به گزارش ایران اکونومیست، صنعت ساخت ماشینآلات و تجهیزات خطوط تولید، صنعتی زیربنایی است و یکی از شاخص‌های مهم توسعه یافتگی صنعتی و تولیدی در هر کشوری به شمار می‌رود زیرا وابستگی زیاد به ماشین آلات خارجی و وارداتی موجب می‌شود که محصولات تولیدی کارخانجات به اندازه بهره‌برداری از ماشین آلات خریداری محدود شود و به عبارتی محصولات تولیدی این کارخانجات در همان حدود اولیه طراحی شده توسط شرکت خارجی سازنده ماشینآلات باقی بماند.
همچنین به دلیل عدم تسلط بر فناوری ماشینآلات، توان نوآوری در تولیدات این صنایع نیز کاهش می یابد براین اساس توجه به تولید ماشین آلات و تجهیزات برای رشد صنایع هر کشوری حائز اهمیت است.
با توجه به اهمیت این بخش از صنعت و اینکه کشورمان در این حوزه از صنعت طی سال‌های پس از انقلاب اسلامی چه دستاوردهایی داشته و باید در ادامه مسیر چه کارهایی را انجام دهیم، گفت وگویی با سید محمد موسوی، معاون صنایع، ماشینآلات و تجهیزات وزیر صنعت، معدن و تجارت انجام شد که در ادامه مشروح این گفت‌وگو را می‌‌خوانید.
* تولید 1.2 میلیارد دلار از تجهیزات پزشکی مورد نیاز در داخل کشور
فارس: جناب آقای موسوی معاونت صنایع، ماشین آلات و تجهیزات وزارت صمت با توجه به نقشی که در تولید ماشینآلات مربوط به صنعت کشور دارد یکی از زیر مجموعه های دارای اهمیت در وزارت صمت به شمار می‌رود، لطفا در مورد وضعیت تولید ماشینآلات معدنی، کشاورزی و همچنین تولید تجهیزات بفرمایید وضعیت تولید داخل چگونه است؟
موسوی: در زمینه ماشینآلات کشاورزی الان بیش از 95 درصد نیاز کشور از طریق تولید کنندگان داخلی تامین می شود، همچنین در حال حاضر 24 شرکت تولیدکننده ماشین آلات معدنی در کشور وجود دارد که سالانه بالغ بر 7 هزار دستگاه تولید می کنند.
بازار تجهیزات پزشکی کشور نیز به ارزش 2.7 میلیارد دلار است که حدود 1.2 میلیارد دلار این تجهیزات در داخل کشور تولید می‌شود.
در زمینه تجهیزات نفت و گاز، پتروشیمی و نیروگاهی بخش عمده‌ای از تجهیزات ثابت را می‌سازیم اما در حوزه تجهیزات دوار یک مقدار از این تجهیزات را وارد می‌کنیم و همچنین بخش عمده از پکیج‌های فرآیندی را از طریق واردات تامین می‌کنیم، به عبارت دیگر به عنوان مثال حدود 60 درصد یک پالایشگاه گازی توسط شرکتهای ایرانی ساخته می‌شود.
فارس: همانطور که اشاره داشتید در زمینه تولید تجهیزات پزشکی، ماشین آلات کشاورزی و ماشینآلات معدنی و غیره، از توانمندی‌های تولید در داخل کشور برخورداریم، با توجه به این ظرفیت‌ها و امکانات چه برنامه‌هایی دارید؟
موسوی: در حوزه ماشینآلات و تجهیزات صنعتی حدود 8 هزار و 600 شرکت دارای پروانه بهره‌برداری وجود دارد که با وجود مشکلات فراوان پیرامونی، اعم از تحریم، ارز و غیره دست از تلاش بر نداشته اند.
نکته دیگر آن است که تعداد زیادی از آنها شرکتهای دانش بنیان هستند، که این موضوع حاکی از آن است که در این بخش دارای بلوغ فناورانه خوبی هستیم.
* رئیس‌جمهور با رشد صنعتی و اقتصادی حدود صفر دولت را تحویل گرفت/ شرکت های راکد میراث دولت دوازدهم برای دولت فعلی
موسوی: دولت سیزدهم در حالی فعالیت خود را آغاز کرد که رشد صنعتی و رشد اقتصادی کشور نزدیک صفر بود. به عبارتی میراث دولت قبل، تعداد انبوهی از شرکتهای راکد و غیره بود، اما با توجه به اقدامات انجام شده و براساس گزارش مرکز آمار، رشد تولید در بخش صنعت در بهار امسال حدود 5.5 درصد و در تابستان حدود 6 درصد بوده است و رشد نقطه به نقطه صنعت براساس گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس در آذرماه 1401 در مقایسه با آذرماه 1400 نیز 35.5 درصد بوده است که این موضوع حاکی از به‌وجود آمدن تحرک در این حوزه است. بنابراین فعالیت‌هایی را با عنوان پروژه پایش آغاز کرده‌ایم که براساس این پروژه، تعدادی از شرکتهای راکد و تعطیل شده به چرخه تولید برگشت.
* تهیه نقشه راه برای تولید ماشین آلات و تجهیزات/ اولویت تولید داخل، اقلام با ارزبری بالا
فارس: با توجه به آمار و ارقامی که از وضعیت تولید و ارزش بازار تجهیزات پزشکی کشور اعلام کردید، لطفا بفرمایید که دراین بخش چه چیزهایی را تولید و چه چیزهایی را صادر می‌کنیم و به چه علت 1.5 میلیارد دلار از نیازهای این بخش از طریق واردات تامین می‌شود؟
موسوی: اولین اقدام ما در هر حوزه مانند تجهیزات پزشکی، تهیه نقشه راه بوده است. بنابراین زیست بومی را برای این حوزه تعریف کردیم و تمام ذینفعان حاضر در این زیست بوم را دور هم جمع‌کردیم، نظرات، مشکلات و خواسته‌های آنان را شنیدیم و ارتباط لازم بین آنها را برقرار کردیم. ضمن اینکه در حوزه‌های مختلف از جمله همین تجهیزات پزشکی، ذینفعان کلیدی مانند معاونت علمی و ستاد زیست و فناوری و شرکتهای بزرگ را دور هم جمع کردیم و در کنار آنها نیز از دانش‌بنیان‌ها استفاده کردیم. اگرچه دانش‌بنیان‌ها شرکتهای کوچکی هستند اما با علم به اینکه تصمیمات موثری را می‌گیرند از آنها در این زیست بوم دعوت کردیم و از آنها خواستیم تا در تهیه نقشه راه به ما کمک کنند.
براین اساس تهیه نقشه راه حوزه‌های مختلف تجهیزات پزشکی، ماشین آلات معدنی و کشاورزی و غیره تکمیل شد. برنامه اولیه و به عبارتی پایش اولیه در بخش‌هایی مانند تجهیزات پزشکی، ماشین آلات معدنی و کشاورزی به اتمام رسید و اکنون به دنبال اهداف خود در این نقشه راه‌های تهیه شده هستیم.
به عنوان مثال؛ در بخش تجهیزات پزشکی، براساس نقشه راه ترسیم شده، باید تولید اقلام پرمصرف گلوگاهی که ارزبری بالایی دارند را در اولویت قرار دهیم، براساس اقدامات انجام شده پروژه تولید استنت قلبی و هالوفایبر (فیلتر دیالیزی) آغاز شده و در زیست بوم طراحی شده، تولید آنها در دستور کار قرار دارد. لازم به ذکر است که دستاوردهای این بخش در نمایشگاه توانمندی‌های داخلی که رهبر معظم انقلاب طی روزهای اخیر(8 بهمن) از آن بازدید داشتند، برای ایشان تشریح شد و مورد توجه ایشان قرار گرفت، رهبر انقلاب درد دل های تولید کنندگان را شنیدند و در سخنرانی 10 بهمن در جمع فعالان اقتصادی، در حمایت از بخش خصوصی، فرمودند: «یک مسئله‌ی مهم دیگر این است که دستگاه‌های دولتی با بخش خصوصی رقابت نکنند ؛ که این هم از چیزهایی است که بنده مکرّر تأکید کرده‌ام ولیکن خب آن روز [نمایشگاه] باز بعضی به من گله میکردند، شکایت میکردند که ازاین دخالت‌ها و مانند اینها وجود دارد. با اینکه مکرر تذکر داده‌ایم، باز هم من تذکر میدهم و خواهش می‌کنم مسئولان محترم دولتی، به‌خصوص جناب آقای مخبر، این قضیّه را دنبال کنند که بخش‌های دولتی در آن کاری که در بخش خصوصی دارد انجام می گیرد رقابت نکنند . (بیانات مقام معظم رهبری در دیدار کارآفرینان، تولیدکنندگان و دانش بنیان‌ها 10 بهمن 1401)»
بازدید رهبر انقلاب از نمایشگاه توانمندی های تولید داخلی
به‌طور خلاصه عرض کنم، پتانسیل صادراتی در حوزه تجهیزات پزشکی بالاست، از جمله 20 شرکت ایرانی دارای نشان CE (نشان کیفیت اروپا) هستند که 110 محصول فناورانه تولید می‌کنند، همچنین حدود هزار شرکت امکان رجیستری دارند لذا اگر بتوانیم مباحث مربوط به رجیستری، استاندارد و آزمایشگاه مرجع را حل کنیم می‌توان محصولات تولیدی در این بخش را به کشورهای مختلف صادر کرد.
* تولید حدود نیمی از ماشین آلات و تجهیزات مورد نیاز کشور از طریق تولید داخلی
فارس: وضعیت بازار و تولید تجهیزات پزشکی را توضیح دادید لطفا در خصوص بازار ماشین آلات کشاورزی و معدنی بفرمایید که چه بخشی از طریق تولید داخلی و چه بخشی از طریق واردات تامین می شود؟
موسوی: در اینجا ارزش بازار ماشین آلات و تجهیزات پزشکی را با هم بیان می‌کنم در مجموع بازار ماشینآلات و تجهیزات 17.5 میلیارد دلار است که 9.5 میلیارد دلار آن از طریق واردات تامین و 8 میلیارد دلار آن نیز در کشور تولید می‌شود و این بخش از صنعت کشور حدود نیم میلیون نفر شاغل دارد.
در حوزه ماشین آلات و تجهیزات به دنبال تکنولوژی های پیشرفته هستیم و بنابراین در حال مذاکره با شرکت‌هایی هستیم که با کمک آنها بتوانیم به سمت تولید کالاهایی با فناوری پیچیده و تکنولوژی پیشرفته حرکت کنیم.
فارس: یکی از راه‌های توسعه صنعت، صادرات است. درباره وضعیت صادرات ماشین آلات و تجهیزات توضیح بدهید و اینکه در این بخش چقدر موفق عمل کرده‌ایم؟
موسوی: کل صادرات ما در بخش ماشینآلات و تجهیزات سالانه حدود یک میلیارد دلار است که حدود 50 میلیون دلار آن مربوط به صادرات تجهیزات پزشکی، حدود 600 میلیون دلار آن مربوط به صادرات ماشینآلات خط تولید و تجهیزات نفت و گاز و نیروگاهی است. بخش کمی نیز مربوط به صادرات ماشینآلات و تجهیزات کشاورزی و همچنین حدود 300 میلیون دلار نیز مربوط به صادرات تجهیزات برق و الکترونیک است.
* تغییر جهت ریل صادراتی به سمت کشورهای آسیایی و همسایه
با توجه به اقدامات رئیس جمهور کشورمان، اکنون ریل‌گذاری خوبی برای مراودات تجاری با کشورهای همسایه و همسو انجام شده است، این در حالی که عمده ریل‌گذاری صادرات و واردات ما تا چند سال پیش به کشورهایی اروپایی و غربی بود اما اکنون تغییر جهت روابط تجاری ما به سمت کشورهای آسیایی، همسایه و همسو رقم خورده است. تفاهمنامه‌های خوبی نیز منعقد شده است.
اما به این نکته نیز باید توجه کرد که برقراری روابط تجاری و یا صادرات با توجه به اینکه کشور ما یک کشور صادرات‌گرا نبوده کار آسانی نیست، بلکه باید زیرساخت‌های آن از جمله حمل و نقل و ترانزیت کالا، جابه‌جایی ارز و غیره را فراهم کرد و در مورد بسیاری از محصولات باید تاییدیه استانداردهای کشورهای هدف صادراتی را دریافت کنیم.
* ایجاد کریدور سبز صادراتی/ انعقاد تفاهمنامه صادراتی به ارزش یکصد میلیون دلار بین ایران و روسیه
به عنوان مثال برای صادرات تجهیزات پزشکی به روسیه باید تاییدیه استاندارد گوس دریافت شود. براساس نقشه راه طراحی شده، در حوزه‌های مختلف از جمله تجهیزات پزشکی ، یک کریدور سبز صادراتی تعریف کردیم و در این کریدور صادراتی برای کاهش هزینه های بخش خصوصی، بخشی از هزینه‌های مربوط به شرکت در نمایشگاه روسیه را برای 21 شرکت فعال در این حوزه پرداخت کردیم. به دنبال این اقدامات، تفاهم نامه های صادراتی به ارزش یکصد میلیون دلاری بین ایران و روسیه برای صادرات کالاهای تجهیزات پزشکی منعقد شد.
بنابراین با توجه به اقدامات انجام شده اکنون مساله صادرات به صورت جدی و به صورت پروژه‌ای دنبال می‌شود.بنابراین وقتی ریل‌گذاری انجام می‌شود، بخش خصوص راهش را پیدا می‌کند و امیدواریم در مدت کوتاهی نتایج آنرا شاهد باشیم.
فارس: وضعیت تولید ماشینآلات معدنی و کشاورزی چگونه است؟
موسوی: در زمینه تولید ماشین آلات معدنی و کشاورزی نیز پایش انجام شد، به عنوان مثال در خصوص شرکت هپکو، این شرکت با دارا بودن هزار پرسنل سالانه ظرفیت تولید 2800 دستگاه ماشین آلات صنعتی و معدنی را دارد در حالی که این شرکت تعطیل بود اما پس از دستور رئیس جمهور در سفر استانی به اراک و بازدید حضوری از این شرکت و پیگیری‌های مجدانه وزیر صمت از سایر دستگاه‌های دولتی و اخذ مجوزهای لازم خوشبختانه این شرکت به تولید بازگشت و برای تشویق معدن‌کاران به خرید از این شرکت، تسهیلات پرداخت می‌شود و منابع این تسهیلات را نیز صندوق بیمه سرمایه گذاری و فعالیتهای معدنی تامین کرده است.
در خصوص تولید ماشینآلات کشاورزی که شامل تجهیزات گلخانه‌ای، تجهیزات پرورش ماهی در قفس، تراکتور و غیره می‌شود اقدامات بسیار موثری انجام شده است.
به‌طور خلاصه دستاوردهای این بخش، در 9ماهه 1401 نسبت به مدت مشابه سال قبل تقریبا 100 درصد افزایش تولید ماشین آلات معدنی داشتیم که توسط هپکو و 24 شرکت مختلف بالغ بر 2600 دستگاه تولید شده است؛ در زمینه تولید تراکتور نیز 50 درصد افزایش تولید داشته‌ایم و تولید ما در سال به 30 هزار دستگاه رسیده است.
* برنامه ریزی برای صادرات سالانه 5 هزار تراکتور
از شهریور 1401 تا شهریور 1402 در مجموع 25 هزار دستگاه تراکتور مورد نیاز است که با توجه به تولید 30 هزار دستگاه تراکتور برای صادرات 5 هزار دستگاه برنامه‌ریزی شده است.
فارس: آیا برای خرید ماشین آلات معدنی و کشاورزی تسهیلات به خریداران پرداخت می‌شود؟
موسوی: در حوزه ماشین آلات معدنی بحث اعطای تسهیلات آغاز شده است که لازم است متقاضیان به وب سایت صندوق بیمه سرمایه‌گذاری و فعالیتهای معدنی مراجعه کنند. متاسفانه در حوزه ماشین آلات کشاورزی در سال 1401 هیچ تسهیلاتی از بانک کشاورزی اعطا نشده است. البته این مساله در حال پیگیری است تا کشاورزان بتوانند با دریافت تسهیلات نسبت به خرید اقدام کنند. اما امکان خرید نقدی برای مراجعین به وب سایت شرکت تراکتورسازی تبریز وجود دارد. البته تفاهمنامه اعطا تراکتور به افراد تحت پوشش کمیته امداد از محل خط اعتباری آنها در بانک تجارت فعال شده است.
فارس: بخشی قابل توجهی از ماشین آلات معدنی کشور فرسوده است برای نوسازی چه اقدامی صورت گرفته است؟
موسوی: بررسی‌های انجام شده حاکی از آن است که در نوسازی ماشین آلات معدنی از سال 90 تاکنون سال به سال تولید ماشین آلات معدنی و واردات کاهش داشته است، لذا در این حوزه یک دهه عقب هستیم.
* رشد 100 درصدی تولید ماشین آلات معدنی
موسوی: رکود و عقب‌ماندگی 10 ساله در حوزه ماشین آلات معدنی، منجر به وضعیتی شده که اکنون 15 هزار دستگاه ماشین آلات معدنی بالای 20 سال در معادن کشور وجود دارد. با وجود رشد 100 درصد تولید ماشین آلات معدنی، به تولید 2600 دستگاه رسیده ایم و امیدواریم تا پایان سال این تعداد به 4 هزار دستگاه افزایش یابد.
بنابراین برای نوسازی ماشین آلات معدنی در کنار رشد تولید، واردات را نیز تسهیل کرده‌ایم، به‌طوری که در سال جاری برای واردات بالغ بر 2 هزار دستگاه ماشین آلات معدنی ثبت سفارش شده و با واردات آن موافقت شده است (حتی مستعمل 5 سال کارکرده، البته از برندهای معتبر دنیا).
با توجه به تسهیل تولید و واردات ماشین آلات معدنی در سال جاری، شاهد حرکت جهشی در تامین ماشین آلات معدنی هستیم. لذا اگر دو برنامه همزمان افزایش تولید و واردات ماشین آلات در سه سال متوالی انجام شود می‌توان به نوسازی این بخش دست یافت.
فارس: 44 سال از انقلاب اسلامی ایران می‌گذرد چه دستاوردهای قابل دفاعی در حوزه ماشین آلات و تجهیزات وجود دارد؟
موسوی: از جمله دستاوردهای کشور در حوزه نفت، گاز و تجهیزات نیروگاهی این است که بخش عمده تجهیزات را در داخل می‌سازیم و با وجود این حجم از تحریم ها و مشکلات روزمره همچون ارز و غیره، افتخارات بی نظیری در این حوزه به دست تولید کنندگان بخش خصوصی رقم خورده است. البته برای تجهیزات دوار و پکیج های فرآیندی برنامه داریم و بعضا موفق به طراحی و ساخت برای اولین بار شده ایم. بالغ بر هزار شرکت خصوصی ایرانی در این بخش فعال هستند.
به عنوان مثال از دستاوردهای اخیر این حوزه، موفق به طراحی مهندسی و اجرای سیستم‌های مواد پنوماتیکی شدیم که این سیستم به میزان 5 میلیون دلار ارزبری داشت و توسط یک شرکت ایرانی طراحی و ساخت آن انجام شده است.
همچنین موفق به ساخت جداکننده گریز از مرکز با 55 درصد عمق ساخت داخل شده‌ایم. این دستگاه در واقع سرریز حوزه هسته‌ای محسوب می‌شود و شرکتهای دانش بنیان موفق به ساخت آن شدند و اتفاقا این دستگاه مورد عنایت ویژه مقام معظم رهبری قرار گرفت.
در حوزه ماشین آلات و تجهیزات دارویی، دستگاه‌های تست سختی، فرسایش و دستگاه تست حلالیت قرص را به نمایش گذاشتیم که دستگاه تست حلالیت توسط شرکت دانش بنیان حوزه تجهیزات دارویی ساخته شده است.
در این نمایشگاه همچنین چند پکیج فرآیندی به نمایش گذاشته شد، یک دستگاه الکترولایزر آب دریا بود که این دستگاه اکنون 100 درصد در داخل ساخته می‌شود اما پیش از این از خارج خریداری می‌شد و 8 میلیون دلار ارزبری داشت که برای گندزایی آب‌گیرهای دریایی و در حوزه پتروشیمی، نفت و گاز استفاده می‌شود.
همچنین چند پکیچ فرآیندی بسیار خاص در پروژه‌های نفت و گاز از جمله پکیج مونومر و کلدباکس تاکنون از خارج با قیمتی بین 50 تا 100 میلیون دلار خریداری می‌شد که اکنون توسط شرکتهای دانش بنیان در داخل کشور ساخته و موجب افتخار کشور شده است .
فارس: در حوزه تجیهزات سلامت چه فعالیت‌هایی انجام شده است؟
موسوی: در حوزه سلامت، حضور پزشک هندی را به یاد داریم، اما امروز تقریبا همه تجهیزات اتاق عمل توسط شرکتهای ایرانی ساخته می شود. اثر بخشی شرکتهای ایرانی را در همه گیری کرونا دیدیم. حتی همین الان درکشورهای مدعی دنیا روزانه چند صد کشته در روز اعلام می شود. آمریکا ارسال ونتیلاتور تامین اکسیژن را ممنوع کرد، تا راه تنفس بیماران بسته شود، اما شرکتهای ایرانی الان توان صادرات آن را دارند. این افتخارات حاصل تلاش بی وقفه شرکتهای خصوصی است که سربازان جنگ اقتصادی هستند و موجب سربلندی این مرز و بوم می‌شوند.
فارس: با تشکر از شما بابت وقتی که برای این مصاحبه اختصاص دادید.
موسوی: من هم از شما بابت دغدغه اطلاع‌رسانی در این موضوع تشکر می‌کنم.
پایان پیام/
