمـایی، فیلـم، کتـاب، تئـاتر، سرود و... در بازارهای ملی و منطقه‌ای با رویکرد فعال‌سازی اقتصاد فرهنگ در بنیاد شهید و امور ایثارگران
- مشارکت در تولید فیلم سینمایی «اتاقک گلی» در سال ۱۴۰۱ که برنده سه سیمرغ جشنواره فیلم فجر شد و مشارکت در ساخت ۹ اثر سینمایی برای سال ۱۴۰۲ که در مراحل تولید هستند.
- تولید دو فصل سریال «بچه زرنگ» با موضوع شهدای مدافع حرم در سال ۱۴۰۱ که از رسانه ملی پخش شد و مشارکت در تولید ۲ سریال برای سال ۱۴۰۲.
- تولید۹۴ عنوان مستند در دو سال ابتدایی دولت مردمی که ۳۰۰ درصد رشد را نسبت به دو سال پایانی دولت گذشته تجربه کرده است.
- تألیف، تدوین و چاپ ۱۸۰ عنوان کتاب در دو سال ابتدایی دولت که ۲۲۰ درصد رشد نسبت به دو سال پایانی دولت دوازدهم داشته است.
- تولید ۱۰۵ اثر موسیقیایی و سرود در دو سال ابتدایی دولت سیزدهم، که ۲۰۰ درصد رشد نسبت به دو سال پایانی دولت گذشته داشته است.
- حمایت از تولید و نشر محصولات فرهنگی و رسانه‌ای ایثار، جهاد و شهادت با ایجاد بسترهای محتوایی
- جمع‌آوری و انتشار ۹ میلیون سند شهید اعم از وصایا، خاطرات، دلنوشته‌ها و... به صورت الکترونیکی برای استفاده پژوهشگران، هنرمندان و عموم مردم از طریق سامانه اسناد افتخار برای نخستی‌نبار(Asnad.isaar.ir)
- ثبت و ضبط خاطرات خانواده شاهد و ایثارگر با اولویت والدین شهدا و جانبازان به طوری که در دو سال ابتدایی ثبت و ضبط خاطرات ۵۵ هزار نفر انجام شده است، از ابتدای این طرح طی حدود ۸ سال تا زمان استقرار دولت صرفاً ۴۰ هزار مورد انجام شده بود که نشان‌دهنده اهتمام و اهمیت بنیاد شهید و امور ایثارگران به این اقدام ارزشمند بوده و از رشد ۳۰۰ درصدی طی دو سال برخوردار است.
اعتبارات برنامه‌های فرهنگی از ۰/۳ درصد در سال ۱۴۰۰ به ۱/۶ درصد در سال ۱۴۰۲ رشد داشته است.
- حفظ و ترویج حضور در گلزارهای شهدا، یادمان‌ها و موزه‌ها به عنوان مراکز فرهنگی و زیارتی
- ساماندهی ۸۴ درصدی گلزارهای شهدا (۱۶ هزار و ۸۰۰ گلزار از ۲۰ هزار گلزار شهدا) با رعایت رویکرد عدم یکسان‌سازی مزارهای مطهر شهدا
- برگزاری ۱۱۵ هزار و ۹۰۸ مراسم فرهنگی در گلزارهای شهدا و ۲۳۶ مرکز فرهنگی جنب گلزارهای شهدا
- افزایش میزان اعتبارات فرهنگی بنیاد شهید و امور ایثارگران
- اعتبارات برنامه‌های فرهنگی از ۰/۳ درصد در سال ۱۴۰۰ به ۱/۶ درصد در سال ۱۴۰۲ رشد داشته و تلاش بر این است که با توجه به اهداف و وظایف بنیاد طبق اساسنامه و سیاست‌های کلی نظام در خصوص "ترویج و تحکیم فرهنگ ایثار و شهادت و ساماندهی امور ایثارگران" اقدامات فرهنگی و ترویجی با اولویت و درجه اهمیت بالا اجرایی شده تا این گنجینه عظیم و بی‌پایان با استفاده از ابزارهای نوین فرهنگی به نسل‌های بعدی منتقل شود.
ضمنا در خصوص توسعه سفرهای گردشگری و زیارتی خانواده‌محور در جهت افزایش سطح نشاط خانواده‌های ایثارگران اقدامات ذیل انجام شده است:
- اعزام ۱۷۸ هزار نفر به اردوهای یک روزه از زمان استقرار دولت تا کنون
- اعزام ۶۱ هزار نفر به سفرهای زیارتی و سیاحتی (سه روزه) داخلی و اقامت در هتل‌های کوثر در دو سال ابتدایی دولت و رشد ۲۰۰ درصدی نسبت به دو سال پایانی دولت گذشته
- اعزام ۴۱۰۰ نفر به سفر عتبات عالیات در دو سال ابتدایی دولت
- افزایش تعداد تخت‌های مراکز اقامتی (گروه هتل‌های کوثر) از ۲۴۰۰ تخت به ۳۳۵۸ تخت.
