آن‌طور گفته می‌شود صنایع‌دستی کشورها در جام جهانی اجازه‌ی فروش ندارند؛ قانونی که ظاهرا یک فرصت فرهنگی را از شرکت‌کنندگان در این رویداد مهم جهانی دریغ می‌کند. با این همه متولیان امر در کشورمان از شرایطی سخن می‌گویند که این امکان را به صنایع دستی عرضه‌شده می‌دهد تا توسط خود کشور قطر خریداری شوند و عملا به کشور بازنگردند.
«جهانی شدن» فرآیندی است که در نتیجه‌ی آن فرهنگ، اقتصاد، دیپلماسی و در خردترین نمونه، ورزش تحت تأثیر قرار می‌گیرد و رویدادهایی به گستردگی جام‌جهانی که اغلب کشورها در آن حضور دارند، شکل می‌گیرد تا فرصتی برای گسترش ارتباطات میان آن‌ها را فراهم کند.
در همین راستا شاهد هستیم که میزبانی جام جهانی در هر دوره برعهده‌ی یک کشور گذاشته می‌شود و در این دوره نیز خاورمیانه برای اولین بار میزبانی این رویداد را برعهده گرفته که هرچند با انتقادهایی همراه است اما مدافعانی هم دارد.
آنچه در این گزارش ایران اکونومیست هدف قرار گرفته است، فارغ از سایر سیاست‌گذاری‌های فرهنگی برای حضور در جام‌جهانی قطر ـ از جمله سرود و لباس تیم ملی ـ نحوه‌ی حضور صنایع‌دستی و هنرهای سنتی در این رویداد مهم ورزشی است.
دستاورد جام‌جهانی ۲۰۱۸ روسیه برای صنایع دستی
به چهار سال قبل و جام‌جهانی ۲۰۱۸ برمی‌گردیم؛ دوره‌ای که کشور روسیه میزبانی بازی‌ها را برعهده داشت. در این سال بود که برای همفکری دستگاه‌های مختلف، «شورای راهبردی جام‌جهانی ویژه روسیه» به منظور پیگیری رویدادهای فرهنگی در حاشیه‌ی جام روسیه تشکیل شد.
با جلسات مختلفی که برگزار شد، تصمیم این شورا بر آن بود که در جام‌جهانی ۲۰۱۸ با همراهی وزارت خارجه، سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی و معاونت صنایع دستی چند نمایشگاه صنایع دستی در شهرهای محل برگزاری مسابقات ایران برپا شود. در همین راستا جلسات متعددی برگزار شد که نتیجه‌ی آن به یک کاروان موسیقی ختم شد؛ کاروانی که با حمایت بخش خصوصی راهی روسیه شده بود و این درحالی است که پیش‌تر اعلام شده بود قرار است همزمان با مسابقات جام‌جهانی ۲۰۱۸ روسیه، نمایشگاه صنایع دستی در مسکو برگزار شود.
بر این اساس، صنایع دستی و هنرهای سنتی ایران در جام‌جهانی ۲۰۱۸ روسیه، ویترین خود برای عرضه به مردم دنیا را از دست داد و به صرف ارائه محصولات این هنر ـ صنعت به‌عنوان هدیه به روسا و معاونان فیفا بسنده شد. رویکردی که فرصت جام‌جهانی را در سال ۲۰۱۸ برای صنایع‌دستی کشورمان سوزاند و عملا نتوانست به توسعه بازار بین‌المللی این هنر کمکی کند.
فرش ارائه شده توسط ایران در جام جهانی ۲۰۱۸ روسیه
جام‌جهانی ۲۰۲۲ قطر و باز هم سوخت فرصت‌های صنایع دستی؟
مدت زمان زیادی به جام‌جهانی ۲۰۲۲ قطر باقی مانده بود که اظهارات مسئولان مرتبط درباره‌ی حضور صنایع دستی ایران، چنین نشان می‌داد که این بار اقدامات سازنده‌ای برای معرفی ظرفیت‌های صنایع دستی ایران در دستور کار قرار گرفته است. در همین راستا وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی در دیدار با وزیر فرهنگ قطر به تابلوهای تبلیغاتی‌ای اشاره کرد که برای معرفی ظرفیت‌های ایرانی در اختیار قرار گرفته‌اند.
با گذشت زمان و درحالی که به نظر می‌رسید همه‌چیز این بار بر وفق مراد صنایع دستی پیش می‌رود، معاون صنایع دستی و هنرهای سنتی در مصاحبه‌ای خبر داد که صنایع دستی ایران در قطر اجازه‌ی فروش ندارد؛ «سکویی در ساحل کورنیش قرار دارد که در اختیار وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی قرار گرفته است؛ البته ما اجازه‌ی فروش نداریم و فقط نمایش است و تلاش داریم با استفاده از به‌روزترین تکنیک‌های تصویری بتوانیم قابلیت‌ها و داشته‌های خودمان را در حوزه صنایع دستی نشان دهیم.»
ساحل «کورنیش» در دوحه قطر قرار دارد و از محبوب‌ترین مکان‌های تفریحی در این کشور محسوب می‌شود. این ساحل که آسمان خراش‌های متعددی را در خود جای داده و نمادی از مدرنیته محسوب می‌شود، درعین حال هم‌جواری آن با برخی جاذبه‌های گردشگری مانند موزه هنرهای اسلامی قطر می‌توانست موقعیت مناسبی برای فروش محصولات صنایع دستی باشد اما قوانین قطری ها درخصوص ممنوعیت فروش صنایع دستی، عملا این فرصت را از ما گرفت.
ساحل «کورنیش» قطرقرار نیست صنایع دستی‌های ارسالی به قطر به کشور بازگردند
در کنار این موضوع که صنایع دستی ایران زیر سایه‌ی قوانین سخت‌گیرانه‌ی قطر اجازه‌ی فروش ندارد، اما مدیرکل میراث فرهنگی بوشهر در گفت‌وگویی با ایران اکونومیست از سفر صنعتگران بوشهری برای عرضه‌ی تولیدات خود در قطر خبر می‌دهد.
اسماعیل سجادی منش می‌گوید: «در نمایشگاهی که در شهر دوحه قرار است این روزها افتتاح شود، فضایی فراهم کردیم تا صنعتگران امکان حضور داشته باشند و کالاهای آن‌ها را از طریق گمرک به کشور قطر ارسال کرده‌ایم. این نمایشگاه به مدت ۲۴ روز و تا پایان جام‌جهانی قطر ادامه دارد. تعدادی از صنعتگرانمان نیز با هواپیما عازم شهر دوحه شده‌اند.»
مدیرکل میراث فرهنگی بوشهر نیز با تأیید این خبر که صنایع دستی ایران در جام‌جهانی ۲۰۲۲ قطر اجازه‌ی فروش ندارد، در عین حال اظهار می‌کند: «خوشبختانه هماهنگی شده تا هر کالایی که اضافه بماند، از سوی خریداران قطری به فروش برسد و قرار است که کالای صنعتگران با آنان به کشور بازنگردد. قطر مدام قوانین خود را تغییر داده و ما درحال رایزنی هستیم که بحث فروش محصولات نیز انجام شود. اگر به هر دلیلی نتوانستیم اجازه فروش دریافت کنیم و کالایی بماند، در قطر ارتباط گرفتیم که به نرخ خوبی کالاها را به خریداران قطری بفروشیم.»
اینکه بخواهیم نتیجه بگیریم نحوه‌ی عرضه صنایع‌دستی و هنرهای سنتی ایران در جام‌جهانی ۲۰۲۲ قطر، فرصت‌سوزی دیگری در حوزه‌ی فرهنگ و هنر محسوب می‌شود یا موقعیتی فرهنگی مناسبی برای هنر سنتی کشورمان، هنوز قدمی عجولانه به نظر می‌رسد؛ چراکه باید دید آیا در نهایت قطری‌ها به وعده‌ی خود برای خرید محصولات صنایع دستی عمل خواهند کرد یا خیر؟ به عبارتی دیگر دستاورد صنایع دستی ایران در جام‌جهانی ۲۰۲۲ قطر طبق گفته‌ها، فعلا وابسته به خوش‌قولیِ قطری‌ها شده است.
