به گزارش خبرنگار سیاست خارجی ایران اکونومیست، سومین مقصد سفر محمد شیاع السودانی، نخست وزیر جدید عراق، پس از اردن و کویت به ایران بود. شرایط زمانی این سفر، مقصد بعدی السودانی را به دلیل تحولات منطقه‌ای و رویدادهای داخلی ایران و عراق بیش از همیشه مهم جلوه داده و حکایت از آن دارد که دولت جدید عراق در مسیر ایجاد توازن در سیاست داخلی خود، تلاش می کند تا سوءتفاهمات موجود در رابطه با تهران را به حداقل رسانده و از این رهگذر همکاری های دو جانبه را افزایش دهد.
السودانی به دعوت رسمی آیت الله سید ابراهیم رئیسی، رئیس جمهوری ایران روز سه شنبه وارد تهران شد و مورد استقبال رسمی مقامات ایران قرار گرفت. وی در دیدارهای جداگانه با رهبرمعظم انقلاب، رئیس جمهور و وزیر امور خارجه سه موضوع مشخص را در دستور کار داشت: همکاری‌های دو جانبه، موضوع مرزها و اقلیم کردستان و در نهایت تحولات منطقه و رابطه ایران و عربستان. در این سفر، فواد حسین وزیرخارجه، حیان عبدالغنی وزیر نفت، و قاسم الاعرجی مشاور امنیت ملی عراق، السودانی را همراهی کردند.
روابط دو جانبه و ضرورت های ارتقای آن
چرخش به سمت ظرفیت‌های موجود در منطقه و قاره آسیا، به ویژه همسایگان از سیاست‌های دولت سیزدهم در عرصه روابط بین‌الملل بود که به نظر می‌رسد دست کم در مبادلات تجاری با همسایه غربی خود نتیجه بخش بوده است. براساس اعلام گمرک ایران از آغاز به کار دولت سیزدهم تا پایان خردادماه، بیش از ۲۵ میلیون و ۹۳۳ هزار تن کالا به ارزش هشت میلیارد و ۶۳۸ میلیون دلار بین ایران و عراق تبادل شد که نسبت به مدت مشابه سال قبل، ۱۵ درصد رشد داشته است.
به نظر می رسد افزایش حجم این تبادلات در دستور کار طرفین قرار دارد و در همین راستاست که «محمد مخبر» معاون اول رئیس‌جمهور در دیدار با السودانی با تاکید بر وجود زمینه‌های همکاری متعدد میان ایران و عراق، تقویت همکاری‌های بانکی را پیش نیاز توسعه مناسبات اقتصادی و گسترش همکاری‌ها در بخش انرژی دانست و خواستار رفع موانع بانکی و مبادلات تجاری میان دو کشور شد.
اشتراکات فرهنگی، مذهبی و نزدیکی تاریخی دو کشور و ملت عراق به یکدیگر، ظرفیت و توان افزایش مبادلات حتی تا ۲۰ میلیارد دلار در سال را نشان می دهد و به نظر می رسد همسایه غربی ایران هم به این موضوع واقف و مشتاق است و السودانی در دیدار با رئیس جمهور آن را مورد اشاره قرار داده و گفته است: «تقویت کمیسیون مشترک همکاری‌های دو کشور در راستای گسترش همکاری‌ها و مناسبات بغداد و تهران بسیار موثر بوده و برگزاری مستمر و منظم جلسات آن ضروری است.»
اقلیم کردستان و اهمیت صیانت از مرزها
روابط ایران و عراق در روزهای حساس خود به سر می برد، آنقدر که هر حرکت درستی می تواند این روابط را در عالی ترین سطح و کیفیت خود نگه دارد و هر اقدام اشتباهی می تواند منجر به سقوط تمام این روابط شود. حساسیت مورد اشاره به اهمیتی بازمی گردد که جمهوری اسلامی ایران به مرزهای خود قائل است و هیچ گونه اقدامی در مرزهای خود را که منجر به ناامنی د آن نقاط یا حتی داخل کشور شود، برنمی تابد.
مدت‌هاست که اقلیم کردستان عراق با زیرپا گذاشتن اصول همسایگی، تحت تاثیر ماجراجویی های رژیم صهیونیستی در منطقه و نزدیک مرزهای ایران، پایگاه های خود را در اختیار گروهک های تروریستی و تجزیه طلب قرار داده و به صورت علنی اجازه ورود سلاح به داخل مرزهای ایران را می دهد. طبیعی ترین واکنش به این اقدام، بمباران مقرهای تروریستی در این مناطق از سوی ایران است که البته با خویشتنداری قابل توجهی صورت می گیرد که علت آن می تواند در انتظاری باشد که تهران از دولت مرکزی بغداد برای مقابله با بلندپروازی های اقلیم دارد.
جمهوری اسلامی ایران بارها از دولت مرکزی عراق خواسته است، جولان تروریستی ها را در اربیل، سلیمانیه و دیگر شهرهای کردستان عراق را کنترل کند. حسین امیر عبداللهیان وزیر خارجه ایران در نشست مطبوعاتی خود با خبرنگاران ضمن اشاره به این موضوع گفت : «ما در هشت هفته گذشته طی دو مرحله در تهران و بغداد با مقامات کشور دوست و برادر عراق و اقلیم کردستان نشست‌های متعددی برگزار کردیم و توافق‌های زیادی را برای مقابله با این گروه‌های تروریستی به عمل آورده‌ایم و در همین ارتباط دوستان در حکومت مرکزی عراق متعهد شده‌اند که این گروه‌های تروریستی را که از ۷۶ نقطه تحرکاتی را علیه امنیت ما در استان‌های غربی آغاز کرده بودند از این نواحی دور کنند و این گروه‌های تروریستی را خلع سلاح کنند. گفت‌وگوها در این زمینه انجام شده است و ما پیگیر این هستیم که توافقاتانجام شده اجرایی شود.»
به نظر می رسد بخشی از این توافقات در سفر اخیر سردار اسماعیل قاآنی فرمانده سپاه قدس و مسئول پرونده عراق در جمهوری اسلامی ایران و دیدارش با رئیس‌جمهور، نخست وزیر، رئیس پارلمان و... عراق انجام شده باشد.ایران از دولت مرکزی عراق برای صیانت از مرزهای انتظار دارد و با توجه به اصول و قواعد بین المللی این انتظار چندان غیرمنطقی نخواهد بود. موضوعی که از سوی السودانی و در دیدار با آیت الله رئیسی هم مورد تاکید قرار گرفت و نخست وزیر عراق گفت: «دولت عراق ملتزم است که قانون اساسی را اجرا کند و اجازه نمی‌دهد از خاک این کشور برای آسیب رساندن به هر طرفی استفاده شود؛ سیاست حکومت عراق است که این کشور نقطه شروعی برای آسیب رساندن به کشورهای منطقه نباشد.»
روابط تهران-ریاض و چرایی تکاپوی بغداد
اظهارات مقامات عراقی و برنامه کاری نخست وزیر جدید عراق، یک سفر مهم دیگر را هم برای وی نشان می‌دهد، سفر به عربستان. حضو السودانی در ریاض گرچه در نگاه نخست نباید چندان برای تهران، مهم باشد اما اگر بدانیم عراق یکی از میانجیگران مهم رابطه تهران و ریاض است، این سفر اهمیت ویژه ای خواهد یافت.
مقامات و دیپلمات‌های جمهوری اسلامی ایران و عربستان سعودی در ۱۵ ماه اخیر، پنج دور پشت میزهای گفت وگو در بغداد نشسته اند و برگزاری دور ششم این گفت وگوها یکی از اهداف اصلی مقامات عراق در سفر به تهران و ریاض ارزیابی می شود. تلاش مقامات عراقی درحالی است که جمهوری اسلامی ایران آمادگی خود را برای آغاز دور جدید این گفت و گوها اعلام کرده اما اجرای توافقات دوره های پیشین را شرط اصلی آغاز اعلام کرده است.
تهران منتظر نشانه‌ای از حسن نیت ریاض است و این نشانه در شرایط کنونی می تواند کنترل دروغ پردازی ها و پروپاگاندای رسانه ای ایران اینترنشنال سعودی در لندن باشد. عراق هم از رهگذر تلاش برای ارتقای روابط ایران و عربستان از یک سو تلاش می‌کند از مزایای اقتصادی این روابط بهره برده و از سوی دیگر نقش خود را به عنوان کشوری تاثیرگذار در منطقه اثبات کند.
سیاست متوازن ساز السودانی هم که در سفرها و اظهاراتش مشهود است نشان دیگری از این تلاش ها برای پررنگ سازی نقش بغداد در تعاملات منطقه‌ای است.عراق بهتر از هر کشوری در منطقه از آسیب های دخالت های فرامنطقه ای آگاه است و بیش از همه می‌داند که آمریکا برای تحقق دموکراسی در منطقه حضور ندارد و در پی منافع خود و رژیم صهیونیستی است.
از این رو با رفع موانع موجود در مسیر ارتباط خود با ایران می تواند شریک قابل اعتمادی برای تهران در مسیر مقابله با دخالت های فرامنطقه ای باشد.
