دکتر علیرضا علیزاده مقدم ماسوله، عضو هیئت علمی پژوهشگاه رویان جهاد دانشگاهی و دبیر علمی ششمین سمپوزیوم بین‌المللی کرایوبیولوژی و بیوبانک در گفت‌وگو با ایران اکونومیست، اهداف برگزاری این سمپوزیوم را تشریح کرد. وی با اشاره به اهمیت علم کرایوبیولوژی گفت: سالهاست که حفظ بافت در شرایط انجمادی و سپس برگرداندن آن به شرایط عادی و طبیعی در دنیا انجام میشود. این کار با عنوان کلی کرایوبیولوژی (Cryobiology) یا حفظ بافت در حالت انجمادی شناخته میشود. این علم در دنیا کاربرد زیادی دارد و یک علم بین‌رشته‌ای محسوب میشود. انجمنی برای این رشته در کانادا به نام "انجمن کرایوبیولوژی و بیوبانک" وجود دارد که می‌تواند تخصص‌های مختلف را برای همگرایی در این زمینه کنار هم جمع کند.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه رویان افزود: هدف از کار فریز و انجماد این است که بتوانیم بافت را حفظ کرده، بهبود داده و بعد از انجماد و یخ‌گشایی، سلول به حالت طبیعی نزدیک‌تر شود؛ به عبارت دیگر، زمانی که می‌خواهیم یک سلول را نگه داریم، باید متابولیسم آن را کاملا متوقف و سپس با استفاده از روش‌های مختلف آن را یخ‌گشایی کنیم و انتظار داریم که سلول به حالت عادی بازگردد. بنابراین هدف کلی در علم انجماد، بهبود دادن یا بهینه کردن روش‌هایی است که در انجماد استفاده میشود.
انجماد چه کاربردهایی دارد؟
دبیر علمی ششمین سمپوزیوم بین‌المللی کرایوبیولوژی و بیوبانک در خصوص کاربردهای علم انجماد خاطر نشان کرد: شاید جنبه‌های مختلف در زمینه‌های تحقیقاتی و همینطور بیوبانک‌های زیستی را بتوان نام برد. به عبارت بهتر، عمده‌ترین بحث‌ها در پزشکی تولید مثل که در پژوهشگاه رویان روی آن تمرکز داریم، انجماد بافت‌ها و سلول‌های جنسی است و انجماد اسپرم، انجماد تخمک، انجماد تخمدان و انجماد جنین در این پژوهشگاه انجام میشود و تمام این کارها با اهداف تحقیقاتی و در سطح کلینیک، پیش رفته است.
وی افزود: از سوی دیگر، در بانک خون بند ناف رویان و تمام بانک‌های خون بند ناف در دنیا، هدف اصلی حفظ سلول‌های ارزشمندی است که در خون بند ناف وجود دارد و برای درمان‌های آینده استفاده می‌شوند. در بانک خون بند ناف رویان هم با استفاده از روش‌هایی که در تحقیقات به آن رسیده‌ایم، این سلول‌ها منجمد یا اصطلاحا فریز می‌شوند و می‌توان از این سلول‌ها در آینده استفاده کرد.
دکتر علیزاده مقدم، صنعت دامپروری را یکی دیگر از حوزه‌های اصلی کاربرد علم کرایوبیولوژی یا علم انجماد عنوان کرد و گفت: تلقیح مصنوعی و کاری که در دنیا با استفاده از اسپرم‌های فریزشده انجام شده است، باعث شده که به لحاظ ژنتیکی، حیواناتی داشته باشیم که از پتانسیل ژنتیکی بالایی برخوردار باشند. بنابراین آن بخش از علم کرایوبیولوژی که بسیار می‌تواند به صنعت دامپروری کمک کند، حفظ اسپرم منجمد، حتی انتقال آن از کشورهای مختلف به همدیگر و ایجاد بهبود ژنتیکی در دام‌هایی است که برای تولید از آنها استفاده می‌کنیم.
کرایوبیولوژی، یک علم کاملا بین‌رشته‌ای
عضو هیات علمی پژوهشگاه رویان تأکید کرد: علم کرایوبیولوژی یا علم انجماد یک علم کاملا بین‌رشته‌ای است. شاید خاستگاه این علم در زیست‌شناسی و مباحث سلول باشد، اما مهندسانی که در زمینه بیومکانیک فعالیت می‌کنند، همینطور رشته‌های علوم پایه مثل شیمی، بیوشیمی و فیزیک نیز به بحث‌های کرایوبیولوژی نزدیک می‌شوند و با همگرایی بین این متخصصان و با مدار ذهنی مشترکی که بین متخصصان رشته‌های مختلف ایجاد میشود، می‌توانیم به روش بهینه برای فریز یا منجمد کردن دست پیدا کنیم. حتی این بحث مطرح شده است که باید حقوقدان‌ها هم وارد بحث کرایوبیولوژی شوند، زیرا بسیاری از بیوبانک‌هایی که در سطح دنیا داریم باید با مجوزهای اخلاقی، فعالیت‌های خود را انجام دهند و به عبارت دیگر، باید از هر بیمار، مجوز اخلاقی بگیرند تا بتوانند کارهای فریز را انجام دهند.
دکتر علیزاده مقدم در خصوص برگزاری ششمین سمپوزیوم بین‌المللی کرایوبیولوژی و بیوبانک در پژوهشگاه رویان گفت: به دنبال این هستیم که در نظرات و دیدگاه‌های جدیدی که محققان و افرادی که در صنعت دخیل هستند و کارهایی که با استفاده از علم کرایوبیولوژی انجام می‌دهند، همگرایی ایجاد کنیم.
دبیر علمی ششمین سمپوزیوم بین‌المللی کرایوبیولوژی و بیوبانک خاطر نشان کرد: این سمپوزیوم در چند بخش مختلف برگزار میشود. در بخش اول، مباحث پایه و مسائل مرتبط با علوم پایه در علم کرایوبیولوژی مطرح میشود. در بخش دوم به اهمیت این موضوع در بیوبانک‌ها پرداخته میشود و اینکه بیوبانک‌ها چه شرایطی برای جمع‌آوری نمونه باید داشته باشند؟ همچنین مسائل اخلاقی این بخش با محوریت بانک خون بند ناف رویان بررسی میشود.
وی افزود: در بخش سوم به مسائل بین‌رشته‌ای (multidisciplinary) این حوزه پرداخته میشود؛ از جمله استفاده از میدان‌های مغناطیسی، شرایطی که می‌تواند شرایط فریز را بهبود ببخشد و سپس برگرداندن آنها به حالت عادی که می‌توان گفت تلفیقی از فیزیک، مهندسی مکانیک، بیومکانیک و زیست‌شناسی است که در ایبن موضوع هم بحث و تبادل نظر خواهد شد. در بخش پایانی به این موضوع می‌پردازیم که موارد مطرح‌شده، چه عینیت بیرونی دارند و چطور می‌توانیم از آنها استفاده کنیم و در صنعت چه کاربردهایی دارند.
دبیر علمی ششمین سمپوزیوم بین‌المللی کرایوبیولوژی و بیوبانک گفت: با این هدف، دو سخنرانی مهم برگزار خواهد شد. در این دو سخنرانی به این موضوعات پرداخته میشود که در بیوبانک‌های انسانی خصوصا بانک خون بند ناف چه اتفاقی روی می‌دهد و چه کارهای انجام میشود؟ چه پیشرفت‌هایی در این حوزه داشته‌ایم. در سخنرانی دوم هم به این موضوع پرداخته میشود که کاربردهای علم کرایوبیولوژی در صنعت چیست و در علم به‌روز صنعت دامپروری، چه کاربردی دارد.
دکتر علیزاده مقدم تأکید کرد: در پنج سال گذشته به همت گروه جنین‌شناسی پژوهشگاه رویان، سمپوزیوم کرایوبیولوژی و بیوبانک به صورت ملی برگزار شد و امسال نخستین دوره‌ای است که این سمپوزیوم به صورت بین‌المللی و مشترک بین ایران و ترکیه برگزار میشود. پژوهشگران مختلفی از کشورهای ایتالیا، ایران، ترکیه و کانادا، موضوعات مختلف در این حوزه را مورد بحث و تبادل نظر قرار خواهند داد.
دبیر علمی ششمین سمپوزیوم بین‌المللی کرایوبیولوژی و بیوبانک خاطر نشان کرد: از همه همکاران در کشور ترکیه به خصوص "پروفسور مصطفی بوکاک" برای همراهی و مسئولیت‌پذیری که در این مدت داشتند - با وجود همه مشکلاتی که با آن روبرو بودند (زلزله اخیر در ترکیه) - تشکر می‌کنم.
