به گزارش ایران اکونومیست، اعلام اسامی داوطلبان کنکور از سوی سازمان سنجش و معرفی فرد پذیرفته شده در یکی از دانشگاه‌ها یا موسسات آموزش عالی کشور، سرآغازی برای زیست دانشجویی است. بدون شک، تحصیل در دانشگاه را باید یکی از شیرین‌ترین دوران زندگی دانست اما این شیرینی گاهی با چاشنی مشکلاتی همراه می‌شود که این دوران را سخت می‌کند. شاید بتوان گفت، اهمیت زیست دانشجویی برای کسانی که کوله‌بار سفر می‌بندند و برای تحصیل راهی یک شهر دیگر می‌شوند، معنا و مفهوم بیشتری دارد.
دریافت غذای با کیفیت، یکی از مشکلاتی که تمام دانشجویان خوابگاهی آن را با گوشت و پوست خود احساس می‌کنند. در حالی که دغدغه تغذیه سالم و استاندارد در جامعه به‌ویژه در فضاهای دانشگاهی بر هیچ کسی پوشیده نیست و اهمیت این موضوع برای دانشجویان خوابگاهی مضاعف است، ارائه یک الگوی تغذیه سالم و هدفمند در دانشگاه‌ها، می‌تواند به سلامت دانشجویان کمک مؤثری کند. الگویی که همه دانشگاه‌ها بتوانند سطح کمی و کیفی غذای دانشجویان دانشگاه خود را بر اساس آن، تنظیم کنند.
تمام دانشجویان ایران چه خوابگاهی و چه غیرخوابگاهی، رویاهای محقق نشده فراوانی در طول تحصیل خود دارند اما یکی از این رویاها را با تمام وجود در فیلم‌های سینمایی خارجی لمس کرده‌اند و برای پلان به پلان حضور دانشجویان در سلف‌های دانشجویی غبطه خورده‌اند. از آن غذاهای خوش آب و رنگ در سلف‌های ایران هیچ خبری نیست و تنها مزیتی که برای تغذیه دانشجویان ایرانی در نظر گرفته می‌شود، میوه یا نوشیدنی است که به همراه وعده‌های غذایی به دانشجویان داده می‌شود.
دانشگاه "واشنگتن" در سال ۲۰۱۴ به عنوان دانشگاهی شناسایی شد که روغن‌های سرخ‌کردنی استفاده شده در سلف غذاخوری خود را به سوخت زیستی تبدیل می‌کند و این سوخت را مورد استفاده کامیون‌های تحویل دانشگاه قرار می‌دهد. در این دانشگاه‌ها همچنین ظروف دوستدار محیط زیست استفاده می‌شود و قابل بازیافت هستند. می‌توان گفت در دانشگاه واشنگتن برای تمام دانشجویان با تمام رژیم‌های غذایی، غذای مخصوص تهیه می‌شود.
در وبسایت دانشگاه "دوک" بخشی مربوط به غذای دانشجویان وجود دارد که مشاوره تغذیه‌ای ارائه می‌دهد و پاسخگوی سوال دانشجویان در حوزه سلامت غذاها است.این دانشگاه نیز دوستدار محیط زیست بوده و ضایعات بازیافتی کمی در سلف غذاخوری دانشگاه ایجاد می‌شود. استفاده از دستمال کاغذی نیز در سلف دانشگاه ممنوع اعلام شده است. دوشنبه‌های این دانشگاه نیز بدون گوشت اعلام شده‌اند.
دانشگاه ایالتی و "مؤسسه پلی تکنیک ویرجینیا " در سال ۲۰۱۶ میلادی در لیست دانشگاه‌هایی قرار گرفت که بهترین برنامه‌های غذایی را دارند. دانشجویان این دانشگاه روزانه می‌توانند منو غذاها را به صورت آنلاین بررسی کنند. در موسسه پلی تکنیک ویرجینیا تلاش می‌شود که پسماندهای غذایی به کمترین میزان ممکن برسد.اغلب میوه‌ها و سبزیجاتی که در این دانشگاه ارائه می‌شود، در زمین کشاورزی ۶ هکتاری این دانشگاه کشت می‌شود. در مراسم‌های گوناگون از قبیل مراسم شکرگزاری نیز تم خاصی در تهیه غذاها رعایت می‌شود.
این دانشگاه‌ها تنها چند مثال از برنامه‌های غذایی دانشگاه‌های برتر دنیا محسوب می‌شوند.
اگرچه مشکلات و متعدد اساسی مانند "فرسوده بودن"، کیفیت پایین وعده‌های غذایی"، "مسمومیت دسته‌جمعی"، "محدود بودن برنامه غذایی" گریبان سلف‌های دانشجویی دانشگاه‌های ایران را در دست گرفته اما مشکلاتی از این دست تاکنون مورد بررسی دقیق قرار نگرفته است. تکرار مشکلات در هر سال تحصیلی می‌تواند گواهی بر این موضوع باشد که مشکلات به صورت ریشه‌ای درمان نمی‌شوند.
طرح پرداخت یارانه غذا در دستور کار صندوق رفاه
طرح پرداخت یارانه غذا، اولین بار و به طور رسمی از سوی دکتر مسعود گنجی، رئیس صندوق رفاه دانشجویان و دکتر هاشم‌داداش‌پور، رئیس سازمان امور دانشجویان و معاون وزیر علوم در اجلاس رؤسای دانشگاه‌ها در نیمه نخست شهریور ماه سال جاری، مطرح شد. در این جلسه اعلام شد، بر اساس این طرح، مسئولان صندوق رفاه دانشجویی و سازمان امور دانشجویان درنظر دارند که ۲ سناریو در ارتباط با تهیه غذای دانشجویان به‌کار برند؛ یکی از گزینه‌های مدنظر این است که دانشگاه روال کنونی را ادامه دهند و غذا را بر اساس نرخ مصوب به دانشجویان ارائه کنند. سناریوی دیگر پرداخت یارانه به دانشجویان به منظور تهیه غذا و اجرای پایلوت این طرح در برخی از دانشگاه‌ها بود.
دکتر هاشم داداش‌پور در حاشیه اجلاس روسای دانشگاه‌ها در گفت‌وگویی با ایران اکونومیست، درباره طرح پرداخت یارانه غذا به دانشجویان گفت: در این زمینه ۲ گزینه را مدنظر قرارداده‌ایم؛ یکی از گزینه‌هایمان این است که به روال کنونی ادامه دهیم و قیمت غذای دانشجویان را اندکی افزایش دهیم. دیگر اینکه یارانه‌ای که برای تغذیه دانشجویان اختصاص دهیم و آن را به صورت مستقیم به خودشان پرداخت کنیم.
همچنین دکتر مسعود گنجی در حاشیه اجلاس روسای دانشگاه‌ها در گفت‌وگویی با ایران اکونومیست درباره برنامه‌های در دست اقدام صندوق رفاه دانشجویان گفت: "اجرای پایلوت پرداخت یارانه نقدی غذا به دانشجویان" از برنامه‌هایی است که در نظر داریم که در سال جاری اجرا کنیم.
شاید بتوان گفت که اختلاف فاحش قیمت تمام شده غذا با سهم دانشجو، عاملی برای اجرای این طرح باشد. تصمیم‌گیرندگان امور دانشجویی وزارت علوم بر این باور هستند، اگرچه قیمت غذا و موادغذایی به شدت افزایش یافته است، اما تغذیه دانشجویی با قیمت ناچیزی در اختیار جامعه هدف قرار می‌گیرد. ادامه روال کنونی برای دانشگاه‌ها بسیار سخت است و مشکلات فراوانی پیش‌روی آنها قرار می‌دهد.
واکنش‌های متفاوت نسبت به طرح یارانه غذا
اعلام این طرح با واکنش‌های متعددی از سوی رؤسای دانشگاه‌های کشور همراه بود. برخی بر این باور بودند، اختلاف فاحش قیمت تمام شده و سهم دانشجو بسیار زیاد است. همچنین تامین غذا به صورت روال کنونی می‌تواند بار مالی فراوانی به دانشگاه تحمیل کند. مخالفان طرح یارانه غذا به افزایش نرخ تورم و مشکلات اقتصادی خانواده‌ها اشاره می‌کردند و بر این باور بودند که پرداخت یارانه غذا به دانشجویان سبب می‌شود که آنها با شکم گرسنه در کلاس درس حاضر می‌شوند تا یارانه خود را به سبد خانوار خود اضافه‌کنند.
به نظر می‌رسد، روسای دانشگاه‌ها با توجه به شرایط اجتماعی و جغرافیایی دانشگاهی که سکان هدایت آن را در دست دارند، درباره طرح پرداخت یارانه غذا به دانشجویان اظهار نظر می‌کنند.
پرداخت یارانه تغذیه به دانشجویان آثار منفی به ارمغان می‌آورد
دکتر محمدنبی احمدی، رئیس دانشگاه رازی کرمانشاه در گفت‌وگو با ایران اکونومیست، با بیان اینکه تأمین غذای دانشجویان یک مسئله اساسی برای دانشگاه‌ها به حساب می‌آید، گفت: تأمین غذای دانشجویان بسیار هزینه‌بر است. سال‌های نه چندان دور، قیمت تمام شده یک وعده غذایی حدود ۱۰ هزار تومان بود و دانشجویان مبلغ ۲ هزار تومان به عنوان سهم دانشجو برای وعده غذایی پرداخت می‌کردند. در حال حاضر ، قیمت یک وعده غذایی ۶۸,۰۰۰ تومان است اما دانشجویان ۳۰۰۰ تومان پرداخت می‌کنند.
وی اظهار کرد: تأمین غذای دانشجویان بسیار هزینه‌بر و مستلزم بودجه زیادی است. در چنین شرایطی، بخش اعظمی از بودجه دانشگاه ها به جای اینکه صرف آموزش شود برای امور دیگر هزینه می‌شود. اینطور تصور می‌شود، دانشگاه‌ها وظیفه‌ای در قبال تهیه غذای دانشجویان ندارند اما مراکز آموزش عالی موظف هستند که غذای دانشجویان را تامین کنند. تأمین غذای دانشجویان نباید به بهانه برای دانشگاه ها تبدیل شود که کلاس‌های خود را بر بستر فضای مجازی ارائه دهند. اگرچه تامین بودجه دانشگاه یک مشکل بزرگ است اما برگزاری کلاس های مجازی برای حفظ بودجه دانشگاه‌ها و جلوگیری از ارائه غذا یک مشکل بزرگ به حساب می‌آید . مسئولان وزارت علوم باید به بودجه دانشگاه ها توجه بیشتری کنند.
دکتر احمدی با بیان اینکه نباید از انرژی گرفتن دانشجویان جلوگیری‌کنیم، تصریح کرد: به طور مثال، مبلغ ۳۰ هزار تومان بابت هر وعده غذایی در اختیار دانشجویان قرار می‌گیرد اما هیچ وعده غذایی در سلف در اختیار آنها قرار نمی‌گیرد و از آنها خواسته می‌شود به تهیه غذا به رستوران‌های دانشگاه مراجعه‌کنند. به طور قطع ، دانشجو می پذیرد به جای خوردن هر وعده غذایی پول آن را دریافت کند. دانشجویی که به جای خوردن وعده‌غذایی، پول دریافت کرده است با شکم گرسنه در کلاس حاضرمی‌شود. شرایط اقتصادی به نحوی است که دانشجویان ترجیح می‌دهند مبلغ دریافتی یارانه غذا را به سبد مالی خانواده‌هایشان بیافزایند. در چنین شرایطی، دانشجو بدون انرژی، با افسردگی و با خلق و خوی نامناسب در کلاس درس حاضر می‌شود که هرکدام از این موارد به دلیل نخوردن وعده غذایی است.
وی با بیان اینکه نباید شور، نشاط و انرژی دانشجویان از آنها گرفته شود، تصریح کرد: دانشجویان باید با شور، نشاط، سلامت و تغذیه‌سالم در کلاس درس حاضرشوند. شرایط باید به نحوی باشد که آموزش به معنای واقعی برای دانشجویان برقرار شود. دانشگاه‌ها گاهی‌اوقات رستوران‌های مکمل را راه‌اندازی می‌کنند، شاید یک دانشجو برای خوردن غذای سلف تمایلی نداشته باشد و دانشگاه می‌تواند به جای ارائه غذا در سلف به دانشجویان، هزینه‌ی رستوران‌های مکمل را بپردازد تا دانشجویان در آنجا تغذیه کنند.
رئیس دانشگاه رازی کرمانشاه گفت: اگر دانشگاه‌ها به رستوران‌های مکمل پول پرداخت‌کنند، برنامه‌غذایی دانشجویان متنوع می‌شود و یارانه در اختیار آنها قرار نمی‌گیرد. پرداخت یارانه غذا به دانشجویان، خوب نیست و در بلند مدت آثار و تبعات فراوانی به همراه دارد.
پرداخت یارانه تغذیه به دانشجویان یک گزینه مناسب است
دکتر محمد مؤذنی، رئیس دانشگاه شیراز نیز در گفت‌وگو ایران اکونومیست، درباره تصمیم صندوق رفاه دانشجویان مبنی بر پرداخت یارانه غذا به دانشجویان توضیح داد: پرداخت یارانه غذا به دانشجویان برای تهیه تغذیه دانشجویی گزینه مناسبی است.باید شرایطی ایجاد شود که دانشجویان بتوانند غذای خود را انتخاب‌کنند. به طور قطع، در چنین شرایطی، میزان رضایتمندی دانشجویان افزایش می‌یابد. هنگامی که یارانه غذا در اختیار دانشجویان قرار می‌گیرد، آنها از حق انتخاب غذا برخوردار می‌شوند. اگر رستوران‌های بخش خصوصی در دانشگاه‌ها فعال شوند، این مراکز می‌توانند وعده‌های غذایی با کیفیت متفاوت را در اختیار دانشجویان قراردهند. این احتمال وجود دارد که مبلغ یارانه پرداخت شده نسبت به قیمت غذایی که دانشجو انتخاب می‌کند، بیشتر باشد.
وی گفت: دانشگاه با توجه به بضاعت مالی خود در هر وعده غذایی می‌توانند یک یا دو نوع غذا به دانشجویان ارائه دهند. همچنین این احتمال وجود دارد که دانشجویان تمایلی به صرف هیچ‌کدام از غذاهای سلف دانشجویی نداشته باشند. شرایط اعلام شده از سوی سازمان دانشجویان می‌تواند موجب نارضایی دانشجویان شود.
اغلب رؤسای دانشگاه‌ها پرداخت یارانه را ترجیح می‌دهند
دکتر عباس کتابی، رئیس دانشگاه کاشان در گفت‌وگو با ایران اکونومیست، با بیان اینکه اغلب رؤسای دانشگاه‌ها ترجیح می‌دهند که یارانه غذا به حساب دانشجویان واریز شود، تصریح کرد: در چنین شرایطی، دانشجو برای انتخاب وعده غذایی خود دارای قدرت انتخاب است. به نظر می‌رسد، سازمان برنامه و بودجه به دنبال مکانیزمی برای اجرای آن است. اگر مدیریت انتخاب غذا در اختیار دانشجویان قرار گیرد، آنها با توجه به کیفیت و قیمت ارائه شده، می‌توانند غذای مورد نظرشان را انتخاب کنند.
وی با بیان اینکه درباره تغذیه دانشجویان ۲ دیدگاه وجود دارد، تصریح کرد: برخی بر این باور هستند، همچون گذشته بودجه تغذیه دانشجویی به دانشگاه‌ها پرداخت شود و دانشگاه‌ها تمام فرآیند تغذیه دانشجویان را طراحی و اجراکنند. همچنین عده‌ای بر این باور هستند، دولت باید وضعیت تغذیه دانشجویان را سامان دهد؛ چرا که متوسط قیمت تمام شده یک وعده غذایی حدود ۶۰ هزار تومان است اما دانشجویان مبلغ ۶ هزار تومان برای هروعده غذایی به عنوان سهم دانشجو پرداخت می‌کنند. فاصله‌ای میان قیمت تمام شده و میزان سهم دانشجو وجود دارد؛ باید مشخص شود که چه کسی این فاصله را پرداخت می‌کند.
دکتر کتابی افزود: در سال‌های گذشته، فاصله میان سهم دانشجو با قیمت تمام شده یک وعده غذایی زیاد نبود و دانشجویان به طور متوسط ۲۵ درصد قیمت تمام شده یک وعده غذایی را پرداخت می‌کردند. در حال حاضر، دانشجویان تنها ۵ درصد قیمت یک غذا را پرداخت می‌کنند. فاصله فاحش میان قیمت تمام شده و مبلغی که توسط دانشجو پرداخت می‌شود، به عاملی برای اختلاف تبدیل شده است.
رئیس دانشگاه کاشان گفـت: افزایش قیمت یک وعده غذایی به صورت زیاد، یک راهکار است اما زیست و اقتصاد دانشجویی را تهدید می‌کند. دولت می‌تواند فاصله میان سهم دانشجو و قیمت تمام شده را پوشش دهد که به دو روش انجام می‌شود. نخست اینکه، مبلغی را تحت عنوان یارانه در اختیار دانشجویان قرار دهد یا این یارانه را به دانشگاه‌ها بپردازد.
پرداخت یارانه به دانشجویان سودمند است
دکتر رحمت صادقی، رئیس دانشگاه کردستان در گفت‌وگو با ایران اکونومیست، با بیان اینکه پرداخت یارانه به دانشجویان برای تامین وعده‌های غذایی، یک تصمیم مناسبی است، تصریح کرد: آموزش، پژوهش، فناوری، نوآوری و تمدن‌سازی را باید به عنوان رسالت اصلی دانشگاه‌ها درنظر گرفت. هرکدام از این مسائل باید در کانون توجه مدیریت دانشگاه‌ها قرار گیرد؛ نه اینکه تمام تمرکز آنها بر مسائلی مانند تامین غذای دانشجویان معطوف شود. تهیه غذای دانشجویان همواره با مسائل و مشکلاتی مواجه است و دانشجویان نسبت به کیفیت غذا ناراضی هستند.
وی ادامه داد: یارانه باید به دانشجویان پرداخت شود و بخش خصوصی اجازه داشته باشد که رستواران در دانشگاه‌ها تاسیس کند. هنگامی که پول در اختیار دانشجو قرار می‌گیرد، می‌تواند درباره وعده غذایی خود تصمیم‌گیری کند. مدیریت رستوران‌ها نباید به صورت انحصاری باشد بلکه با تاسیس چند رستوران شرایط رقابتی در دانشگاه‌ها ایجاد شود. اگر این طرح به درستی اجرا شود، سودمند به نظر می‌رسد.
دانشجویان چه می‌گویند؟
این مسائل در حالی مطرح می‌شود که در شرایط فعلی و با اعلام نرخ غذاهای دانشجویی، برخی دانشجویان در گفت‌وگو با خبرنگار ایران اکونومیست به مشکلات تهیه غذا در دوران تحصیل اشاره می‌کنند، یکی از دانشجویان پسر که در دانشگاه امیرکبیر تحصیل می‌کند معتقد است به دلیل عدم توانایی در تهیه غذا و بالا رفتن قیمت غذای دانشجویی ناگزیر است غذاهای ساده مانند ماکارونی نودل و یا املت را مصرف کند.
دانشجوی دیگر معتقد است در شرایط اقتصادی فعلی اگر مبلغی بابت هزینه غذا پرداخت شود، برای هزینه کردن این پول، اولویت با حل مسائل اقتصادی خانواده‌اش خواهد بود تا تهیه غذا . چرا که هزینه‌های تحصیل بسیار زیاد است؛ بنابراین ترجیح می‌دهد که بخشی از هزینه‌های تحصیل خود را تامین کند.
یکی از دانشجویان دانشگاه الزهرا درباره شرایط غذایی گفت: اگرچه پخت‌وپز غذا راحت است اما ترجیح می‌دهد که وقت خود کمتر برای پخت غذای صرف کند و زمان بیشتری برای درس‌خواندن و در کنار دوستان بودن داشته باشد.
یک نفر از دانشجویان دانشگاه تهران نیز با اشاره به هزینه‌های معیشتی گفت: به دلیل اینکه برای تامین هزینه‌های تحصیل خود مشغول به کار است، ترجیح می‌دهد که زمانی را برای پخت غذا صرف نکند. بسیاری از دانشجویان، چنین شرایطی دارند؛ به همین دلیل ترجیح می‌دهند که به جای دریافت یارانه، غذا دریافت کنند.
دانشجوی دانشگاه امیرکبیر نیز در خصوص طرح پیشنهادی وزارت علوم مبنی بر پرداخت یارانه به جای ارائه غذا خاطرنشان کرد: اگر یارانه غذا به دانشجویان پرداخت شود، بسیاری از دانشجویان ترجیح می‌دهند که بخشی از یارانه دریافتی را پس‌انداز کنند به همین دلیل از خوردن غذای با کیفیت امتناع می‌کنند و خوردن غذاهایی با ارزش غذایی کم مثل "فلافل" روی می‌آورند. کمبود انرژی سبب کاهش گیرایی دانشجویان می‌شود و تبعات آموزشی برای آنها به همراه خواهد داشت.
به گزارش ایران اکونومیست، هدف از ارائه غذا به دانشجویان با قیمت مناسب این است که زندگی و اقتصاد دانشجویی تحت تاثیر قرار نگیرد و مشکلات مالی به عاملی برای دلزدگی دانشجو تبدیل نشود. اگرچه وعده‌های غذایی از سوی دانشگاه‌ها برای دانشجویان ارائه می‌شود اما از نحوه ارائه و کیفیت غذاها به نظر می‌رسد که بسیاری از دانشگاه‌ها تنها برای رفع مسئولیت وعده‌های غذایی را در اختیار دانشجویان قرار می‌دهند. این نگرانی وجود دارد، افزایش قیمت موادغذایی و هزینه‌های جاری پخت غذا سبب کاهش و افت کیفیت وعده‌های غذایی شود؛ چرا که روسای دانشگاه‌ها از تحمیل هزینه‌های بیشتر برای تهیه غذای دانشجویان به دلیل افزایش مواد غذایی سخن گفته‌اند. طرح‌هایی مانند پرداخت تغذیه به دانشجویان نباید بهانه‌ای برای سکان‌داران دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی کشور شود که از انجام کامل وظایف خود در قبال دانشجویان سرباز زنند.
