در تاریخ ۲۷ آذر ماه معاونت فناوری و نوآوری وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات در راستای تولید سیستم‌عامل تلفن همراه هوشمند، فراخوانی منتشر کرد؛ در این فراخوان آمده است: «در راستای اجرای بند ۱۸ اهداف عملیاتی سند طرح کلان و معماری شبکه ملی اطلاعات و به‌منظور شناسایی ظرفیت‌های فنی و اجرایی تولید و توسعه سیستم‌عامل تلفن همراه هوشمند، از بین اشخاص حقیقی و حقوقی شامل شرکت‌های خصوصی، غیردولتی و سازمان‌های مردم نهاد که تا تاریخ بیستم دی‌ماه ۱۴۰۱ دارای حداقل یک سیستم‌عامل عملیاتی نصب‌شده روی گوشی هوشمند باشند، برای ارزیابی دعوت به‌عمل می‌آید.»
طرح سیستم عامل بومی موضوع جدیدی نیست؛ در تیرماه ۱۳۹۸ «محمد جواد آذری جهرمی» ویدیویی را در حساب توییتری خود منتشر کرد که حکایت از عزم جدی وزارت ارتباطات برای توسعه اندروید بومی داشت. ماجرا به حذف نسخه‌های تلگرام طلایی و هاتگرام از روی گوشی‌های کاربران ایرانی باز می‌گشت. در این راستا سیستم‌عاملی برای گوشی‌های اندرویدی تهیه شده بود تا دیگر امکان حذف اپ‌های ایرانی وجود نداشته باشد.
باید دید فراخوان جدید وزارت ارتباطات چقدر مورد استقبال قرار خواهد گرفت و در نهایت به چه سرنوشتی دچار خواهد شد.
نیما امیرشکاری، کارشناس حوزه فناوری و ارتباطات، در گفت و گو با خبرنگار خبرآنلاین و در خصوص تلاش‌ها برای توسعه سیستم عامل بومی در کشور؛ گفت: «در خصوص بحث فنی این موضوع، لایه های نرم افزار و لایه واسطه کاربر، بالاترین لایه فنی ارتباط با مشتری ها و کاربران هر سامانه ای است. زیر آن چندین لایه مختلف وجود دارد که به آن می گوییم زیر ساخت. ما در بین لایه نرم افزار و سخت افزار لایه ای به نام سیستم عامل داریم که بخشی از لایه های سخت افزاری و بخشی از لایه های نرم افزاری را برعهده دارد که لایه میانی و یا همان لایه زیر ساخت است. این لایه در موضوعاتی مانند امنیت نرم‌افزارها و انتقال اطلاعات بین نرم‌افزارها و سرور ها و یا انتقال بین سخت‌افزارها از منظر امنیتی مؤثر است. ما دسترسی چندانی در زمینه‌های سخت افزاری نداریم. چرا که تولید کنندگان و سازنده‌های آن‌ها در دنیا بسیار کم و محدود هستند و هر شرکت و یا هر کشوری نمی‌تواند به آن دسترسی داشته باشد. چرا که ساخت و طراحی قطعات، کار بسیار سطح بالایی است. نکته این موضوع این است ما دقیقا در زمینه سیستم عامل و سخت افزار دچار مشکل هستیم.»
امیرشکاری در ادامه گفت: «در گذشته هم این موضوع مطرح بوده و چندین دانشگاه و شرکت مختلف روی این موضوع کار می کردند که بتوانند سیستم عامل بومی تولید کنند، اما همان موقع هم موفقیتی حاصل نشد . باید بپذیریم که برخی اتفاقات نیازمند حمایت یک جمعیت جهانی است تا توجیه اقتصادی پیدا کند و اگر صرفا به عنوان یک کار نمادین و نمایشی صورت گیرد، به صورت موقت می‌آید و می رود و کاربردی هم نخواهد داشت. کما اینکه چندین و چند بار سعی کردیم گوشی موبایل تولید کنیم اما نتوانستیم، پیام‌رسان ملی نوشتیم، موفقیت آمیز نبود و از این نوع موارد بسیار بوده‌اند که موفقیتی حاصل نکردند. این اتفاقات و این تکنولوژی ها در بستر های چند صد میلیونی و یا میلیارد نفری می توانند توجیه اقتصادی پیدا کنند وگرنه هزینه های بسیار بالایی خواهند داشت که روز اول معمولا به آن ها پرداخته نمی‌شود، فکر میکنند با جمع کردن چند دانشجو و چند شرکت دانش بنیان کنار هم ، میتوانند یک نسخه متناسب و کپی از نسخه های خارجی درست کنند .اما چیزی که معمولا فراموش می کنند بحث بروزرسانی و نگهداری حجم بالای کاربر است که کار بسیار پیچیده و پرهزینه ای است و برای این کار زیر ساخت لازم در کشور ما در اختیار سامانه های توانمند قرار نمیگیرد و معمولا به همین علت به یک نسخه اولیه بدل می‌شوند.»
امیرشکاری می‌گوید: «شما بزرگ‌ترین پیام‌رسان‌های خارجی را نگاه کنید، چند وقت به چند وقت، ماه به ماه و یا حتی هفته به هفته بروزرسانی دارند. این یعنی من صدای میلیون ها کاربر خود را می‌شنوم و به آن‌ها توجه دارم و چیزی که آن‌ها نیاز دارند را در اختیار برنامه‌نویسان خود قرار می‌دهم که به زبان‌های مختلف، با زیر ساخت‌های مختلف، برای سیستم‌های مختلف همه با هم در بروزرسانی ارائه شوند تا سطح رضایت مشتریان خود را بالا برده و در رقابت جهانی بماند. ما هم اگر میخواهیم سیستم عامل درست کنیم باید چنین دیدگاهی داشته باشیم. کسی هم که میخواهد سیستم عامل تولید کند باید به شرکت‌ها و تولید کنندگاه انواع لپ‌تاپ‌ها و گوشی‌ها و غیره دسترسی داشته باشد. اما در این زمینه ما به کدام یک از شرکت‌ها دسترسی داریم؟ آیا می‌توانیم یک ایمیل بزنیم و آن‌ها جواب ما را بدهند؟ چرا که قرار است یک نرم‌افزار نوشته شود که بر روی کامپیوتر شما ، گوشی شما و هر سیستم دیگری قابل اجرا باشد. کدام یک از این شرکت‌ها حاضر هستند اطلاعات نرم‌افرازی و سخت‌افزاری خود را در اختیار ما بگذارند تا چنین کاری را انجام دهیم. این ابعاد دیده نمی‌شود و صرفا یک ایده ابتدایی هستند و در حوزه های ساده‌تر هنوز مشکل داریم.»
این کارشناس حوزه ارتباطات و فناوری اطلاعات در پاسخ به این پرسش که آیا این طرح موفقیت‌آمیز خواهد بود یا خیر؛ گفت: «با قطعیت بالایی می‌توان گفت که چنین کاری قابل اجرا نیست چرا که بودجه‌های این طرح‌ها در اختیار افراد متخصص قرار نمیگیرد؛ تعداد افراد متخصص در این حوزه نیز بسیار کم است و یا آن‌ها در دسترس نیستند. چرا که یا در جاهای گران قیمتی فعالیت دارند و یا از ایران رفته‌اند و دانش خود را هم با خود برده‌اند. شرکت‌هایی هم که وجود دارند چنین ریسکی برای ورود به این موضوع نمیکنند. این نیازمند مدیریت سازمان یافته و ریشه داری است که در حال حاضر در صنعت آی تی کشور ما وجود ندارد.»
امیرشکاری در ادامه افزود: «چند دلیل وجود دارد که این مسئله دوباره عنوان شده است، یکی از آن‌ها وجود افرادی است که کارشناس نیستند و خود را دخیل این مباحث میکنند. در واقعا دانش چندانی و حتی رزومه‌ای در این زمینه ندارند. قسمت دوم آن مشکلات بودجه برای این موضوعات است که در آخر از بیت‌المال کشور گرفته می‌شود و از بین می‌رود و یا حیف و میل می‌شود. زمانی که سیستم عامل‌ها تولید می‌شوند، باید سیستم‌هایی وجود داشته باشند که برروی آن‌ها نشسته و اجرا شوند. تاکنون کسی به این موضوع نپرداخته است. جدا از سیستم عامل‌های معمولی که مردم با آن کار میکنند، در پشت قضیه سیستم عامل‌های صنعتی بسیار قوی وجود دارند که برخی موضوعات را کنترل و بررسی میکنند. زمانی که چنین دستگاه‌هایی موجود نیستند چگونه می‌شود این موضوع ارائه شود. هنوز هدف اصلی این موضوع مشخص نیست. چه دردی را میخواهد دوا کند. این هم مانند گذشته یک پروژه ناموفق خواهد بود و به نظرم قابلیت پیاده سازی ندارد. به جای اینکه برای حل مشکلات ارتباطات بین‌المللی و یا اجتماعی از راه‌های ساده تر و آسان تر وارد شویم از بدترین و دشوارترین راه‌ها اقدام می‌کنیم و آسیب‌شناسی اشتباه انجام می‌دهیم و این آسیب‌شناسی اشتباه سال‌های سال باعث می‌شود بوجه‌های ما به سمتی حرکت کند که اصلا نیازی نبود و از اول شکست آخر آن معلوم است. این هم یکی دیگر از همان پروژه‌ها است و اگر به گوش کسی می‌رسد باید گفت: لطفا پول‌های بیت المال را در این راه‌ها خرج نکنید و در راهی صرف کنید که با گفت و گو با برخی مؤسسات و یا شرکت‌های بین المللی خرج شود. اگر راهش باز شود قابل انجام خواهد بود و آن‌ها مشتاق خواهند بود تا بازار ۸۵ میلیون نفری ما را داشته باشند.»
سیستم عامل‌ها ذات و باطنی بین‌المللی دارند، چرا که شرکت‌ها و کشورهایی که قابلیت تولید سیستم‌های سخت افزاری را دارند بسیار محدود هستند و برای تولید سیستم عامل نیاز به دسترسی به تعرفه‌های نرم‌افزاری و سخت‌افرازی آن شرکت‌ها است. کیوان نقره کار، کارشناس حوزه فناوری و ارتباطات، در گفت و گو با خبرآنلاین، گفت: «به عنوان یک کارشناس با این طرح مخالف هستم. چون سیستم های فناوری ذات بین المللی و باز دارد که نمی‌شود آن ها را با فضای بومی سازی به سمت و سوی ببریم که جلوی برخی پیشرفت‌ها گرفته شود. سیستم عامل بومی نیازمند این است که قابل استفاده باشد و برای این امر باید روی ابزارهایی که در اختیار همه است قرار گیرد و ارتباط را ایجاد کند. اگر قرار باشد که ما از یک تلفن جدید و برنامه جدید استفاده کنیم و ما را وارد محیطی جدید کند که دیگر بومی نیست و اگر قرار باشد به گونه‌ای باشد که همه چیز روی سیستم عامل ما تعریف بشود؛ باید این پرسش را مطرح کرد که آیا ما از لحاظ سخت افزاری و فناوری به آن درجه رسیده‌ایم که بتوانیم چنین کاری را انجام بدهیم و در اختیار مردم قرار دهیم؟»
این کارشناس حوزه فناوری در ادامه افزود:«نکته مهم این است که این موضوعات به صورت ضرب‌الاجلی صورت می‌گیرد و دانش، تحقیق، پژوهش و افراد متخصص در پشت آن ها وجود ندارند و متاسفانه فقط بودجه‌هایی مطرح می‌شود که در آخر از بین می‌روند و فقط با اعصاب مردم بازی میکنند.»
نقره‌کار در ادامه گفت: «در این موضوع شرکت‌ها و برندهای معتبر بعید است همکاری داشته باشند و این سیستم عامل را روی گوشی خود پیاده‌سازی کنند. بحث دیگری که وجود دارد این است که اگر شرکت‌های مطرح با ما همکاری نکنند ما مجبور می‌شویم به سمت تولیدات داخل برویم که در این عرصه ما قابلیت انجام صفر تا صد این کار را نداریم؛ یعنی در تولید لوازمی مانند لپ تاپ و گوشی و تبلت و غیره هنوز توانمند نشده ایم و بیشتر به سمت مونتاژ کردن در حال حرکت هستیم و همچنان سخت‌افزار در حال ورود به کشور است و اگر بخواهیم نسبت به این موضوع نگاه امنیتی داشته باشیم باز هم میتواند کلی مخاطرات برای ما داشته باشد. بنابراین سیستم عامل بومی در کل نمی‌تواند آن طور که باید و شاید انتظارات را برآورده کند. ضمن این که آیا آن جایی که مسئولیت این موضوع را بر عهده می‌گیرد توانایی کنترل تمامی آن را دارد و یا ممکن است از سیستم های دسته دوم و سوم کشورهای دیگر استفاده کند که مشکلات به خصوص خودش را دارد. به‌نظر بنده اگر به جای اینکه به سمت و سوی این موضوعات برویم، فرهنگ سازی انجام دهیم و زیر ساخت‌های مختلفی مانند کسب کارهای آنلاین را درست کنیم و موارد دیگر را بهبود ببخشیم، این کار خیلی بهتر است و تأثیرات بسیار مثبتی خواهد گذاشت تا انحصاری کردن یک موضوعی که در سطح جهانی است.»
