جزئیات 10 دوره خشکسالی در ایران

فرود شریفی در گفتگو با خبرگزاری مهر، با اشاره به جزئیات 10 دوره خشکسالی که در ایران روی داده است اظهار داشت: ميانگين بارندگي سالانه کشور حدود 250 ميليمتر است که اين عدد کمتر از ميانگين بارندگي آسيا و حدود يک سوم ميانگين بارندگي سالانه جهان است؛ در همین حال سرانه آب جهان 7400 متر مكعب است که براساس تعريف وقتي سرانه آب در كشوري زير 1700 متر مكعب در سال باشد آن كشور يا منطقه دچار تنش كم آبي و خشكي است.

وی ادامه داد: در حال حاضر سرانه آب ايران کمتر از 1900 متر مكعب است و این در حالی است که اين رقم در پنجاه سال قبل حدود 7000 متر مكعب بوده است.

شریفی گفت: با توجه به رشد جمعيت پيش بيني مي شود كه درسال 2025 ميلادي سرانه آب ايران حدود 1400 متر مكعب باشد و جزو كشورهاي داراي تنش خشكي قرار بگيريم. يعني حتي در صورت عدم وقوع خشكسالي، كشور به سمت خشكي بيشتر پيش مي رود.

جزئیات 10 دوره خشکسالی در ایران

قائم مقام ستاد توسعه فناوری آب، خشکسالی، فرسایش و محیط زیست در معاونت علمی فناوری ریاست جمهوری با اشاره به تحليلهاي هواشناسي انجام شده از سال 1347 تا 1383 در ایران گفت: در این دوران كشور با ده دوره خشكسالي مواجه بوده است:

خشكسالي 63-1347 (سه مرحله و كاهش بارندگي 26%)

خشكسالي 72-1363 ( سه مرحله و كاهش بارندگي 44%)

خشكسالي 76—1372 (دو مرحله و كاهش بارندگي 5/17%)

خشكسالي 80-1377 ( 34% كاهش بارندگي نسبت به ميانگين سي ساله )

خشكسالي 83-1380 ( ادامه خشكسالي در بعضي مناطق كشور نظير مناطق جنوب و جنوب شرقي و تا حدودي جنوب غرب كشور)

وی افزود: طبق تحقيقات انجام شده وضعيت خشكسالي در سطح كشور از ابتدای سال آبی 92-91 پايش و با توجه به وضعيت بارش كلاس‌بندي شده است. به نحوی که در اين سال خشکسالی خفیف با 1.43 درصد بیشترین مساحت خشکسالی را به خود اختصاص داده و در حواشی ایران زمین به صورت نواری بخش‌های مرکزی را در برگرفته است.

مناطقی که دارای خشکسالی است

 شریفی ادامه داد: خشکسالی متوسط در تمام نقاط کشور به جز بخش مرکزی به صورت پراکنده و با وسعتی در حدود 3.15 درصد دیده می‌شود، به‌طوری‌که در کرانه‌های خلیج فارس، حاشیه غربی دریای خزر، شهرستان‌های زاهدان، خاش و ایرانشهر و همچنین دو نواری که از بجنورد به سمت قم و اراک و دیگری از بجنورد به سمت طبس کشیده شده، نمود پیدا کرده است. خشکسالی شدید با وسعت 8.0 درصد، شهرستان‌های زهک و کنگان جم را در برگرفته است. خشکسالی بسیار شدید با وسعت ناچیز 2.0 درصد در شهرستان‌های زابل و نهبندان به وقوع پیوسته است.

وی به مهر گفت: براساس تحلیلهای مکانی به عمل آمده بر روی بارش در سال آبی 93-92 در قیاس با دوره مشابه در سال قبل و میانگین طولانی مدت خود بیانگر این است که وضعیت بارش در این بازه زمانی نسبت به دوره مشابه سال گذشته و میانگین طولانی مدت خود در مناطق واقع در نوار ساحلی دریای خزر، مناطق واقع در ارتفاعات زاگرس، دامنه های جنوبی البرز، مناطق واقع در شمال شرق، منطقه آذربایجان و مرکز کشور دارای کاهش نزولات جوی بوده است.

قائم مقام ستاد توسعه فناوری آب، خشکسالی، فرسایش و محیط زیست در معاونت علمی فناوری ریاست جمهوری خاطرنشان کرد: همچنین نوار ساحلی دریای خزر در این بازه زمانی از نظر بارش دریافتی دارای پهنای کمتری نسبت به سال گذشته و همچنین طولانی مدت خود است و این درحالی است که وضعیت بارش در نوار مرزی غربی کشور (دو استان ایلام و کرمانشاه) و سواحل خلیج فارس بخصوص استان بوشهر نسبت به بازه زمانی گذشته و طولانی مدت خود از افزایش بارندگی برخوردار شده است.

بیشترین مقدار کاهش بارندگی مربوط به کدام مناطق است

شریفی با توجه به نقشه اختلاف بارش گفت: بیشترین مقدار کاهش بارندگی در این بازه زمانی (93-92) مربوط به مناطق واقع در شمال شرق(استان خراسان شمالی و مرز بین سه استان خراسان شمالی، رضوی و استان سمنان)، شهرستانهای شمالی استان فارس بخصوص شهرستان اقلید، مناطق واقع در مرز بین دو استان خوزستان و کهکیلویه و بویراحمد، دامنه های شمالی و جنوبی البرز مرکزی بخصوص استانهای البرز، تهران و قزوین، استان کردستان و در نهایت منطقه آذربایجان است که این میزان کاهش در برخی نقاط مذکور به 289- میلی متر رسیده است.

وی با اشاره به تحلیل صورت گرفته بر روی نقشه های خشکسالی تهیه شده به روش SPI در سال آبی 93-92 تصریح کرد: گستره مکانی خشکسالی در کشور با استفاده از شاخص بارش استاندارد شده منتهی به خرداد ماه سال آبی 93-92 وضعیت متغیری بر اساس اين شاخص، در استانهای کشور دیده می شود. به نحوی که در این بازه زمانی بیش از نیمی از کشور در وضعیت نرمال تا خشکسالی بسیار شدید به سر می برد.

این مقام مسئول ادامه داد: در این بازه زمانی گستره خشکسالی موازی با جهت دو رشته کوه البرز و زاگرس(شمال غرب -شمال شرق و شمال غرب – جنوب شرق) است که در این میان اگر از استان گیلان به سمت استانهای نوار غربی کشور خطی فرضی رسم کنیم مناطق واقع بر روی این خط فرضی در شرایط ترسالی تا ترسالی شدید واقع شده اند؛ اما بیشترین شدت خشکسالی مربوط به مناطق واقع در محور شمال غرب – شمال شرق کشور است که در وضعیت نرمال تا خشکسالی بسیار شدید به سر می برند.

3 کانون اصلی خشکسالی در ایران

شریفی با اشاره به اینکه سه کانون اصلی خشکسالی در این بازه زمانی مربوط به محور شمال غرب – شمال شرق کشور است در تشریح این 3 کانون گفت:

الف) کانون خشکسالی شمال شرق که شامل استانهای خراسان شمالی، رضوی، سمنان و گلستان است.

ب) کانون خشکسالی البرز مرکزی که شامل استانهای تهران، البرز، قزوین و قم است.
ج) کانون خشکسالی منطقه آذربایجان  و غرب کشور که شامل تمامی منطقه آذربایجان و استان کردستان است.

وی خاطرنشان کرد: در حالیکه مناطق واقع در گستره خشکسالی در امتداد رشته کوه زاگرس، در مقایسه با محور شمال غرب- شمال شرق در شرایط مساعدتری قرار گرفته اند و از نظر خشکسالی در وضعیت نرمال تا خشکسالی متوسط به سر می برند و تنها شهرستان اقلید در استان فارس است که در این میان در شرایط خشکسالی شدید قرار گرفته است. دیگر نقاط کشور در این بازه زمانی در شرایط نرمال تا ترسال به سر می برند.

قائم مقام ستاد توسعه فناوری آب، خشکسالی، فرسایش و محیط زیست در معاونت علمی فناوری ریاست جمهوری با بیان اینکه گستره خشکسالی در دو مقطع زمانی (9 ماهه سال آبی 93-92 و 92-91) دارای تغییرات مکانی فاحشی بوده است به مهر گفت: مناطق واقع در شمال شرق و دامنه های جنوبی البرز که در دوره مشابه گذشته(92-91) از شرایط نرمال تا خشکسالی متوسط برخوردار بوده اند در این بازه زمانی (93-92) از شدت خشکسالی یشتری برخودار شده و در شرایط خشکسالی متوسط تا خشکسالی بسیار شدید قرار گرفته اند. به طوری که در این بازه زمانی (9 ماهه 93-92) دو کانون اصلی خشکسالی را شامل شده اند.

استانهایی که در وضعیت هشدار خشکسالی قرار دارند

وی افزود: همچنین استان آذربایجان غربی که در دوره مشابه گذشته در شرایط ترسالی بوده است در این بازه زمانی (93-92) تغییرات فاحشی یافته و از شرایط ترسالی به وضعیت خشکسالی متوسط تا خشکسالی بسیار شدید تغییر وضعیت داده است؛ درحالیکه مناطق واقع در نوار ساحلی جنوب غربی خزر، غرب، شرق و نوار ساحلی جنوب کشور که در دوره مشابه گذشته جزء کانون های اصلی خشکسالی بوده اند در این بازه زمانی(93-92) تغییر وضعیت داده و از شرایط خشکسالی متوسط تا خشکسالی بسیار شدید به شرایط نرمال تا ترسالی تغییر وضعیت داده اند.

به گفته وی گستره خشکسالی در استان فارس در این بازه زمانی 9 ماهه 93-92 در شهرستانهای شمالی استان نمایان شده است و بیشترین شدت خشکسالی مربوط به شهرستان اقلید است؛ در حالیکه در دوره مشابه سال گذشته (نه ماهه سال آبی 92-91) گستره خشکسالی شهرستانهای جنوبی استان را فرا گرفته بوده و شهرستانهای فسا و زرین دشت در آن مقطع زمانی از بیشترین شدت خشکسالی برخوردار بوده اند.

شریفی گفت: نکته قابل توجه اینکه استانهای تهران، قم، البرز، خراسان شمالی، رضوی، سمنان،اردبیل، آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی و قزوین در این بازه زمانی (93-92) در وضعیت خشکسالی هستند و نیز استانهای گلستان، کردستان، مرکزی، خراسان جنوبی و یزد با توجه به مقادیر SPI  در 9 ماهه منتهی به خردادماه سال آبی 93-92 در وضعیت هشدار قرار گرفته اند.

ف/ف