به گزارش ایران اکونومیست، مصطفی رجبی مشهدی مدیرعامل شرکت مدیریت شبکه برق ایران در گفتگوی ویژه خبری و عباس علی‌آبادی مدیرعامل گروه مپنا در ارتباط تلفنی با این برنامه درباره دستاورد‌های صنعت برق و چگونگی تأمین برق تابستان و ناترازی تولید و مصرف به پرسش‌های مختلف پاسخ دادند.
متن کامل این پرسش و پاسخ و گفت‌وگو به‌شرح زیر است:
مجری: در یکی دیگر از روز‌های ایام الله دهه فجر در چهل و چهار سالگی انقلاب اسلامی هستیم و می‌خواهیم درباره دستاورد‌های صنعت برق با شما صحبت کنیم همان‌طور که در خبر‌ها هم شنیدید ظرفیت نصب‌شده نیروگاهی کشور به 90 هزار مگاوات رسیده است. در گفتگوی ویژه خبری امشب خواهیم پرداخت به این موضوع که آیا نصب این نیروگاه‌ها تأمین برق تابستان و همچنین ناترازی تولید و مصرف را که همیشه یکی از دغدغه‌ها و چالش‌های صنعت برق کشور محسوب می‌شده مخصوصاً در تابستان پیش رو در سال 1402 برطرف خواهد کرد یا خیر؟ و به دیگر موضوعات نیز خواهیم پرداخت.
مدیرعامل شرکت مدیریت شبکه برق ایران گفت: حدود 99 و هفت دهم درصد از مشترکان روستایی ما از نعمت برق برخوردار هستند این در حالی است که در ابتدای انقلاب 4 درصد از روستاهای ما برق دار بودند؛ حدود 82 و هفت دهم درصد در جهان در روستا‌ها برق دار هستند یعنی از شبکه سراسری برق استفاده می‌کنند و در کشور عزیزمان ایران این عدد 99 و هفت دهم درصد حتی برای عشایر کوچ رو که در واقع در یک جا ثابت نیستند پیش بینی شد که از سامانه‌های سیار که امکان این را داشته باشد چراغ روشنایی، شارژ کردن تلفن همراه یا اینکه وسایل برقی که مصرف کمتری دارند را بتوانند از این سامانه‌ها استفاده کنند و برق دار باشند.
رجبی مشهدی ادامه داد: تقریباً تولید برق از ابتدای انقلاب تا کنون حدود 20 برابر شده است؛ ظرفیت نصب شده ترانسفورماتور‌هایی که در شبکه برق احداث شدند حدود 20 برابر, طول شبکه‌ها 13 برابر شده و ظرفیت نیروگاهی کشور که حدود 7 هزار مگاوات در ابتدای انقلاب بود اکنون بیش از 90 هزار مگاوات است و در دولت سیزدهم هم برنامه ریزی شده که ان شاء الله این ظرفیت 30 هزار مگاوات به آن اضافه شود و ان شاء الله که در سال اول که توفیق داشتیم ظرفیت تولید برق در کشور حدود 6 هزار مگاوات اضافه شود این برنامه بتواند برای سال 1402 هم ادامه پیدا بکند و رقمی که پیش بینی شده در یک برنامه‌ای که یکصد و 40 برنامه است برای عبور از اوج بار تابستان، بتوانیم 7 هزار و 700 مگاوات به ظرفیت تولید کشور البته هم نیروگاه‌های موجود را بتوانیم ارتقاء ظرفیت دهیم و هم نیروگاه جدید را در مدار تولید قرار دهیم و استفاده کنیم.
وی با اشاره به توانمندی نیروی انسانی در توسعه صنعت برق کشور اضافه کرد: این نیروی انسانی است در این چهار دهه تلاش کرد و اکنون می‌توانیم بگوییم تجهیزاتمان را بیش از 95 درصد در داخل کشور طراحی می‌کنیم و می‌سازیم و این موجب افتخار است که شرکت‌های دانش بنیان آن قسمت‌هایی که خیلی پیچیدگی خاصی را دارند طراحی می‌کنند.
مدیرعامل شرکت مدیریت شبکه برق ایران با بیان اینکه پنجمین کشور نیروگاه ساز هستیم و خودمان نیروگاه را طراحی می‌کنیم و می‌سازیم, گفت: بیشتر کشور‌ها از این فناوری برخوردار نیستند؛ برخی از نیرو‌های انسانی شرکت‌های دانش بنیان فارغ التحصیلان و نخبگانی هستند که توانستند سیستم‌های کنترل نیروگاهی و سیستم‌های کنترل پست‌های فشار قوی را طراحی کنند و بسازند.
رجبی مشهدی ادامه داد: در بخش انرژی‌های تجدیدپذیر در ابتدا که وارد به اصطلاح توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر شده بودیم بیشتر نیروگاه‌های بادی و خورشیدی، وارداتی بودند و از دیگر کشور‌ها تأمین می‌شدند، اما اکنون می‌توانیم از ابتدای طراحی تا بهره برداری نیروگاه خورشیدی به ظرفیت 500 مگاوات تولید در سال را انجام دهیم و همچنین نیروگاه‌های بادی را طراحی و اجرا کنیم و همه فناوری‌ها در این چهار دهه با تلاش نخبگان و نیروی انسانی کشور به نتیجه رسید.
مجری: آن چیزی که به عنوان دستاورد‌های این چهار دهه اشاره کردید هر کدام از محور سؤالات ما در طول این برنامه خواهد بود، اشاره کردید 99 ممیز 7 درصد روستاهای کشورمان دارای برق هستند، چه زمانی به پوشش صد درصدی خواهیم رسید؟
مدیرعامل شرکت مدیریت شبکه برق ایران پاسخ داد: آن روستا‌هایی که به اصطلاح حداقل حدود 10 خانوار را داشته باشند 5 خانوار را داشته باشند این‌ها عمدتاً برق دار هستند و تنها روستا‌هایی هستند که یا عشایر کوچ نشین هستند یا در حد دو و سه خانوار هستند و شایدشرایط رساندن برق به آن‌ها از نظر بعد مسافت و صعب العبور بودن، مهیا نباشد که به این شکل آن‌ها را تأمین برق کنیم، ولی تقریباً ما به مرز صد درصدی رسیدیم و از این بابت جای بسی افتخار است که نعمت برقی که امروز وابستگی زیادی به آن در زمینه‌های گوناگون از جمله در فضای آموزشی و تجهیزات برقی منزل، ادارات و صنعت وجود دارد، توانستیم برق رسانی کنیم.
سؤال: یک نکته‌ای که در بین صحبت هایتان اشاره کردید به هدف گذاری تولید برق اشاره کردید و عدد افزایشی که امسال حاصل کردیم اگر بخواهیم عدد و رقم و آمار بگوییم در حوزه تولید و مصرف برق الآن تولیدمان چقدر است و در سال جاری مصرف چقدر است و آن مباحثی که در خصوص ناترازی تولید و مصرف مطرح می‌شود آیا به جمع بندی رسیدیم که این عدد و این فاصله را کمتر کنیم یا خیر؟
رجبی مشهدی پاسخ داد: بله قطعاً همین طور است؛ خوشبختانه مردم عزیزمان به خوبی تابستان امسال را لمس کردند که توانستیم به رغم پیش بینی ناترازی شدید که حدود 19 هزار مگاوات ناترازی داشته باشیم بدون خاموشی پشت سر بگذاریم و حتی برق صنایع را هم 15 درصد بیشتر از سال گذشته تأمین کنیم.
وی ادامه داد: رکورد‌هایی که در بخش تولید فولاد قید می‌شود رشد فولاد در سال جاری است، سال 1401 رکورد‌های بی نظیری بود حتی در نشریات علمی که در این حوزه منتشر می‌شود رتبه اول را داشتند و قطعاً ما توانستیم برق را به نحو مطلوبی به بخش صنعت برسانیم، اما این ناترازی را نمی‌شود در عرض یک سال پوشش داد و بخشی از این ظرفیت تولید نیروگاهی توسط وزارت نیرو و برنامه‌ای که از قبل تدوین کرده بوده پیش می‌رود.
مدیرعامل شرکت مدیریت شبکه برق ایران گفت: ان شاء الله حدود 10 هزار مگاوات در این سه سال باقی مانده از دولت در مدار تولید قرار خواهیم داد و وزیر صنعت نیز اعلام کرد که 14 هزار مگاوات ظرفیت نیروگاهی است که توسط صنایع احداث می‌شود، خوشبختانه برنامه ریزی شده تا تابستان سال آینده هزار و 540 مگاوات از این ظرفیت در مدار تولید قرار گیرد و اگر حدود 14 هزار مگاوات را اضافه کنند آن ناترازی که بخش صنعت داشته برطرف می‌شود و 10 هزار مگاوات هم پیش بینی کردیم که نیروگاه‌های تجدیدپذیر که این هدفگذاری نیروگاه‌های تجدیدپذیر واقعاً هدفگذاری چالشی و سنگینی است برای وزارت نیرو، ولی وزارت نیرو به خودش تکلیف کرده که این کار را ان شاء الله بتواند به ثمر برساند، امیدواریم با توجه به مزیت‌های نیروگاه‌های تجدید پذیر از نظر صرفه جویی و کاهش مصرف سوخت‌های فسیلی، این کار را بتوانیم پیش ببریم.
مجری: یک عددی را آقای وزیر اشاره کردند آن هم به مدار آمدن 6 هزار و 500 مگاوات برق نیروگاهی است، الآن از این عدد چه قدری حاصل شده است؟ برنامه ریزی برای اینکه به کل آن دست پیدا کنیم به چه صورتی پیش می‌رود؟
رجبی مشهدی پاسخ داد: این 6 هزار مگاوات را برای سال 1401 یعنی اوج بار 1401 یک ساله پیش بینی کرده بودیم خوشبختانه محقق شده و این نیروگاه صد درصد در مدار تولید قرار گرفته است و برای سال 1402 پیش بینی شده که باز همان طور که عرض کردم در سه بخش هست هم نیروگاه تجدیدپذیر هستند هم نیروگاه‌های صنایع هستند و نیروگاه‌هایی که وزارت نیرو خودش دنبال می‌کند برای طراحی و ساخت، این‌ها را پیش بینی کردیم و هم نیروگاه‌هایی که می‌توانیم ارتقای توان بدهیم یعنی نیروگاه‌هایی هستند که در حال حاضر موجود هستند می‌شود ظرفیت این‌ها را ارتقاء داد و تولید برق بیشتری داشت، ولی در عین حال نیازمند همکاری مردم هستم همین جا جا دارد تشکر کنم هم در تابستان و هم در زمستان که مردم عزیزمان در مصرف برق صرفه جویی کردند آمار‌هایی که ما داریم در تابستان حدود بیش از 4 درصد رشد منفی داشتیم یعنی به رغم اینکه باید رشد چهار و نیم درصدی مثبت را می‌داشتیم رشد بخش خانگی ما منفی بود، ولی رشد بخش صنعت ما شش و نیم درصد تا الآن هست در آن دوره 15 درصد صنایع بزرگ رشد مصرف داشتند و پیش بینی کردیم که ان شاء الله برای تابستان سال 1402 برنامه‌های تشویقی مان را استمرار دهیم و حتی تشویق هایمان را هم بیشتر کنیم همکاری خیلی خوبی مردم داشتند.
وی ادامه داد: حدود 40 درصد از مشترکان خانگی در چهار ماه گرم سال گذشته از پاداش صرفه جویی بهره بردند، از هر سه قبضی که مشمول پاداش بود یک قبض به صورت رایگان بود برخی‌ها در دو سه ماه در واقع قبضشان رایگان می‌آمد به دلیل آن صرفه جویی قابل ملاحظه‌ای که نسبت به سال قبل داشتند امیدواریم که این همکاری مردم ادامه داشته باشد و بتوانیم از این شکاف ناترازی تولید به مصرف برای سال 1402 سربلند و موفق بیرون بیاییم.
مجری: تجدیدپذیر‌ها را از محضر شما پرسش خواهم کرد مبحث بعدی من از شما خواهد بود، اما جناب آقای عباس علی آبادی مدیرعامل گروه مپنا به صورت تلفنی به جمع ما اضافه شدند؛ آقای علی آبادی در خصوص پروژه‌های مختلف حوزه صنعت برق کشور و آن چیزی که در دستور کار قرار دادیم و به دستاورد‌های چشمگیر که در طول سال‌های اخیر توانسته است به کمک مردم و کشور بیاید اشاره کنید؟
عباس علی‌آبادی مدیرعامل گروه مپنا در ارتباط تلفنی با این برنامه گفت: صنعت برق صنعت بسیار مهم و زیرساختی است و اساساً توجهی که از ابتدای پیروزی انقلاب به این صنعت شد موجب شده که در زمینه راه اندازی و نصب نیروگاه پیشرفت کنیم؛ ما طراح و سازنده تجهیزات اصلی نیروگاهی و صاحب رتبه هستیم در تراز جهانی و این افتخار بسیار بزرگی است.
وی ادامه داد: همه تلاش ما از اول پیروزی انقلاب در درجه اول تأمین، تولید، انتقال و توزیع برق بوده است که البته در این جهت بسیار موفق بودیم و شاهدش این است که امروز دستیابی به رتبه‌های بالا در این حوزه نه فقط در تولید، طراحی و تولید تجهیزات که البته سرریزش به همه کشور‌های همسایه و حتی بعضی کشور‌های دورتر هم رسیده است و موجب شده که بتوانیم در سایر زمینه‌ها توسعه را برای کشور تسهیل کنیم.
علی‌آبادی افزود: هدف کشور این بوده که بتواند بعد از تأمین کمی به کیفیت بپردازد امروز خوشبختانه شبکه برق کشور از پایداری بسیار خوبی برخوردار است و همچنین از جهت بهره وری تولید برق در جایگاهی داریم قرار می‌گیریم به تدریج با توجه به اینکه نیروگاه‌ها جوان و ترکیبی می‌شوند درخور شأن مردم ایران ان شاء الله توجه به انرژی‌های تجدیدپذیر نیز وجود دارد؛ البته هنوز راه بلندی است با توجه به ارزان بودن قیمت انرژی در ایران باید برای این فکری شود که بتوانیم انگیزه‌های لازم برای تأمین سرمایه را از بخش خصوصی بسیج کنیم.
مجری: آقای علی‌آبادی، بین صحبت‌هایتان مهمترین محور‌ها را اشاره کردید فقط یک نکته‌ای که حتماً با آقای رجبی مشهدی هم راجع به آن صحبت خواهیم کرد وجود حضور دانش بنیان هاست در صنعت برق، این حضور الآن چقدر و چند درصد است و فکر می‌کنید با تقویت و آن نگاه ویژه‌ای که باید به دانش بنیان‌ها برای محور‌های مختلف و پروژه‌های متفاوت شود قرار است چقدر تقویت شود و به چند درصد برسد؟
مدیرعامل گروه مپنا پاسخ داد: صنعت برق پویاست و در دنیا شاهد رشد و توسعه کمی و کیفی در این حوزه هستیم بی تردید رشد و توسعه محصول حرکت دانش بنیان است، خوشبختانه امروز از ظرفیت‌های بسیار خوب دانشگاهی برخوردار هستیم و همین مسئله موجب شده که ظرفیت‌های مهمی هم در دانشگاه‌ها و هم در شرکت‌های دانش بنیان در این حوزه فعال شوند، اگر قدری در حوزه بخش اقتصاد این صنعت بتوانیم انگیزه‌های لازم را ایجاد کنیم حضور دانش بنیان‌ها را برای تولید ثروت از محل توسعه‌های کیفی به خصوص در این صنعت مثلاً صرفه جویی می‌توانیم داشته باشیم، امروز می‌توانیم علاوه بر ساخت تجهیزات سخت افزاری نیروگاه‌ها از نظر نرم افزاری هم کاملاً خوداتکاء هستیم.
مجری: قبلاً کار‌های تعمیراتی را باید به خارجی‌ها می‌دادیم، اما اکنون توسط متخصصان و دانشمندان و فعالان بخش صنعت برق کشور انجام می‌شود.
مدیرعامل شرکت مدیریت شبکه برق ایران گفت: یک سال یا بعضی وقت‌ها بر اساس ساعت کارکرد نیروگاه‌ها باید تعمیرات اساسی و یا نیمه‌اساسی شوند کار‌های بسیار سنگینی روی توربین صورت می‌گیرد روی ژنراتور حتی روی شبکه انجام می‌شود که برای تابستان سال بعد آماده باشند؛ تقریباً به طور متوسط اگر 90 هزار مگاوات ظرفیت نیروگاه‌های منصوبه در کشور است بیش از 110 هزار مگاوات را باید تعمیر کنیم و تقریباً برخی از نیروگاه حدود دو بار تعمیر می‌شوند در این یک سال برای اینکه بتوانند در تابستانی که گرما زیاد است کار کنند.
رجبی مشهدی افزود: با دستورات وزیر نیرو این برنامه‌ها را کوتاه کردیم سال گذشته رکوردی را داشتیم که قبل از شروع خرداد یعنی پایان اردیبهشت صد درصد تعمیرات را به انجام رساندیم امسال هم برنامه‌ریزی شده که ان شاءالله این تعمیرات‌ها به موقع انجام شود و در قطعاتی که تحریم هستیم در تجهیزاتی که قبلاً مشکلاتی ایجاد می‌شد همه را توانستند شرکت‌های دانش بنیان یا طراحی کنند یا در تعمیراتشان نقش آفرین باشند.
مجری: برگردیم به آن مبحث تجدیدپذیر‌ها حالا نکته و موضوعی که در اسناد بالادستی مثلاً برنامه ششم توسعه هم آمده و به نظر می‌رسد آن چیزی که در کشور استفاده می‌کنیم با آن چیزی که برنامه ریزی کردیم و باید به آن جایگاه برسیم فاصله دارد؛ بر اساس عدد الآن استفاده از تجدیدپذیر‌ها حدود 1 درصد است و جایگاه مطلوب ما حدود 15 تا 20 درصد است چه کنیم چه ظرفیت‌هایی را فعال کنیم تا به اینجا برسیم؟
رجبی مشهدی پاسخ داد: به هر حال ناترازی گاز که وزارت محترم نفت هم همیشه می‌گوید یک بخشی از آن با انرژی‌های تجدیدپذیر یک بخشی از آن هم با بهینه سازی مصرف، جبران شود، به لحاظ مصرف هم وضعیت مطلوبی نداریم، یک اقتصاد یارانه‌ای که صنعت برق داشته و قیمت‌هایی که تکلیفی بود شرایط را به گونه‌ای رقم زده که بهره وری انرژی پایین است در کشور این را می‌شود ادعا کرد و حتماً لازم است برای آن اقدام شود که وزارت نیرو برنامه ریزی خیلی مفصلی را در این حوزه دارد.
وی ادامه داد: در حوزه تجدیدپذیر‌ها برنامه بسیار بلندپروازانه داریم که 10 هزار مگاوات بتوانیم ظرفیت نیروگاهی تجدیدپذیرمان را افزایش دهیم؛ برنامه ریزی شد برای امسال تا سال آینده 850 مگاوات ظرفیت نیروگاهی تجدید پذیر به ظرفیت تولید برق کشور اضافه می‌شود.
مدیرعامل شرکت مدیریت شبکه برق ایران گفت: شاید زمانی فکر می‌کردیم انرژی‌های تجدیدپذیر یک اقدام لوکس است، اما اکنون یک ضرورت است علاوه بر اینکه بحث‌های زیست محیطی را هم می‌تواند بهتر کند و کمک کند به اینکه ما از سوخت کمتری استفاده کنیم.
رجبی مشهدی افزود: ظرفیت خوبی ایجاد شده است و اکنون شرکت مپنا نیروگاه‌های ساخت داخلی بادی را دارد یعنی دو و نیم مگاواتی در سیستان و بلوچستان 20 واحد نیروگاهی پیش بینی شده 50 مگاوات که عمده آن‌ها را ساختند و ان شاء الله طی شاید یکی دو ماه آینده بقیه آن‌ها هم در مدار تولید قرار بگیرد یعنی صفر تا صد آن نیروگاه ساخته می‌شود، در بخش نیروگاه‌های خورشیدی هم بعد از اینکه یک دوره‌ای که همه چیز وارداتی بود الآن شرکت‌های دانش بنیان دارند اینورتر‌ها که در واقع برق را از جریان مستقیم به جریان متناوب تبدیل می‌کنند با ظرفیت‌های بزرگ را در داخل می‌سازند، ظرفیت‌های کوچک را در داخل می‌سازند و علاوه بر آن‌ها قبلاً ما پنل نیروگاه‌های خورشیدی را می‌ساختیم الآن طوری شده که می‌توانیم سلول را هم طراحی کنیم در کشور و کارخانه آن ایجاد شده به ظرفیت 500 مگاوات و کارخانه جدیدتری در شمال غرب کشور در حال طراحی و ساخت است که ان شاء الله به زودی آن هم به بهره برداری کامل خواهد رسید.
وی اضافه کرد: این‌ها کمک می‌کند که ما در داخل بتوانیم نیروگاه تجدیدپذیر را بسازیم، اما باید در بخش اقتصادی صنعت برق کمک شود که خوشبختانه حالا در برنامه هفتم در قانون بودجه سال 1402 ان شاء الله و همچنین در قانون مانع زدایی صنعت برق پیش بینی شده که از محل صرفه جویی سوختی که در این بخش صورت می‌گیرد به فعالان این حوزه کمک شود تا بتوانیم به صورت مستمر و پایدار انرژی‌های تجدیدپذیر را در کشور داشته باشیم.
سؤال: آقای رجبی مشهدی، بین صحبت هایتان چند تا فلش زدید چند تا واژه تأکیدی به کار بردید دائماً روی مردم و تعاملشان تأکید و از طرف دیگر اشاره کردید که مشترکان خوش‌مصرف که صرفه جویی و الگوی مصرف را رعایت کردند در تابستان مشمول آن تشویق‌ها و آن صفر شدن یا کم شدن تعرفه برق خودشان شدند، اما همچنان می‌بینیم که بدمصرف‌ها دارند یارانه دریافت می‌کنند در خصوص مصرف برقشان و روی فیش‌های برقشان و اعداد و ارقامشان هم تغییر نکرده است و همچنان یارانه می‌گیرند؟
مدیرعامل شرکت مدیریت شبکه برق ایران گفت: در بهمن سال گذشته تعرفه تغییر کرد بر اساس مصوبه‌ای که بر اساس قانون بودجه پیش بینی شده بود در بند «ک» تبصره 15 که تعرفه مشترکانی که بیش از الگو مصرف می‌کنند به صورت پلکانی افزایشی باشد این تغییر اتفاق افتاد، ولی کماکان این مشترکانی که بیش از الگو مصرف برق دارند از یارانه برخوردار هستند یعنی ما تدریجی نشده که در واقع آن‌هایی که حتی دو سه درصد از این دست مشترکان شاید بیش از 14 برابر یک مشترکی که متعارف مصرف برق دارد مصرف برقشان به طور متوسط است.
سؤال: یعنی به نظرتان این چشم‌پوشی نیست؟
رجبی مشهدی گفت: این‌ها قیمت‌هایشان را به صورت همان طور که گفتم پلکانی افزایش دادیم، ولی شاید آن بازدارندگی لازم را نداشته است، به هر حال برخی‌ها تمکن مالی دارند همین جا از آن‌ها خواهش می‌کنم که اگر تمکن مالی دارید شما می‌توانید مجهز باشید به نیروگاه‌های خورشیدی بخشی از برق خودتان را تأمین کنید و یا اینکه داریم شرایطی را فراهم می‌کنیم که ان شاء الله وزارت نیرو بتواند با همکاری بورس انرژی یک تابلوی سبزی را ان شاء الله راه اندازی کند کسانی که می‌خواهند در واقع به هر شکل و هر نحوی مصرف کنند بتوانند آنجا برقشان را تأمین کنند یعنی بخشی از برقشان را از آنجا تهیه کنند و ان شاء الله شاهد این باشیم که انرژی‌های تجدیدپذیر رونق بگیرد و توسعه پیدا کند، قطعاً این‌هایی که قبض‌های خیلی زیادی پرداخت می‌کنند این امکان را دارند که از تجهیزات با برچسب انرژی رده‌های بالاتر استفاده و در مصرف برق صرفه جویی کنند تا ما هم بتوانیم از برقی که صرفه جویی شد در حوزه‌های مولد در بخش‌های صنعت، کشاورزی استفاده کنیم.
