وضعیت قرمز منابع آب

به گزارش ایران اکونومیست،در حالی پیش از این 7 استان کشور در وضعیت قرمز آبی قرار گرفته بودند که جدیدترین آماری که از سوی وزارت نیرو اعلام شده نشان می‌دهد که این میزان به 24 استان کشور افزایش یافته و منابع آبی آنها کاهش محسوسي داشته است.
کاهش بارندگی‌ها، کاهش جریان‌های سطحی و رواناب‌ها در سال آبی جاری در مقایسه با متوسط درازمدت و سال آبی گذشته، مصارف بالای آب کشاورزی و... از جمله مواردی هستند که وضعیت منابع آبی را در 24 استان از 31 استان کشور در وضعیت قرمز قرار داده است. در این رابطه، ستار محمودی، قائم‌مقام وزير نيرو با اشاره به ارزش آب می‌گوید: متاسفانه ايران در مقايسه با ساير كشورها از لحاظ مصارف آب كشاورزي، افزايش درآمد و توليد محصولات كشاورزي به ازاي هر مترمكعب آب در جايگاه مناسبي قرار نگرفته است.
وي به كاهش بارندگي‌ها، كاهش جريان‌هاي سطحي و روان آب‌ها در سال آبي جاري و در مقايسه با متوسط درازمدت و سال آبي گذشته اشاره كرد و گفت: ظرفيت‌هاي مناسبي از جهت اقدامات فني- مهندسي براي مديريت آبرساني صورت گرفته، اما امروزه نياز است كه اقدامات توسعه پايدار درخصوص ارزش آب و روند منابع آب سطحي صورت پذيرد. قائم‌مقام وزير نيرو نحوه پياده‌سازي تعرفه‌هاي ابلاغ شده در سال آينده را بسيار مهم ارزيابي و بیان کرد: در سال آينده دو چالش مهم مشكل منابع آب و نحوه پياده‌سازي تعرفه‌هاي ابلاغ شده پيش روي ما است. سال آينده آزموني است براي مديريت جديد صنعت آب و فاضلاب كشور كه به آمادگي سيستم‌هاي مديريتي بستگي دارد. وي به راهكارهاي مديريتي براي چالش‌هاي احتمالي اشاره كرد و گفت: اطمينان از تامين ميزان سرانه آب، اولويت بخشي و تمركز بر طرح‌هاي نيمه‌تمام، پيش‌بيني طرح‌هاي اضطراري، برنامه نگهداري و بهره‌برداري از تاسيسات، توجه به كيفيت آب، شيوه‌هاي كنترل مصرف، شيوه‌هاي كنترل مصرف، اندازه‌گيري و سرعت عمل در رفع حوادث از برنامه‌هاي مهم مديريتي در سال آينده است. در همین رابطه وزير نيرو نیز با اعلام اختصاص یک ردیف ویژه 300 میلیارد تومانی برای آب‌رسانی روستایی در سال 93، اعلام کرد: وضعیت منابع آب برخی استان‌ها نگران‌کننده است و تنها هشدار دادن به مردم کافی نیست.
حمید چیت‌چیان با اعلام اینکه دولت تصویب مي‌کرد تا از سال آينده 400ميليارد تومان سهم هدفمندي به وزارت نيرو پرداخت شود، گفت: در 6 ماه گذشته بيشترين تلاش و انرژي صنعت در موضوع اصلاح اقتصاد آب و برق صرف شد؛ زيرا در اقتصاد اين صنعت فاصله بسيار زيادي ميان درآمد و هزينه‌ها وجود داشت كه توان خدمت را از مجموعه صنعت آب و برق سلب كرده بود. وی به وضعيت بد بارش‌ها در سال جاري اشاره كرد و گفت: يكسان نبودن توزيع بارش در كشور وضعيت نگران‌كننده‌اي را در سمنان، خراسان‌، تهران و برخی مناطق دیگر به وجود آورده است. چیت‌چیان به گرماي زودرس امسال اشاره كرد و افزود: هفته گذشته دماي هوا به شدت بالا رفت و سال آينده نيز ممكن است فصل گرما زودتر شروع شود. چيت چيان بر لزوم آمادگي براي شروع فصل گرما و گرماي زودرس اشاره كرد و گفت: در شهرها و روستاهايي كه دچار بحران آب هستند، كارگروهي براي پيگيري آن ايجاد شود و كارها را با حساسيت بيشتر دنبال كند.  وي به لزوم توجه بر مساله مديريت مصرف و عرضه اشاره كرد و گفت: صرف دادن هشدار به مردم كافي نيست، بلكه بايد راه‌هاي آن را هم به مردم آموزش داد. وزير نيرو درخصوص برنامه‌هاي بلندمدت وزارت نيرو تصریح کرد: اولويت هيچ طرح و برنامه‌اي بيشتر از آب‌رساني به شهرها و روستاها براي وزارت نيرو نيست؛ زيرا اين امر ارتباط مستقيمي با حيات و رفاه مردم دارد.


در حالی مسوولان وزارت نیرو نسبت به وضعیت قرمز منابع آبی کشور و کاهش بارندگی‌ها هشدار می‌دهند که عباس کشاورز، معاون وزیر جهادکشاورزی نیز در پژوهشی از افت سطح آب‌های زیرزمینی خبر می‌دهد. بر اساس این پژوهش، مقدار برداشت آب در سال‌های اخیر (104میلیارد مترمکعب در سال) حاکی از آن است که میزان برداشت به سرعت به مرزهای منابع آب تجدید شونده (130میلیارد مترمکعب) نزدیک شده است. به عبارت دیگر، حدود 80 درصد پتانسیل آبی کشور به مصرف می‌رسد. از مصارف مذکور بیش از 55 درصد (نزدیک 60 میلیارد مترمکعب) از منابع آب‌های زیرزمینی تامین می‌شود و این در حالی است که سفره‌های آب‌های زیرزمینی تقریبا در سراسر کشور با افت سطح آب و تهدید کاهش مخزن مواجه شده‌اند. معاون بهبود تولیدات گیاهی وزارت جهاد کشاورزی با اشاره به سابقه برداشت آب‌های زیرزمینی اعلام کرده است: برداشت آب‌های زیرزمینی در آخر دهه 50 حدود 22 میلیارد مترمکعب بوده و این مقدار در انتهای دهه 60 با حدود دو برابر افزایش به حدود 44 میلیارد مترمکعب رسید و در پایان دهه 70 به 58 میلیارد مترمکعب فزونی یافت. به‌رغم افزایش حفر چاه‌های بیشتر به علت عدم پاسخگویی ظرفیت مخازن مقدار برداشت در انتهای دهه 80 به حدود 62 میلیارد مترمکعب رسیده است. استمرار و تشدید افت سطح آب سفره‌های زیرزمینی معضل دیگری است. به طوری که مقدار کسری مخزن سفره‌ها که در اواخر دهه 50 حدود 200 تا 300 مترمکعب بود، در سال‌های اخیر به بیش از 10 میلیارد مترمکعب رسیده است.
 نتیجه این امر موجب شده که در حال حاضر از 609 دشت کشور 499 دشت با افت شدید و نگران‌کننده سطح آب مواجه شده‌اند. همچنين در حال حاضر 291 دشت از نظر برداشت آب ممنوعه و بحرانی اعلام شده و میزان افت سالانه سطح سفره آب زیرزمینی در اغلب دشت‌ها بین یک تا سه متر در سال است. بر این اساس، با توجه به اینکه آب عامل توسعه پایدار است باید بین منابع و مصارف به‌خصوص در آب‌های زیرزمینی تعادل ایجاد شود. افزایش بهره‌وری کلیه بخش‌های مصرف با اولویت کشاورزی، پرداختن به دیپلماسی آب، رعایت موضوع پایداری و حفظ محیط زیست در کلیه برنامه‌های مدیریت منابع آب کشور، توجه خاص بر تکمیل پروژه‌های چندمنظوره نیمه‌تمام (شبکه‌های آبیاری و زهکشی، آب‌رسانی به شهرها، تصفیه‌خانه‌ها، آب و فاضلاب و پروژه‌های آب‌های مرزی مشترک)، خصوصی‌سازی و قبول مشارکت مردم و بهره‌برداران و تشکل‌های حوضه‌ای در مدیریت آب، فراهم کردن زمینه سرمایه‌گذاری در طرح‌های آب از دیگر راهکارهای عبور از وضعیت بحرانی است.