به گزارش ایران اکونومیست، تقریباً ۳ سالی است که بازار محصولات کشاورزی مملو از انواع میوه و سبزیجات حتی بیش از نیاز بازار است. پرتقال و سیب از میوه‌هایی است که در تمام طول سال در میوه فروشی‌ها موجود هستند در حالی که پرتقال جز دسته مرکبات بوده و فصل برداشت آن پاییز است. بر اساس منطق موجودی این میوه نهایت تا یک یا دو ماه پس از فصل بهار باید به پایان برسد. یکی از دلایل این امر شاید به افزایش تولیدات برگردد که با وجود تهدید خشکسالی و کمبود آب و نیز کاهش حاصلخیزی زمین‌های کشاورزی و باغات این موضوع در تناقض با واقعیت‌های موجود به نظر می‌رسد.
علت دیگر اضافه شدن آمار سبد میوه‌های صادراتی به سهم بازار داخل است. اخباری مبنی بر میوه و سبزیجات برگشتی مانند کیوی، فلفل دلمه، هندوانه و… حکایت از آن دارد که بخشی از رونق بازار میوه و سبزیجات داخل مرهون سموم بیش از استاندارد جهانی در محصولات ایرانی است.
تولیدکنندگان سموم چه می‌گویند
مسعود گیل آبادی، رئیس هیأت مدیره انجمن صنایع تولیدکنندگان سموم در نشست خبری و در پاسخ به این پرسش مهر که چگونه می‌توان در بخش کشاورزی با استفاده از سموم به روزتر از گسترش بیابان‌ها جلوگیری کرد، گفت: مشکل بخش خاک بیشتر به مصرف کودها باز می‌گردد. مصرف کود در کشور باید بهینه شود. اما اگر آفت کش‌ها در بخش کشاورزی استفاده نشوند آفات می‌توانند تا ۴۰ درصد به محصولات کشاورزی آسیب وارد کنند. صادرات محصولات کشاورزی علاوه بر ارزآوری مانع خروج ارز از کشور می‌شود.
گیل آبادی با بیان اینکه در حال حاضر بین ۸ تا ۹ میلیون تن محصول کشاورزی صادر می‌شود، عنوان کرد: به طور قطع باید از سموم درست استفاده شود. در حال حاضر ۸۰ درصد سم مورد نیاز در داخل تولید می‌شود. به این ترتیب در دوران تحریم کشاورزان در تأمین این محصولات مشکلی نداشتند.
وی در واکنش به برگشت محصولات کشاورزی به دلیل سموم بالای این کالاها اظهار کرد: این موضوع ارتباطی به کیفیت سموم نداشته و به باقی ماندن آن در محصولات بازمی گردد. این معضل هم باید با ترویج در حوزه کشاورزی حل و فصل شود زیرا هر سمی یک دوره کارنسی دارد. برخی کشاورزان هنگام استفاده از سموم اجازه نمی‌دهند دوره کارنس آن طی شود. این امر موجب می‌شود سموم در محصولات کشاورزی باقی بماند و در نهایت منجر به برگشت محصولات صادراتی شود.
رئیس هیأت مدیره انجمن صنایع تولیدکنندگان سموم درباره ماندگاری سموم در محصولات عنوان کرد: ماندگاری سم برای سموم پرخطر تا ۲۱ روز است اما در سموم کم خطر این عدد بین ۳ ساعت تا ۳ روز برآورد می‌شود.
حرف واردکنندگان چیست
سیدمهدی حسینی یزدی، عضو هیأت مدیره انجمن واردکنندگان سموم و کود ایران در نشست خبری این انجمن در پاسخ به پرسش مهر مبنی بر آسیب سموم پرخطر بر خاک و محصولات کشاورزی گفت: سموم پرخطر و پرمصرف مشخص است چه بلایی سر خاک می‌آورد. حرف ما هم استفاده از سموم کم خطر با مصرف پایین است. باید اجازه داده شود سموم نسل جدید وارد کشور شود. این سموم و کودها سرمایه گذاری بلندمدت بوده که ارزان‌تر تمام شده و سالم‌تر است که در ادامه سلامت خاک و جامعه را حفظ می‌کند.
وی یادآور شد: سموم کم خطر یکی از ضروریات کشاورزی عصر حاضر است تا سلامت جامعه حفظ شود. در این باره برای رشد میوه و صیفی جات باید ۲۰۰ تا ۵۰۰ سی سی سم کفایت کند؛ علاوه بر اینکه سموم کم خطر دنیا بین یک تا ۳ روز به طور ۸۰ درصد از محصولات خارج می‌شود تا سلامت افراد مصرف کننده تضمین شود زیرا ناخالصی‌های موجود در سموم پرخطر منجر به بروز انواع بیماری‌ها از جمله سرطان در مصرف کننده می‌شود.
این فعال بخش کشاورزی ادامه داد: در حال حاضر کشور به ۳۰ هزار تن واردات سم کم خطر نیاز دارد که حدود ۲۵ درصد آن وارد می‌شود.
در ادامه سیدمجید عمادی، عضو دیگر انجمن واردکنندگان سموم و کود اضافه کرد: آب و خاک اصلی ترین سرمایه کره زمین است. اگر نهاده‌های با استاندارد و با کیفیت مورد استفاده قرار نگیرد منجر به نابودی منابع خدادادی می‌شود. در حال حاضر بسیاری از خاک‌های کشور قلیایی شده و آب‌ها شور شده یا لب شور شده اند.
او تاکید کرد: نهاده‌های کشاورزی نامناسب و تک عنصر، خاک را قلیانی می‌کند. ۱۷ عنصر برای سلامت گیاه لازم است. ۳ عنصر از هوا گرفته می‌شود و باقی باید به خاک اضافه شود تا در نهایت برای غذای گیاه اقدام کند.
وی اظهار کرد: با کاشت و برداشت عناصر خاک از بین رفته و خاک تهی می‌شود. در دوره‌ای برای تقویت خاک فقط فسفات تزریق شده و خاک را نابود کرده ایم. کودها باید ترکیبی از عناصر مختلف و گوناگون باشند که در نهایت منجر به خاک سالم و غذای سالم شود.
عمادی گفت: گاهی فقط کمبود مواد مغذی در خاک مطرح است اما امروز با پدیده مسمومیت خاک هم مواجه هستیم که حاصل مصرف کودهای ناسالم است.
کیانوش کلهر از دیگر اعضای هیأت مدیره انجمن صنفی واردکنندگان سموم و کود به کشور در ادامه معضل سم بالاتر از استاندارد جهانی در میوه و سبزیجات تولید ایران گفت: در مزرعه گوجه فرنگی در حالت استاندارد باید ۲۵۰ تن گوجه در هر هکتار برداشت شود. کود با کیفیت این امر را عملیاتی می‌کند. اما در برخی مزارع ایران ۳۰۰ کیلو کود در هر هکتار داده می‌شد که فقط ۲۰ کیلو آن جذب شده و باقی در خاک باقی می‌ماند. بنابراین کیفیت نهاده‌ها می‌تواند تا میزان زیادی مصرف سموم را کاهش دهد.
اماواگرهای بازار برنج
«ثبت سفارش برنج خارجی متوقف شد» از دیگر اخبار مهم بخش کشاورزی بود. مسیح کشاورز، دبیر کمیسیون واردکنندگان و تأمین کنندگان برنج کشور درباره چرایی ممنوعیت واردات برنج خارجی به مهر گفت: در جلسه‌ای که حدود یک ماه قبل در کمیسیون کشاورزی مجلس شورای اسلامی با حضور وزیر جهاد کشاورزی تشکیل شد در راستای برقراری تراز تجاری با برخی کشورهای صادرکننده برنج به کشور از جمله هند درخواست شد تا محدودیت‌هایی اعمال شود.
وی در توضیح بیشتر عنوان کرد: هند در حوزه تجارت به برخی تعهدات خود در قبال ایجاد تراز تجاری با ایران همکاری لازم را نداشته و در نتیجه واردات برنج از این کشور ممنوع شد.
کشاورز با بیان اینکه ۶۰ درصد کسری بازار برنج کشور از هند تأمین می‌شد، ادامه داد: عدم پایبندی هند به تعهدات تجاری خود می‌تواند این فرصت را در اختیار پاکستان قرار دهد؛ اما در حال حاضر این ممنوعیت برای تمام برنج‌های خارجی اعمال شده است. دلیل این امر هم تناقض بین آمار وزارت جهاد کشاورزی و بخش خصوصی است. بر اساس آمار اعلامی وزارتخانه امسال بیش از ۱.۴ تن برنج وارد کشور شده در حالی که این آمار در اسناد بخش خصوصی یک میلیون تن ثبت شده است.
وی یادآور شد: سالانه کشور به ۱.۵ تن برنج نیاز دارد که امسال فقط یک میلیون تن وارد شده است. بنابراین ضرورت دارد برای تنظیم بازار ۳۰۰ هزار تن دیگر تا پایان سال وارد شود.
این کارشناس بخش کشاورزی گفت: با توجه به پیش بینی افزایش بازار تقاضا شب عید اگر ثبت سفارش‌ها به طور محدود آزاد نشود در ادامه احتمال افزایش قیمت برنج ایرانی وجود دارد.
توجه ویژه به خاک در دنیا
در ادامه لازم به یادآوری است موضوع سلامت خاک و تأمین غذای سالم، اصلاح الگوی کشت در کشور کلید خورده و بر اساس سخنان معاون امور زراعت وزارت جهاد کشاورزی ۷۰ درصد تولیدات بخش کشاورزی مربوط به زراعت است. به گفته علیرضا مهاجر در نخستین سال اجرای الگوی کشت این طرح در بخش زراعت اجرا می‌شود و در سال‌های آینده در بخش‌های باغبانی، شیلات، امور دام و منابع طبیعی عملیاتی می‌شود. این در حالی است که در جهان اهمیت خاک و مسئله حفاظت از آن در دهه ۴۰ میلادی مطرح شد.
برداشت محصول بدون تقویت خاک منجر به فقر خاک و محصولات شده و در نهایت مصرف کنندگان این محصولات به لحاظ مواد معدنی و آلی دچار فقر می‌شوند. فقر آهن، کلسیم، منیزیم و… در انسان به این برمی گردد که یا رژیم غذایی نادرست دارد یا محصولاتی که به طور روزانه مورد استفاده قرار می‌دهد دچار فقر منابع غذایی سالم است. جبران ضعف خاک با سموم و کودهای شیمیایی شاید در کوتاه مدت کمک کننده باشد و محصولات کشاورزی و باغی پرورش پیدا کنند؛ اما به طور قطع در ادامه آسیب‌های وارد شده به خاک با این روند تولید جبران ناپذیر خواهد بود.
فرسایش خاک و از بین رفتن قدرت زایش آن حوزه کشاورزی را با خطر جدی رو به رو کرده است. کامبیز بازرگان، کارشناس حوزه خاک و آب و سرپرست مؤسسه تحقیقاتی خاک و آب درباره تأثیر کشاورزی در حفاظت از خاک گفت: نوع عملیات کشاورزی در مراقبت از خاک تعیین کننده است. هنگامی که با محوریت خاک به عنوان بستر تولید و عنصر زاینده به موضوع نگاه می‌کنیم چالش‌ها، ملموس‌تر قابل پیگیری است. به عنوان مثال هنگامی که درختان در جنگل‌های بلوط ضعیف می‌شوند مطالعات نشان می‌دهد خاک ضعیف شده که در نهایت جنگل را با نابودی مواجه کرده است.
وی افزود: برخی بدرفتاری‌های انسان با طبیعت سبب شده تا خاک از حالت زایندگی خارج شده و شاهد خشکی‌های مداوم آن باشیم. انسان در طول سالیان بلند به استثمار زمین پرداخت و گسترش بیابان‌ها یکی از نتایج چنین عملکردی بوده است.
سرپرست مؤسسه تحقیقاتی خاک و آب در ادامه سخنان خود به تغییرات مدیریتی در حوزه کشاورزی اشاره کرد و گفت: در چند سال اخیر موضوعی در جهان با نام مدیریت احیاگر مطرح شده است. بر اساس نتایج مطالعات از موضوع طرح کشاورزی پایدار اینگونه برآورد می‌شود که به تخریب‌های قبلی خاک صحه گذاشته ایم. بنابراین پژوهشگران بر مدیریت احیاگر در حوزه کشاورزی تاکید دارند اینکه مواد آلی از بین رفته باید به خاک برگردانده شود.
بازرگان تاکید کرد: موادی مغذی که به هر دلیلی از بین رفته باید با روش کشاورزی حفاظتی به تدریج به خاک برگردانده شود. این هدف سبز با مدیریت احیاگر خاک شدنی است.
بازرگان با بیان اینکه روش کشاورزی مخرب تنوع زیستی خاک را آرام آرام از بین می‌برد، تاکید کرد: در دنیا کشاورزی احیاگر در حال گسترش است و ما هم در کشور باید بر اساس این شیوه پیگیر اصلاح الگوی کشت باشیم.
نوسان قیمتی بازار میوه و سبزیجات
در ادامه نگاهی هم به بازار اقلام اساسی و میوه و سبزیجات داشته باشیم. پس از اخباری که در راستای گرانی گوجه فرنگی و پیاز منتشر شد؛ مدیران دولتی علت گرانی را صادرات عنوان کردند از این رو تعرفه صادرات پیاز ۱۰۰ درصد شد. مدیرکل دفتر تجارت جهاد کشاورزی گفت: تعرفه صادراتی پیاز از ۵۰ درصد قیمت پایه صادراتی به ۱۰۰ درصد افزایش پیدا کرده است. محرم سلطانی افزود: این دستورالعمل به سازمان توسعه تجارت برای ابلاغ به گمرک ارسال شد.
او عنوان کرد: این تغییر تعرفه و محدودیت صادراتی برای کنترل قیمت این محصول پرمصرف اعمال شده تا بازار به ثبات برسد.
قیمت برخی از میوه و سبزیجات پرمصرف در هفته دوم دی ۱۴۰۱، نرخ خیار گلخانه‌ای افزایش یافته و از هر کیلو ۲۰ هزار تومان در میدان مرکزی میوه و تره بار تهران به ۲۲ هزار تومان رسید. همچنین مبنای قیمت موز همچنان عرضه و تقاضا تعیین شده و نرخ آن بیش از ۵۰ هزار تومان در میوه فروشی‌ها قیمت گذاری شده است.
میوه‌های طبقه متوسط مانند سیب، پرتقال، نارنگی و لیمو شیرین نیز بدون تغییر، نوع ممتاز آنها در هر کیلو بین ۲۵ تا ۳۵ هزار تومان عرضه می‌شود.
نرخ پیاز زرد و شیری هم هفته اول دی ۱۸ هزار تومان در هر کیلو بود که در هفته دوم به ۱۹ هزار تومان رسیده است. نرخ سیب زمینی نو و گوجه فرنگی نیز هر کیلو نوع ممتاز آنها به ترتیب ۱۴ و ۱۰ هزار تومان قیمت گذاری شده
نوسان قیمتی مواد غذایی
گشت و گذار در بازارهای کالاهای اساسی حکایت از بالا و پایین شدن قیمت‌هایی دارد که پشت آن منطقی وجود ندارد. هفته آخر آذر قیمت گوشت گوسفند از هر کیلو ۲۹۰ هزار تومان در آذر به ۲۳۰ هزار تومان در ابتدای دی رسید. اما در ادامه پس از گذشت چند روز این قیمت دوباره دچار نوسان شده و شقه گوسفند بین ۲۵۵ تا ۲۸۰ هزار تومان در فروشگاه‌ها و قصابی‌ها به فروش می‌رسید.
یکی از دلایل کاهش و افزایش قیمت مواد خوراکی به دلیل فسادپذیری آنها بوده و هر زمان تاریخ انقضا آنها نزدیک شود فروشگاه داران ناگزیر به کاهش قیمت‌ها هستند؛ تخم مرغ از آن جمله است.
قیمت تخم مرغ با وجود اینکه در ابتدای هفته کاهش کمی داشت و از هر شانه ۹۵ هزار تومان به ۹۴ هزار تومان رسیده بود در میانه هفته دوباره شاهد افزایش قیمت‌ها بودیم. به این ترتیب فروشگاه داران هر شانه ۳۰ تایی تخم مرغ را به مبلغ ۹۸ هزار تومان عرضه می‌کردند.
بازار حبوبات نیز از این تغییر قیمت‌ها در امان نبوده در حالی که لوبیا سفید در هفته اول دی ۵۱ هزار تومان در هر کیلو قیمت گذاری شده بود در هفته دوم به ۴۶ هزار تومان کاهش یافت اما در بازار لوبیا قرمز شاهد افزایش قیمت بودیم و این ماده پروتئینی از هر کیلو ۴۲ هزار تومان به ۴۷ هزار تومان افزایش یافت.
در ادامه نرخ لبنیات و برنج به نسبت دچار تنش کمتری بوده و در دو ماه اخیر قیمت‌ها ثابت بوده است.
