به گزارش خبرنگار اعزامی ایران اکونومیست، نخستین نشست پژوهشی در روز سوم به شیوه های آوازخوانی در جنوب و شرق خراسان اختصاص داشت. غفور محمدزاده که در حوزه موسیقی تربت جام پژوهش های بسیاری کرده و کتاب هایی را در این حوزه به انتشار رسانده است، علاوه بر ارائه نکاتی تازه در این عرصه، خود نیز نمونه هایی از آوازها و نواهای مرتبط به این حوزه را اجرا کرد.
لالایی ها در جنوب و شرق خراسان، جایگاهی خاص دارند و با ظرافت و حساسیت زیادی توسط خوانندگان ارائه می شوند. با این حال به گفته محمدزاده، با گذر زمان، این نوع از موسیقی همچون سایر بخش ها، دچار تغییراتی شده است.
در کنار این ها، بازی یا آیین های حرکتی، در موسیقی جنوب و شرق خراسان، جایگاه ویژه ای دارند و نواها و آواهای مرتبط با آن هم صاحب تنوع بسیار. از آثار حماسی و نظامی گرفته تا موسیقی شادی و عزا. جملگی اینها، با حرکت ها و رقص هایی همراه است که هنرمندان، معنا و احساس را اثرگذارتر به مخاطب ارائه می کنند.
محمدزاده همچنین درباره فعالیت زنان در عرصه موسیقی شرق و جنوب خراسان که براساس تغییر جغرافیا در آن منطقه، دستخوش تغییر و تفاوت نیز می شود، گفت که زنان هنرمند زیادی در این منطقه فعالیت می کنند که سطح کیفی کار بالا و در حوزه های مختلف موسیقی محلی فعالیت چشمگیری دارند.
موسیقی تالش
آرمین فریدی پژوهشگر دیگری بود که درباره مقام های موسیقی تالشی و ابهام زدایی از واژگان پرکاربرد، بر کرسی پژوهش سومین روز جشنواره پانزدهم نشست.
او صحبت هایش را درباره تنوع گویش در این منطقه آغاز کرد که محله به محله صاحب تفاوت هایی است. بنابراین در حوزه موسیقی هم شرایط چنین است. یعنی آواز خواندن و ساز نواختن، تنوع زیادی دارد و هر هنرمند برجسته ای در این منطقه، تلاش کرده است که به امضای شخصی خود دست یابد. البته نکته دیگری که فریدی بر آن تاکید داشت این بود که ویژگی اقلیمی و ظاهری هر منطقه هم در موسیقی محلی تالش اثرگذار است. مثلا منطقه کوهستانی یا سرسبز یا دریایی، حال و هوای خاصی را بر موسیقی هنرمندانش تحمیل می کند.
یک موضوع قابل توجهی که این پژوهشگر موسیقی تالش به آن اشاره کرد این بود که در چندین دهه قبل که امکان ضبط آثار وجود نداشت، برای حفظ قطعات معروف و پرطرفدار و شاخص، از نت بهره می گرفتند و آن قطعه را به نت در می آوردند تا به فراموشی سپرده نشود. اما در سال هایی که دستگاه های ضبط صوت در دسترس قرار گرفته اند و امکان ضبط موسیقی در همه جا و در هر شرایطی به وجود آمده است، نت نویسی بسیاری از قطعات مشهور و ارزشمند در این منطقه نیز متوقف شده است.
به اعتقاد فریدی، تغییر سبک و تحول در حال و هوای موسیقی نواحی، دائما در طول تاریخ وجود داشته است چرا که انتقال موسیقی ها از نسلی به نسل دیگر به صورت شفاهی و سینه به سینه منتقل شده است. در نتیجه هر هنرمند و هر استادی براساس احساس و توانمندی هایش، آن را به نسل بعدی آموزش داده است.
در ادامه این نشست، علاوه بر اینکه سهراب ظهیری خواننده تالشی، قطعه ای از آواز تالشی را برای حاضران در نشست اجرا کرد، فریدی هم یک ساز تنبوره متعلق به یکی از یاران میرزاکوچک جنگلی از مبارزان دوره قاجار را به نمایش درآورد. فریدی این ساز که قدمتی بیش از ۱۲۰ سال دارد را براساس پژوهش هایش درباره ساز تنبوره، پرده بندی کرده و آن را به ثبت ملی رسانده است.
پانزدهمین جشنواره ملی موسیقی نواحی ایران با حمایت دفتر موسیقی معاونت امور هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی توسط انجمن موسیقی ایران و همکاری اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان گلستان تا ۲۷ آبان ماه در گرگان برگزار می‌شود.
