مرور چند عملیات دریایی در خلیج فارس

به گزارش ایران اکونومیست، ‌تجربیات دفاع مقدس در حوزه دریایی، بسیار ارزشمند است چون استفاده از آن‌ها می‌تواند در بسیاری از موارد راهگشا باشد.

علی جمالی از جمله پژوهشگران در زمینه راهبرد دفاعی است. او در مقاله‌ای با عنوان «راهبردهای به کارگیری شده از سوی نیروی دریایی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران در دفاع مقدس که فصلنامه راهبرد دفاعی، سال سیزدهم، شماره ۴۹ آن را به چاپ رسانده است به «مشارکت نیروی دریایی ارتش در دفاع مقدس» اشاره داشته است که بخش‌هایی از آن را می‌خوانیم:

نیروی دریایی ارتش در دفاع مقدس

نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران طرح‌های عملیاتی خود (عملیات دریایی اشکان و مروارید) را با هدف قطع خطوط مواصلاتی دشمن به بنادر، جلوگیری از صادرات نفت و انهدام کامل نیروی دریایی دشمن بعثی به ترتیب اجرا کرد. گرچه سکوهای نفتی «البکر» و «اَلاُمیه» از نظر تأسیسات انتقال نفت به طور کامل منهدم شده بودند، ولی به عنوان پناهگاه ناوچه‌های عراقی، مقر واپایش تحرکات دریایی و محل استقرار گروه‌های شنودی متحرک عراق مورد استفاده قرار می‌گرفتند. از این رو، در روزهای ۵ و ۶ و ۷ آذرماه سال ۱۳۵۹ طرح عملیاتی مروارید به منظور انهدام شناورهای مستقر در این پایانه‌ها و نیروهای مستقر در آن طراحی و با هدف‌های زیر اجرا شد:

- تأمین خطوط مواصلاتی دریایی به بنادر خودی.

- نابودی بخش قابل‌توجهی از نیروی دریایی عراق.

- محبوس نمودن باقی ماندۀ نیروهای دریایی دشمن در بندر ام القصر.

- سیادت دریایی جمهوری اسلامی ایران در خلیج‌فارس و دریای عمان.

- جلوگیری از صدور نفت عراق و ایجاد اختلال در نظام اقتصادی دشمن.

- قطع ارتباط دریایی دشمن و خطوط مواصلاتی آن.

- محروم ساختن عراق از سکوها به عنوان یک نقطۀ آفندی علیه واحدهای سطحی و هوایی خودی.

- استفاده از پایانه‌های نفتی البکر و الامیه دشمن به عنوان سرپل و پست‌های دیدبانی جهت واپایش کامل تردد یگان‌های سطحی و هوایی دشمن از بنادر ام القصر و بندر نفتی فاو (سیاری، ۱۳۹۱: ۴۵).

پس از اجرای عملیات «مروارید» تا سال ۱۳۶۵ بارها پایگاه‌های ایجاد شده دشمن در سکوهای البکر و الامیه، مورد حمله‌های هوایی و دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران قرار گرفت و در هر مرحله، تلفات زیادی نیز وارد شد، ولی دشمن با استقرار نیرو و پیشرفته‌ترین تجهیزات مانند رادارهای سطحی، هوایی و دوربین‌های قوی دید در روز و شب، روی سکوهای نفتی البکر و الامیه، آن‌ها را به یک پایگاه نظامی تبدیل کرد.

دشمن با این اقدام سعی داشت آب‌های شمال خلیج‌فارس را تحت پوشش قرار داده و با به کار بردن هواپیماها، بالگردها و باقی مانده نیروی دریایی خود، کشتی‌های عبوری جمهوری اسلامی را منهدم کند و به این ترتیب، شکست سنگین دریایی خود را جبران و برای خود برتری دریایی کسب کند، پس به منظور محروم ساختن دشمن در بهره‌برداری از این مزیت در راستای عملیات «والفجر ۸» ، حمله به سکوهای البکر و الامیه به نام عملیات «تکسا» طرح‌ریزی و اجرا شد.(دفتر پژوهش‌های نظری و مطالعات راهبردی نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران، ۱۳۹۲: ۷).

در هشت سال دفاع مقدس، عملیات درگیری با یگان‌های سطحی و هوایی دشمن به نام عملیات «رعد» و در هنگام اجرای عملیات سیادت و بازرسی کشتی‌ها، در مواردی رویارویی با یگان‌های شناور و پروازی عراق اتفاق افتاد که منجر به درگیری بین ناوچه‌های موشک‌انداز شمشیر، خنجر، زوبین و جوشن با آن‌ها شد.

سلسله عملیات «سیادت» با هدف انجام گشت و شناسایی با بهره‌مندی از همه یگان‌های شناور و پروازی نداجا به گونه مستمر و شبانه‌روزی در سطح کل آب‌های خلیج‌فارس، دریای عمان و شمال اقیانوس هند، تدوین شد و با آغاز جنگ تحمیلی به منظور اعمال حاکمیت بیشتر، کسب اطمینان از باز بودن خطوط مواصلاتی و بنادر کشور، اعمال قانون کنتراباند یعنی کشف، شناسایی و توقیف یگان‌های تجاری عراقی و یا حامل تجهیزات و کالا به بنادر عراق توسط کشتی‌های سایر ملل به اجرا درآمد (دفتر پژوهش‌های نظری و مطالعات راهبردی نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران، ۱۳۹۲: ۹).

همپایی (اسکورت) کشتی‌های تجاری به بنادر بوشهر و امام خمینی (ره) به منظور باز نگه داشتن خطوط مواصلات دریایی و تأمین نیازمندی‌های مردم و بیشترین بهره‌برداری از بنادر کشور به ویژه بنادری مانند بندر امام (ره) که دارای تسهیلات بندری مناسب برای تخلیه و خط راه‌آهن بود، از عمده هدف‌های نیروی دریایی در زمان جنگ به شمار می‌رفت که اجرا شد. (دفتر پژوهش‌های نظری و مطالعات راهبردی نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران، ۱۳۹۲: ۱۰).

واپایش بنادر و آبراه‌های محدود با رادار و یگان‌های شناور و واپایش سطحی به جز انجام گشت و شناسایی، به منظور کشف یگان‌های مشکوک حامل کالا و تجهیزات به کشور عراق و پاسداری از آب‌های جمهوری اسلامی، کسب اطمینان از تردد کشتی‌های تجاری مجاز به بنادر و آب‌های خودی و ممانعت از ورود هر گونه کشتی و یا واحد کوچک غیرنظامی به آب‌ها و بنادر کشورمان که می‌توانست متعلق به دشمن باشد، از دیگر مأموریت‌های یگان شناور و ایستگاه‌های رادار بود.

استقرار یگان‌های شناور در مدخل ورودی بنادر همچون بندر عباس، بوشهر، چابهار، بندر امام و اطراف جزیرۀ خارک به منظور واپایش تردد کشتی‌های تجاری تأیید شده از طرف سازمان بنادر و کشتی‌رانی جمهوری اسلامی و همچنین مستقر نمودن یگان‌های شناور در تنگۀ هرمز و آب‌های سواحل کشورمان با هدف جلوگیری از هر گونه احتمال سوء استفاده از کشتی‌های تجاری در جنگ، در هشت سال دفاع مقدس انجام پذیرفت (دفتر پژوهش‌های نظری و مطالعات راهبردی نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران، ۱۳۹۲: ۱۸)

در تاریخ ۱۹/ ۱/ ۶۷ عملیات «رشادت» (عملیات درگیری مستقیم با نیروهای آمریکایی در خلیج‌فارس) انجام شد. با وجود تمامی کمک‌های اطلاعاتی، جاسوسی و نظامی به عراق، لشکرکشی بی‌سابقه آمریکا به خلیج‌فارس، به منظور تقویت روحیۀ نیروهای عراقی و جلوگیری از ادامه موفقیت‌های نیروهای دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران، حمله‌هایی را به سکوهای نفتی جمهوری اسلامی و یگان‌های نظامی نیروی دریایی برنامه‌ریزی و اجرا کرد که منتهی به درگیری مستقیم با آمریکا شد. (دفتر پژوهش‌های نظری و مطالعات راهبردی نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران، ۱۳۹۲: ۲۶).