دکتر محمد حاتمی در گفت‌وگو با ایران اکونومیست، با بیان اینکه در حال حاضر بالغ بر ۲۰۰ هزار دانشجوی رشته روانشناسی و مشاوره در کشور وجود دارد و حدود ۵۰ هزار نفر عضو رسمی سازمان نظام روانشناسی و مشاوره کشور هستند و از این رو متقاضیان دریافت پروانه حرفهای افزایش یافته‌اند، درباره چرایی لزوم تغییر شرایط دریافت مجوز این حرفه اظهار کرد: صف متقاضیان دریافت پروانه حرفهای از سازمان نظام روانشناسی و مشاوره کشور طی چند سال گذشته افزایش داشته و از این رو با توجه به زیر ساخت‌های سازمان شیوه های سنتی تایید صلاحیت متقاضیان یعنی مصاحبه حضوری برای صدور پروانه اشتغال دیگر پاسخگو این حجم از تقاضاها نبود.
وی با یادآوری اینکه پیش از انتصاب او به عنوان رئیس سازمان نظام روانشناسی و مشاوره کشور تعداد اعضای این سازمان زیر ۱۸ هزار نفر بود اما پس از انتصاب او و طی چهار سال گذشته تعداد اعضا سازمان به حدود ۵۰ هزار نفر رسیده است، ادامه داد: درواقع از طریق مصاحبه که هفته‌ای یک جلسه برگزار می‌شد و نهایتا ۱۰ نفر برای مصاحبه دعوت می‌شدند و حدود ۲۰۰۰ نفر در نوبت باقی می‌ماندند؛ چندین سال طول می‌کشید تا نوبت مصاحبه به تمام متقاضیان برسد.
رئیس سازمان نظام روانشناسی و مشاوره کشور، یادآور شد: بر همین مبنا حدودا سه سال پیش در مصاحبه‌ها اعلام کردم و درتارنمای سایت سازمان سوابق آن نیز موجود است که دیگر کمیسیون‌های تخصصی ما که عهده‌دار انجام مصاحبه از متقاضیان‌اند، پاسخگوی این حجم از تقاضا نیستند و از این رو طرح «توانمندسازی حرفه ای و نظارت» را به شورای مرکزی پیشنهاد دادم تا مصاحبه حذف و این طرح جایگزین آن شود. با این حال از آنجا که نظرات در شورای مرکزی متفاوت بود با این پیشنهاد مخالفت شد. در پی آن طرح دیگری تحت عنوان «آزمون صلاحیت حرفهای» را نیز پیشنهاد دادم که این طرح با نظر مساعد شورای مرکزی روبرو شد، بنابراین از سه سال گذشته ما توامان دنبال این بودیم که مصاحبه حذف شود. این امر نیز دلایل مختلفی داشت. مهم ترین آن این بود که انجام مصاحبه دیگر پاسخگوی حجم بالای متقاضیان دریافت پروانه حرفهای از سازمان نظام روانشناسی و مشاوره نبود.
به گفته حاتمی، مطابق با بند ۱ ماده ۳ قانون سازمان نظام روانشناسی و مشاوره کشور که مصوب مجلس شورای اسلامی است، این سازمان موظف است حدود صلاحیت حرفهای روانشناسان و مشاوران را تعیین کرده و در همین راستا به آنها شماره نظام روانشناسی و پروانه کار دهد.
وی همچنین به تبصره ۳ ماده ۴ قانون تشکیل سازمان نظام روانشناسی و مشاوره نیز اشاره و تاکید کرد: بر اساس این تبصره افراد برای اشتغال در حرفه روانشناسی و مشاوره باید عضو سازمان باشند و پروانه اشتغال دریافت کنند و بر اساس ماده ۵ قانون تشکیل این سازمان، مشاوران و روانشناسان برای هر نوع اشتغال درحرفه خود باید دارای پروانه از سازمان باشند، بنابراین حتی روانشناسی در حوزه کنکور و کارهای تبلیغاتی و... باید مجوز سازمان را داشته باشند. بنابراین اگر کسی زیر نظر سازمانی مانند بهزیستی و با پروانه مرکز از همان سازمان و بدون اخذ پروانه از سازمان نظام روانشناسی و مشاوره کشور فعالیت کند، از نظر قانونی اشکال دارد و قطعا نهادهای نظارتی و قوه قضاییه با آن برخورد خواهند کرد. درواقع مدیر فنی مراکز بهزیستی باید پروانه سازمان نظام روانشناسی را نیز داشته باشند.
رئیس سازمان نظام روانشناسی و مشاوره کشور خاطر نشان کرد: روانشناسان اصلا نمی‌توانند با پروانه سازمان بهزیستی کار کنند. مطابق با ماده۵۷ قانون برنامه ششم توسعه سازمان بهزیستی فقط می‌تواند پروانه مرکز به متقاضیان دهد که در این صورت هم مدیر فنی مرکز باید دارای پروانه از سازمان نظام روانشناسی و مشاوره کشور ه باشد. بنابراین روانشناسان برای فعالیت مشاوره و روانشناسی باید حتما پروانه سازمان نظام روانشناسی و مشاوره را داشته باشند. از سوی دیگر نظارت تخصصی بر فعالیت مراکزی که پروانه از سازمان بهزیستی دارند هم بر عهده سازمان نظام روانشناسی است و ما از همین رو نظام جامع ارزیابی ونظارت را نیز ایجاد کرده‌ایم.
حاتمی در ادامه به تشریح جزئیات جدید صدور پروانه حرفهای روانشناسی و مشاوره پرداخت و با اشاره به اطلاعیه سازمان نظام روانشناسی و مشاوره کشور در این خصوص اظهار کرد: سازمان نظام روانشناسی و مشاوره کشور به درگاه ملی مجوزها متصل شده است و از این پس متقاضیان با مراجعه به این درگاه می‌توانند مدارک خود را بارگذاری کرده و ظرف ۴۰ روز پروانه دریافت کنند. درواقع فارغ التحصیلان مدارک خود را آپلود می‌کنند، سازمان حدود صلاحیت حرفه ای آنان را از طریق هیات های تخصصی تعیین می کند. باید صلاحیت حرفه ای احراز شود و سپس تایید می شود که متقاضی می تواند به صورت برخط پروانه کار دریافت کنند. به همه متقاضیان مژده می دهم تاپایان سال جاری کسانی مدارک آنها کامل باشد پروانه کار خواهیم داد و این تحول بزرگی در عرصه روانشناسی ومشاوره می شود.این آرزویی بود که در حال تحقق آن هستیم، در شرایط جدید کار کمیسیون های سازمان زیاد می شود، نظارت پسینی هم بر عهده کمیسیون های تخصصی است.
به گفته حاتمی طبق آخرین اطلاعات تا روز دوم اتصال به درگاه، حدود ۱۵۰ نفر از طریق درگاه ملی مجوزها برای دریافت پروانه اشتغال ثبت نام کرده‌اند.
وی در پاسخ به این سوال که با توجه به اطلاعیه سازمان، سوابق متقاضیان برای تایید افراد و صدور پروانه بررسی می شود، منظور از بررسی سوابق متقاضیان چیست؟، توضیح داد: مهم ترین آن بررسی عدم سوء پیشینه، استعلامات بین دستگاهی،تایید اصالت مدرک از سوی وزارت علوم و بهداشت است. در مرحله نخست صلاحیت عمومی، تخصص، مدارک و سوابق حرفهای متقاضی به طور بر خط بررسی می‌شود و در موارد ضروری این ارزیابی‌ها به صورت حضوری توسط کمیسیون‌های تلفیق بررسی می‌شوند و علاوه براین موارد یاد شده "توانمندیهای حرفهای" متقاضی نیز بررسی می‌شود.
رئیس سازمان نظام روانشناسی و مشاوره کشور در پاسخ به این سوال که بنابراین مصاحبه برای دریافت پروانه اشتغال حذف شده است؟، گفت: بله اما در موارد ضروری نظیر اینکه گزارشی علیه یک نفر به سازمان داده شده و یا تصمیم گیری در مورد او مشکل باشد، از متقاضی دعوت می‌کنیم تا حضوری به کمیسیون توضیح دهد که صلاحیت فرد باید برای کمیسیون تلفیق احراز شود.
به گفته حاتمی، صدور پروانه برای فارغ التحصیلان مقطع دکتری که سه مقطع آنها (کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری) اصطلاحا "همگن" باشد یعنی رشته آنها در هر سه مقطع یکی از شاخه‌های روانشناسی یا مشاوره باشد؛ از طریق بررسی مدارک و سوابق حرفهای انجام می‌شود.
همچنین بنا بر اظهارات وی، برای صدور پروانه فارغ التحصیلان مقطع دکتری که دو مقطع آنها همگن است؛ علاوه بر بررسی مدارک و سوابق حرفهای، توانمندی حرفه ای فرد نیز بررسی می‌شود و از این رو فرد باید «دوره‌های توانمندسازی حرفهای و اخلاقی» را گذرانده باشد.
رئیس سازمان نظام روانشناسی و مشاوره کشور منظور از دوره‌های توانمندسازی حرفهای را اینطور عنوان کرد: منظور از این دوره‌ها این است که متقاضی در ۱۵۰ساعت کارگاه و دوره برگزار شده از سوی اساتید مورد تایید و دارای مجوز از سازمان در حوزه تخصصی مشخص شرکت کرده باشد.
وی در پاسخ به این سوال که آیا متقاضیان مقطع دکتری که دو مقطع آنها همگن است باید در کارگاه‌های افرادی خاص شرکت کنند تا مورد تایید سازمان باشند؟، تصریح کرد: شرکت در دوره ها در احراز صلاحیت متقاضیان موثر است. متقاضیان باید ۱۵۰ ساعت کارگاه حضوری برای توانمندسازی حرفهای بگذرانند. لازم به توضیح است هر فردی که مدرک دکترای روانشناسی وپروانه تخصصی از سازمان داشته باشد و مجوز برگزاری کارگاه یا دوره را از سازمان گرفته باشد می‌تواند این کارگاه‌ها و دوره ها را برگزار کند و متقاضیان می‌توانند در کارگاه‌ها ودوره های آنان شرکت کنند.
حاتمی تاکید کرد: آنچه مهم است این است که افراد حتما برای برگزاری کارگاه یا دوره باید از سازمان مجوز بگیرن و متقاضیان دقت کنند کارگاهی که شرکت می‌کنند باید از سازمان نظام روانشناسی مجوز و حوزه تخصصی مشخص داشته باشد و در این دوره‌ها ارزیابی و رویکرد درمانی مورد توجه قرار گیرد. اینگونه ما در جریان کارگاه قرار می گیریم و می‌توانیم بر آن نظارت کنیم. لازم است توضیح دهم بعضی از کارشناسان ارشد دارای پروانه از سازمان که توانمندیهای خوبی برای برگزاری کارگاه دارند، در شرایط کنونی می توانند مجوز برگزاری کارگاه‌ها در حوزه آموزشهای عمومی ومهارت های زندگی را از سازمان دریافت کنند و در موارد خاص اگرمتقاضی کارگاه‌های تخصصی باشند، با بررسی در شورای آموزش، امکان دریافت مجوز دارند.
به گفته حاتمی، چهار حوزه تخصصی مبتنی بر «بالینی، عمومی، کودک و سلامت،»، «مشاوره خانواده، مشاوره شغلی، مشاوره توان بخشی و تحصیلی»، «روانشناسی تربیتی، روان سنجی و روانشناسی استثنایی» و «روانشناسی ورزشی، شناختی،نظامی و اجتماعی» برای برگزاری کارگاه‌ها و دوره ها مشخص شده است و هر استاد فقط می‌تواند در یک حوزه تخصصی اقدام به برگزاری کارگاه کند و برای همان یک حوزه مجوز بگیرد.
رئیس سازمان نظام روانشناسی و مشاوره کشور درباره شرایط صدور پروانه برای متقاضیان دارای مدرک کارشناسی ارشد روانشناسی، توضیح داد: برای صدور پروانه فارغ التحصیلان مقطع کارشناسی ارشد علاوه بر بررسی مدارک تحصیلی و سوابق حرفهای و بررسی مدارک آنها در خصوص گذراندن دوره‌های توانمندسازی یا همان کارگاه‌ها، مدارک آنها در خصوص گذراندن دوره کارورزی نیز بررسی می‌شود. درواقع این متقاضیان علاوه بر شرکت در ۱۵۰ ساعت کارگاه و دوره حرفهای باید ۱۵۰ ساعت کارورزی در مراکز مورد تایید سازمان نظام روانشناسی، دانشگاه ها و به طور مشخص مراکز دارای مجوز از سازمان، وزارت ورزش وجوانان، بیمارستانها، مراکزبهداشتی، نهادها و ارگانهای دارای مجوز از سازمان، دانشگاهها، مراکز بهزیستی که مدیر فنی مرکز دارای پروانه از این سازمان باشند، بگذرانند.
حاتمی در پاسخ به این که از آنجا که دانشجویان رشته روانشناسی در دروس خود کارورزی را می گذرانند چرا الزام به گذراندن ۱۵۰ ساعت کارورزی دارند؟، عنوان کرد: متاسفانه دانشگاهها زیر ساخت ها را آماده نکرده اند. فارغ التحصیلان در حالی متقاضی دریافت پروانه هستند که تجربه عملی ندارند. در حال حاضر برای گذراندن دو ساعت کارورزی از سوی دانشگاهها مشکلات عدیده وجود دارد و باید دانشگاهها این مسائل را حل کنند. اخیرا نیز نامه‌ای به وزیر علوم نوشتم و این مساله را مطرح کردم. در حال حاضر به ویژه دانشگاه‌های آزاد و پیام نور هیچ زیرساختی برای کارورزی ندارند.
وی در پاسخ به این سوال که بنابراین شرط مرتبط بودن دو مقطع تحصیلی برای صدور پروانه متقاضیان دارای مدرک کارشناسی ارشد حذف شده است؟، گفت: بله. هرکسی که کارگاه‌ها یا دوره ها و کاروزی را با معیارهای سازمان گذرانده باشد و در عین حال مدارک علمی، سوابق و صلاحیت تخصصی او برای کمیسیون تلفیق احراز شود، پروانه اشتغال می‌گیرد.
به گفته حاتمی، از این پس به متقاضیانی که قبل‌تر پروانه فعالیت با مدرک کارشناسی ارشد داشته‌اند و پس از فارغ التحصیلی از مقطع دکتری در صدد گرفتن پروانه برای مدرک دکتری هستند نیز به صرف احراز اصالت مدرکشان(دکتری)، پروانه داده خواهد شد.
رئیس سازمان نظام روانشناسی و مشاوره کشور به راه اندازی «نظام جامع ارزیابی و نظارت» نیز اشاره کرد و درباره آن توضیح داد: سازمان یک پنل تخصصی برای تمام مراکز و دفاتر ایجاد خواهد کرد. همه مراکز و دفاتر باید فعالیت های خود را در این پنل تخصصی وارد کنند تا فعالیت مراکز روانشناسی و مشاوره رصد شود. در همین راستا در صورت لزوم بازدید حضوری از مراکز خواهیم داشت. در کنار نظام جامع نظارت بر خط، یک سری ناظرین را با کمک نهادهایی مثل نیروی انتظامی، سازمان بهزیستی و شوراهای استانی خود خواهیم داشت تا به طور مداوم مراکز را محسوس و نا محسوس رصد کنند.
حاتمی با بیان اینکه به محض تخلف و عدول از استاندارهای صلاحیت حرفهای و اخلاقی، پروانه اشتغال روانشناسان و مشاوران باطل خواهد شد، درباره تخلفات مد نظر افزود: اگر روانشناسان و مشاورانی که از سازمان پروانه گرفتند اقدامی خلاف نظام نامه اخلاق حرفهای و صلاحیت‌های تخصصی انجام دهند و یا گزارشی در خصوص عدم صلاحیت حرفهای او وجود داشته باشد و..، اقدام به لغو پروانه خواهیم کرد و حتی ممکن است تا مدت‌ها این پروانه تمدید نشود.
وی با ذکر مثالی ادامه داد: برخی پروانه اشتغال را دریافت می کنند اما از آن استفاده نمی‌کنند. از این پس اگر کسی از ما پروانه بگیرد اما ظرف مدت شش ماه پس از صدور پروانه فعالیت حرفهای نداشته باشد، پروانه‌اش لغو می شود. ما شش ماه به او فرصت می‌دهیم تا فعالیت کند و در غیر این صورت پروانه باطل می‌شود. گاهی نیز برخی پروانه اشتغال که به نام خودشان صادر شده است را در اختیار دیگران برای فعالیت قرار می‌دهند. با این موارد نیز برخورد خواهیم کرد و پروانه را لغو می‌کنیم.
رئیس سازمان نظام روانشناسی و مشاوره کشور از راه اندازی "نظام جامع آموزش مداوم" برای روانشناسان و مشاوران نیز خبر داد و گفت: از آنجا که لازم است یک روانشناس اطلاعات خود را به روز رسانی کند،"نظام جامع آموزش مداوم" را ایجاد می شود. افرادی که پروانه گرفته‌اند تحت این آموزش‌ها قرار می‌گیرند. در آینده یکی از معیارهای تمدید پروانه ما نیز شرکت در این آموزش‌ها خواهد بود. این آموزش‌ها بر خط و آنلاین است.
حاتمی در پاسخ به این سوال که روانشناسان باید چند ساعت در نظام جامع آموزش مداوم دوره ببینند و آیا این آموزش‌ها رایگان خواهد بود؟، بیان کرد: قطعا بدون هزینه نخواهد بود. ساعات آن هنوز مشخص نیست و در حال تدوین آن هستیم. با چند نهاد از جمله جهاد دانشگاهی تهران وارد مذاکره شده‌ایم تا بتوانیم از امکانات زیر ساختی انها استفاده کنیم.
وی همچنین در این باره که با توجه به توضیحات یاد شده آیا سازمان نظام روانشناسی و مشاوره کشور بودجه و نیروی انسانی کافی برای اجرای نظام جامع ارزیابی، نظارت و نظام آموزش مداوم را دارد؟، افزود: متاسفانه ما از لحاظ بودجه‌ای مشکلاتی داریم. از خود هیات مقررات زدایی و وزارت اقتصاد خواستیم تا به ما کمک کنند. مجلس هم ردیف بودجه‌ای را برای سال ۱۴۰۲ برایمان اختصاص داده است. به دکتر منادی سفیدان و دکتر عیسی زاده (نمایندگان مجلس) نامه‌ای دادیم و اطلاع یافتیم که از کمیسیون تلفیق خواستند بودجه‌ای به سازمان بدهند. این اولین بار است که می‌خواهند ردیف بودجه‌ای را به سازمان اختصاص دهند تا سازمان در حوزه پیشگیری از آسیب‌های حوزه روان ورود داشته باشد. باید نظارتهای خود را پسینی کنیم و از این رو از سازمانها و ارگان‌ها می‌خواهم در این مسیر به ما کمک کنند.
رئیس سازمان نظام روانشناسی و مشاوره کشور در پایان سخنان خود با اشاره به اتصال سازمان نظام روانشناسی و مشاوره کشور به درگاه ملی مجوزها، ضمن تشکر از همکاری هیات مقرات زدایی و بهبود محیط کسب و کار، در عین حال خاطر نشان کرد: تاخیر ایجاد شده در اتصال به این درگاه مربوط به ما نبود بلکه مساله فنی بود. از سوی دیگر انتقادی وارد است نسبت به اینکه در این گونه موارد باید قانون تبیین شود، حتی آموزش داده شود،خیلی از مسئولان و سازمانها حتی حقوقدانان هم اکنون هم نمی‌دانند مقررات زدایی چه می گوید. نکته این است که بسیاری از نهادها هنوز به درگاه ملی مجوزها وصل نشده‌اند اما همانند سازمان نظام روانشناسی از آنها شکایت نشد. آیا ما در دو کشور زندگی می‌کنیم؟. امیدوارم به خاطر اینکه نهاد مردمی هستیم، این برخوردها با ما نشده باشد. چرا برخی نهادها و وزارت خانه‌ها تحت فشار هیات مقررات زدایی و رسانه‌ها برای اتصال به درگاه ملی مجوزها قرار ندارند؟. برخی نهادها و وزارت خانه‌ها از هرگونه ممیزی و فشار معاف هستند و هیچ شکایتی از آنها نمی‌شود. این بی عدالتی است. هیات مقررات زدایی به سازمان بهزیستی اختیارات فرا قانونی داده است هرچه آنها گفتند در درگاه نوشتند. خیلی جاها برای صدور پروانه اشتغال مصاحبه می گیرند، آزمون می گیرند اما با ما که پروانه سلامت روان با این حساسیت صادر می‌کنیم، چه کارها که نکردند؛ این‌ها تناقض است. اعتبار هیات مقررات زدایی در میان است، مردم با هوش هستند این تبعیض ها را می بینند، ما در جمهوری اسلامی ژن برتر نداریم از نمایندگان مجلس می‌خواهیم به این امر رسیدگی کنند. البته در این باره حرفهای زیادی وجود دارد.
