هومر (Homer)، سراینده‌ی منظومه‌های حماسی «ایلیاد» و «ادیسه»، بر اساس تخمین‌های پژوهشگران، در نیمه‌ی دوم قرن هشتم پیش از میلاد می‌زیسته است. اطلاعات اندکی از وی در دسترس است، از جمله اینکه نام او توسط یونانیان به این دو حماسه پیوند خورده است. هرودوت، تاریخ‌نگار یونانی، از هومرِ حماسه‌سرا در آثارش نام برده است و به این ترتیب، اگر با وجود تردیدها، هومر را سراینده‌ی این اشعار بدانیم، بی‌شک با یکی از بزرگ‌ترین مفاخر ادبی جهان روبه‌رو هستیم.
هومر، به گمان برخی زندگی‌نامه‌نویسان، زاده‌ی شهر اسمیرنا، مکانی در ترکیه‌ی امروزی، است. پژوهشگران به استناد مدارک موجود، او را شاعر، آوازه‌خوان و راوی نابینایی می‌دانند که با اشعار، حکایات و داستان‌های خود، به سرگرم کردن مردم در کوچه و بازار می‌پرداخته است. مطابق همان اسناد، او بیشتر عمر خود را در جزیره‌ی چیوس گذرانده و در جزیره‌ی لوس از دنیا رفته است. با وجود این، تأثیر آثار او بر شاعران پس از وی غیرقابل انکار است. اشعار هومر در میان مردم عادی، در عبادتگاه‌ها و نزد حاکمان و اشراف محبوب بود. یونانیان حماسه را فراتر از یک اثر ادبی در نظر می‌گیرند. برای آنان، حماسه مروج امور اخلاقی و ارزش‌های عملی، روحیه‌ی قهرمانی و منبعی مملو از آموزه‌های کهن است.
سرچشمه‌ی ادبیات یونان را دو حماسه‌ی بزرگ از هومر، یعنی ایلیاد و ادیسه، می‌دانند. در واقع، با این دو اثر است که عنوان «آغازکننده‌ی آثار مکتوب» به هومر نسبت داده می‌شود. ایلیاد و ادیسه منتسب به نیمه‌ی دوم قرن هشتم پیش از میلاد و دربردارنده‌ی 28.000 شعر هگزامتری ـ متر استاندارد حماسی در ادبیات کلاسیک یونان ـ هستند. حماسه‌ی ایلیاد قدیمی‌ترین شعر ادبیات غرب محسوب می‌شود. این کتاب به محاصره‌ی ده‌ساله‌ی تروا توسط یونانیان اشاره دارد. حماسه‌ی ادیسه، که پس از ایلیاد نوشته شده است، روایت ماجرای سفر ادیسه و بازگشت وی به وطن است.
در اینکه ایلیاد و اودیسه توسط یک نویسنده سروده شده باشند، تردید وجود دارد. چنین شک و تردیدهایی از دوران باستان تا به امروز همچنان باقی است. اساس و مبنای چنین تردیدی تفاوت ژانری است که در این دو اثر وجود دارد. ایلیاد اثری رزمی و قهرمان‌محور است و ادیسه اثری تا حدودی عاشقانه و شخصی به شمار می‌آید. علاوه بر موضوع متفاوت این دو اثر، در انتخاب واژگان و چینش آن‌ها نیز تفاوت‌های ظریفی قابل مشاهده است.
تصور ارسطو از اینکه ادیسه ممکن است اثر دوران پیری هومر باشد، شاید تا حدودی پاسخگوی این تردیدهاست. اگر ایلیاد را اثر مقدم فرض کنیم ـ که با توجه به ساختار ساده‌تر در ایلیاد و فراوانیِ بیشتر فرم‌های زبانی متأخر در ادیسه، این امر بسیار محتمل است ـ پس ادیسه می‌تواند اثری باشد که به صورت آگاهانه و در قالب مکملی بر ایلیاد نوشته شده باشد و همین امر، تفاوت‌های زبانی و موضوعی این دو اثر را توجیه می‌کند. ایلیاد یک تراژدی است، در حالی که ادیسه یک اثر تراژدی کمدی محسوب می‌شود. مضاف بر این، سبک حماسی و روحیه‌ی قهرمانانه در پس موضوع هر دو حماسه نهفته است و وجه تشابه میان این آثار به شمار می‌آید.
کتاب ایلیاد (Iliad): حماسه‌ی ایلیاد 24 سرود دارد. اگرچه محور اصلی آن جنگ تروا و لشکرکشی آگاممنون برای بازپس‌گیری هلن، همسرش، از شاهزاده‌ی ترواست، بر آشیل، جنگجوی یونانی، متمرکز است. ایلیاد داستان غم‌انگیز خشم آشیل است. آشیل پسر یک الهه و برخوردار از تمامی صفات قابل تحسین برای یک مرد است. او آماده است تا هر آنچه را در اختیار دارد در راه شرافت قربانی کند.
آشیل تجسد آرمان قهرمانی یونان است. تضادی که میان زندگی کوتاه اما دشوار او با ویژگی‌های منحصربه‌فردش وجود دارد، نشانه‌ای از حال‌وهوای تراژدی است که همواره در اندیشه‌ی یونانیان جاری بوده است. او که نامش بارها و بارها ذکر شده است، حضورش در بخش‌های نهایی نادیده انگاشته می‌شود. آشیل خود نیز در انتظار تحقق وعده‌ی زئوس نشسته است. در ایلیاد، بسیاری از خدایان المپ و اغلب قهرمانان پرآوازه‌ی یونان ـ آشیل، آیاس، هکتور، اودیسیوس ـ حضور دارند.
کتاب ادیسه (Odyssey): این حماسه نیز شامل 24 سرود است و راویِ داستانِ بازگشت ادیسه‌ی سرگردان به خانه پس از جنگ ترواست. ادیسه نماد یک ایدئال یونانی است. هرچند او در میدان جنگ چندان چیزی برای گفتن ندارد، به واسطه‌ی برتری ذهنی‌اش است که زنده مانده و پیروز می‌شود. اگر ایلیاد را بزرگ‌ترین اثر حماسی ادبیات بدانیم در آن صورت، ادیسه را نیز باید بزرگ‌ترین فراخوان هر انسانی برای پا گذاشتن به سفر زندگی‌اش به شمار آوریم. تکیه‌ی ادیسه بر ذکاوت و توانمندی‌اش برای بقا در برابر قدرت‌های طبیعی و الهی ـ که طی سفر ده‌ساله‌ی بازگشت وی به خانه پس از جنگ تروا رخ می‌دهد ـ یک روایت جاودانه‌ی انسانی و آزمونی فردی برای سنجش استقامت اخلاقی است.
ادیسه قهرمان شعر حماسی هومر و یکی از پرآوازه‌ترین چهره‌هایی است که در ادبیات کلاسیک غرب به تصویر کشیده شده است. به گفته‌ی هومر، ادیسه مردی خردمند، زیرک، برجسته، شجاع و بااستقامت است. در ایلیاد، اودیسه در نقش بهترین میانجی برای آشتی دادن میان آشیل و آگاممنون و مواجه شدن با بحران‌های شخصی ظاهر شده است. نویسندگان کلاسیک یونان گاهی ادیسه را سیاستمداری بی‌وجدان و گاه دولتمردی دانا معرفی می‌کنند. از نگاه فیلسوفان، خردمندی و هوش وی قابل تحسین است. نویسندگان اولیه‌ی مسیحیت او را نمونه‌ی زائر خردمند به شمار می‌آورند. در حقیقت، ادیسه در هر دوره و توسط هر فرد و تحت هر شرایطی، به گونه‌ای متفاوت بازتعبیر شده است.
هومر یکی از بزرگ‌ترین حماسه‌سرایان و آثار او از فاخرترین منظومه‌های کلاسیک به شمار می‌آید و برگردان‌های متعددی از آن‌ها وجود دارد. برگردان سعید نفیسی که در کتابراه موجود است، یکی از بهترین ترجمه‌های انجام‌شده از این دو اثر کلاسیک ادبیات یونان و جهان محسوب می‌شود. این کتاب‌ها را می‌توانید به صورت کتاب صوتی و یا کتاب الکترونیک از کتابراه دریافت کنید.
