راه دشوار توافق هسته‌ای با ایران

نشریه آمریکایی واشنگتن پست در سرمقاله امروز (دوشنبه) خود به بررسی دور چهارم مذاکرات هسته‌ای وین پرداخته و اعلام کرد مسیر دستیابی به توافق هسته‌ای سخت و مشکل است. در این یادداشت آمده است: پیش از آغاز دور چهارم مذاکرات هسته‌ای وین، مقامات ایرانی با لحنی امیدوارانه و بی‌سابقه درباره شانس رسیدن به توافق جامع تا زمان ضرب‌الاجل 20 جولای اظهار نظر می‌کردند. مقامات آمریکایی نیز سریعا آن را تایید کردند، اما وقتی روز جمعه دور چهارم مذاکرات پایان یافت، یک مقام ارشد آمریکایی از مشکلات زیاد سخن گفت و نماینده ایران گفت "ما شکست خوردیم."

تفاوت این دو اظهارنظر بازتاب عدم توازنی است که ممکن است به نفع آمریکا و متحدان باشد. حسن روحانی رئیس جمهوری ایران بیش از باراک اوباما رئیس جمهوری آمریکا احساس فوریت (اضطرار) می‌کند. اقتصاد ایران همچنان از تحریم‌های بین‌المللی رنج می‌برد؛ پیش بینی رهبران اسرائیل مبنی بر اینکه پس از توافقنامه موقت که منجر به کاهش جزئی تحریم‌ها شد، کنترل اعمالی بر تجارت و سرمایه‌گذاری‌ها در ایران نیز فرو خواهد ریخت، هنوز محقق نشده است. حسن روحانی که با وعده پایان بخشیدن به انزوای ایران و احیای اقتصاد آن انتخاب شد تحت فشار قرار دارد تا وعده‌های خود را تحقق بخشد. (در مقابل) در حالی که اغلب بخش‌های برنامه اتمی تهران متوقف شده است، اوباما توان به انتظار نشستن را دارد. یک تمدید شش‌ماهه که در توافق موقت گنجانده شده است ممکن مورد علاقه قرار گیرد.

هرچند همگان حدس می‌زدند که از اختلافات می توان برای افزایش (سطح) امتیازاتی که ایران باید برای یک توافق خوب ارائه کند، استفاده کرد - اما این هفته بک نشانه بد بود. یک مقام ارشد آمریکایی گفت: "ما نمی دانیم که آیا ایران قادر است تا تصمیمات سختی را که باید بگیرد، اتخاذ کند،" مهمترین آنها در مورد اجرای گامهایی است تا تولید مواد مورد نیاز برای (ساخت) یک بمب هسته‌ای طی کمتر از شش تا دوازده ممکن نشود،" بازه‌ای زمانی که از سوی جان کری وزیر خارجه آمریکا در نشست کنگره این کشور مطرح شده بود.

این زمان برای اسرائیل و بسیاری از اعضای کنگره بسیار کم است. اما این امر نیازمند این است که ایران اکثر 19 هزار سانتریفیوژ خود را که در دو مرکز غنی‌سازی نصب شده اند برچیند. مقامات ایرانی حداقل در ظاهر می گویند که نه تنها زیرساخت هسته ای موجود را از بین نمی برند، بلکه قصد دارند تا هزاران سانتریفیوژ دیگر را اضافه کرده و نسل های جدیدتری را که سرعت بالاتری دارند معرفی کنند.

یک موضوع کلیدی دیگر موشک های بالستیک است، مقامات آمریکایی می گویند که توافق نهایی باید قطعنامه های شورای امنیت سازمان ملل در مورد ایران را که هرگونه قابلیت موشکی حمل کلاهک هسته ای را نیز شامل می شود، بررسی کند. اما رهبر ایران هفته گذشته درخواست های مطرح برای محدودیت موشک ها را "احمقانه" دانست.

اگر شکاف بزرگ موجود بتواند به گونه ای پر شود، مانع نهایی، تعیین مدت زمان محدودیت اعمالی بر برنامه اتمی تهران خواهد بود. در توافق موقت آمده است کنترل ها نهایتا منقضی خواهند شد، و طبق گزارش ها مذاکره کنندگان یک چارچوب سه تا پنج ساله را پیشنهاد داده اند. مذاکره کنندگان آمریکایی اما خواهان دوره ای بالغ بر یک دهه یا بیشتر هستند.

در نهایت یک بررسی سختگیرانه در مورد هرگونه امتیازی که از سوی اوباما ارائه شده است انجام می شود: اگر کنگره یا اسرائیل راضی نباشند، ممکن است بتوانند توافق را رد کنند. منتقدان ایرانی هم چنین واکنشی خواهند داشت. با در نظر گرفتن چالش های موجود بر سر راه مصالحه، دیگر عجیب نخواهد بود که دیگر جایی برای خوشبینی وجود نداشته باشد.