دکتر حسن واعظی- رئیس مرکز مدیریت بیمارستانی و تعالی خدمات بالینی وزارت بهداشت در گفت‌وگو با ایران اکونومیست، با اشاره به وضعیت درمان کودکان در کشور، گفت: از ابتدای تاسیس بیمارستان، رشته‌های پایه برای خدمت‌رسانی اصلی و محوری در نظر گرفته شد. طبیعتا یکی از این رشته‌های اصلی، رشته کودکان بوده است و بیمارستان عمومی حتما باید در مواقع اورژانس، خدمت‌رسانی و تامین خدمات زنجیره تخصصی برای کودکان را مدنظر داشته باشد. باید توجه کرد که ارائه خدمت بیمارستان‌های عمومی، در پنج رشته پایه اطفال، زنان، جراحی، داخلی و بیهوشی به صورت پایه استاندارد ارایه خدمات انجام می‌شود.
وی افزود: با رشد جمعیت و افزایش جمعیت جوان و همچنین شرایط موالید، طبیعتا خدمات هم پیرامون زایمان، قبل از تولد، تولد و پس ازتولد تعریف شده و مورد توجه قرار گرفت.
واعظی ادامه داد: در عین حال سیاست‌های کلی تعالی خدمات برای بیمارستان‌ها تعریف شده است؛ هم در کشور به عنوان برنامه‌های ملی، استراتژیک و راهبردی و هم در حوزه‌های بین‌المللی در قالب سندهایی که سازمان بهداشت جهانی مدنظر داشته است. در کشورمان با توجه به اهمیت مبحث تکامل دوران کودکی محورهایی برای این امر مهم پیش بینی و شاخص‌ها و استاندارد در این حوزه مشخص و راهکارهایی برای بهبود و ارتقاء کیفیت خدمات برای کودکان و مادران در بیمارستان‌ها مدنظر است. بر این اساس شاخص‌های مربوط به بیمارستان‌های دوست‌دار مادر و کودک، جزو شاخص‌های اولویت دار وزارت بهداشت تعریف شده است.
وی با بیان اینکه تعداد ۲۱ بیمارستان کشور در قالب بیمارستان جامع کودکان تعریف شده‌اند، گفت: این موضوع اهمیت رشته کودکان و جمعیت آینده‌ساز کشور را برای وزارت بهداشت و دولت نشان می‌دهد. همچنین نزدیک به ۷۴۴ بیمارستان در کشور بخش تخصصی و فوق‌تخصصی مجهز برای کودکان و نوزادان را دارند. در حوزه کودکان و نوزادان در کشور نزدیک به ۱۵۰۰۰ تخت بیمارستانی موجود است که ۱۰ تا ۱۵ درصد از تخت‌های بیمارستانی کشور را شامل می‌شود. ضمناً تعداد تخت‌های ویژه در حوزه PICU و NICU حدود ۴۵۰۰ تخت است که نیاز فعلی ما را در کشور پوشش می‌دهد. البته ایجاد بیمارستان‌های جدید کودکان در قطب‌های آمایشی کشور در اهداف میان مدت کشور جا دارد.
واعظی ادامه داد: یکی از برنامه‌هایی که طی سال‌های اخیر در کشور و وزارت بهداشت مدنظر بوده است، بحث اتاق‌هایی است که برای ارائه خدمات ایمن برای مادران باردار و کودکان در قالب بیمارستان‌های دوست‌دار مادر و کودک تعریف شده که به عنوان یک شاخص مجزا در اعتباربخشی بیمارستان‌ها مورد توجه قرار می‌گیرد و جزو ستاره‌های ویژه بیمارستانی محسوب می شود. این موضوع اهمیت کیفیت خدمات را در این حوزه نشان می‌دهد. همچنین در ساختار طراحی بیمارستان‌ها، به ویژه در حوزه بیمارستان‌های جدیدالاحداث و بخش‌هایی که به صورت جدید ایجاد شده یا توسعه می‌یابند، بحث اتاق‌های شیردهی، اتاق تعویض پوشک و مراقبت کوتاه‌مدت از نوزاد و کودک را برای مادر فراهم می‌کند که در تمام این بخش‌های تخصصی و بیمارستان‌ها به ویژه بیمارستان‌های نوین و هوشمند این موضوع لحاظ می‌شود.
وی گفت: در زمان بستری هم همانطور که مادران و زنان باردار به صورت ویژه و تسهیل شده مورد پذیرش قرار گرفته و لیست انتظار کوتاه‌تری برای‌شان مدنظر است، در تعیین تخت بستری و نحوه ارائه خدمت و فضای بستری این بیماران هم توجه ویژه‌ای می‌شود. همچنین سرانه نیروی انسانی در بخش‌هایی که برای مادران باردار در نظر گرفته شده است، به صورت ویژه مورد توجه قرار گرفته است. این موارد جزو نکاتی است که در بیمارستان‌ها وجود دارد. در سنجه‌های اعتباربخشی، طبیعتا بحث مسیر ارائه خدمت به کودکان و ویژگی‌های این خدمات مورد توجه است.
واعظی همچنین گفت: در تمام اورژانس‌های بیمارستان‌های کشور درصدی از تخت‌های بخش اورژانس بیمارستان به عنوان تخت بستری کودکان یا نوزادان در نظر گرفته شده است. به طوری که در بیمارستان‌های جنرال، به تناسب تعداد تختی که در سالن‌های هر اورژانس وجود دارد، تقریبا بین پنج تا 10 درصد از تخت‌های اورژانس به نوزادان و کودکان اختصاص دارد که سایز تخت و کیفیت و شرایط آن‌ها متفاوت است. در عین حال در اورژانس‌هایی که بخش بستری کودکان را هم دارند، اتاق معاینه کودک و نوزاد مجزا دارند تا بحث کنترل عفونت‌های احتمالی انجام شود. این موضوع در بیمارستان‌های نوین در دست ساخت در کشور، واضح و چشمگیر است.
وی با بیان اینکه گروه‌های پرستاری، مامایی و پزشکی که در بخش‌های کودکان ارائه خدمت می‌کنند، آموزش‌های تکمیلی در این حوزه را گذرانده‌اند، اظهار کرد: بحث تخصصی شدن ارائه خدمات پرستاری و پزشکی در حوزه کودکان نیز وجود دارد که در قالب تحصیلات تکمیلی مورد توجه است. همه این موارد جزو ابزار ارائه خدمات با کیفیت‌تر در بخش‌های نوزادان و کودکان در بیمارستان است. در عین حال از سال‌های گذشته هم برای بحث مقیمی شبانه‌روزی متخصصین کودکان و فوق تخصص نوزادان در بخش‌های ویژه و عادی نوزادان در بیمارستان‌ها و اورژانس‌های تخصصی کودکان برنامه‌ریزی شده و در حال حاضر خدمات‌رسانی صورت می‌گیرد. دستیاران تخصصی و فوق‌تخصص کودکان هم در همین بیمارستان‌های جامع کودکان آموزش می‌بینند که این بیمارستان‌ها، در کشور به عنوان بیمارستان‌های مرجع درمانی علمی - پژوهشی کودکان در کشور شناخته می‌شوند.
واعظی با بیان اینکه برخی استان‌هایمان به فراخور جمعیت و زیرساخت‌هایشان، واجد بیمارستان‌های تک تخصصی کودکان نیستند، گفت: با این حال بخش‌های تخصصی کودکان و نوزادان، در بیمارستان‌های استان به صورت زنجیره‌ای در بلوک‌های جغرافیایی و شهرستان‌ها ایجاد شده و به صورت متمرکز هم در مرکز استان در قالب بیمارستان آموزشی، واجد تخت‌ها و بخش‌های بستری کودکان و نوزادان هستند.
وی با بیان اینکه طبیعتا کمبود تخت و نیروی انسانی در زمینه کودکان در کشور وجود دارد، گفت: حتما باید تخت‌های کودکان به تناسب جمعیت این رده سنی و بیمارپذیری و مولفه‌های سطح‌بندی خدمات درمان کشور باشد. بنابراین بحث کمبود تخت بیمارستانی همیشه در کشور مدنظر بوده و به تناسب کمبود تخت جنرال در کشور، در تخت‌های کودکان و نوزادان هم کمبود داریم. شاید در بحث تخت‌های NICU و PICU نیاز باشد که در تداوم حرکت انقلابی کمبودهای آن را جبران کنیم تا اعزام‌های این رده بین بیمارستان‌ها به حداقل برسد.
واعظی گفت: بحث تامین خدمات برای کودکان نیز در قالب نظام ارجاع انجام می‌شود و برای بیمارانی که نیاز درمانی در سطح یک ارائه خدمت از سوی پزشک خانواده، ماما و بهورز قابل انجام نباشد، بیمار به سطح بالاتر ارائه خدمات برای دریافت خدمات تخصصی‌تر ارجاع می شود و این نکات هم در زنجیره تامین خدمات در قالب یک شبکه تامین سلامت برای کودکان و نوزادان مدنظر است.
وی با بیان اینکه قطب‌های حاذق علمی، پژوهشی و درمانی کودکان را در کشور داریم، گفت: در کلانشهرها بیمارستان مرجع کودکان جداسازی و تمام اقدامات پژوهشی، آموزشی، تحقیقاتی، خدمات درمانی تخصصی و فوق‌تخصصی اعم از پیوند و خدمات متعالی انجام می‌شود. از این تعداد سه بیمارستان مرجع کودکان در استان تهران فعالیت می کنند که کفاف جمعیت پایتخت و بیماران ارجاعی از سایر استان‌ها را هم نمی‌دهد و درصد اِشغال تخت قابل توجه دارند.
وی افزود: موضوع برآورد تخت‌های بیمارستانی و پیش‌بینی برنامه‌های پنج ساله برای کشور در قالب سند درمان و سطح‌بندی خدمات انجام می‌شود که بحث برآورد موالید، جمعیت و مولفه بیمارپذیری در هر استان و همچنین بیماری‌های بومی منطقه‌ای که نیاز به ارائه خدمات بستری دارند، در این سند مورد توجه بوده و همه این موارد جزو مولفه‌هایی است که برای برآورد تخت‌های بیمارستانی کودکان و سرانه بیمارستانی در کشور مورد توجه قرار می‌گیرد.
واعظی ادامه داد: طبیعتا بیمارستان‌های مرجعی که در حوزه‌های مختلف در پایتخت ایران اسلامی یا در کلانشهرها وجود دارد، می‌تواند یک جغرافیای بزرگ را در آمایش کشوری در خدمات خاصی مانند پیوند، بدخیمی‌ها، ارتوپدی فوق‌تخصصی، مغز و اعصاب و ... پوشش دهد. بحث بیمارپذیری در این رشته ها به گونه‌ای است که تمرکز این خدمات در کلانشهرها، مراکز استان‌ها و پایتخت بیشتر بوده و باید به گونه‌ای باشد که پاسخگوی نیاز مردم باشد. این توزیع در قالب سطح‌بندی عمدتا در الگوی قطب آمایشی و قطب منطقه‌ای معنی‌دار می‌شود نه صرفا در کودکان، بلکه در سایر بیماران هم معنی‌دار است. در عین حال خدمات تخصصی پایه و خدمات عمومی باید در تمام شهرستان‌های کشور، در تمام بلوک‌های جغرافیایی منطقه‌ای در قالب سطح‌بندی و در مراکز درمانی آموزشی در مرکز دانشگاهی و مرکز استان وجود داشته باشد. در این موارد ارجاع به خارج از استان باید به حداقل برسد، به جز موارد خاصی که در قالب نظام ارجاع معنی‌دار است که باید برای دریافت خدمت خاصی مانند پیوند یا یک خدمت فوق‌تخصصی بسیار نادر ارجاع به پایتخت یا کلانشهرها انجام شود.
واعظی گفت: در عین حال بحث آموزش نیروی تخصصی و فوق‌تخصصی در حوزه کودکان نیز بسیار مهم است. این موضوع باید در قالب مشوق‌های مختلف از جمله تعرفه ارائه خدمات تخصصی و جنرال و در کتاب‌های تعرفه بومی کشور، مدنظر باشد تا سبب افزایش انگیزه در نیروها برای حضور بر کرسی‌های دستیاری و فلوشیپ شود. این موضوع باید در حوزه آموزش و درمان و در شورای عالی درمان کشور به تصویب برسد.
وی در ادامه گفت: در گایدلاین‌ها و استانداردهایی که برای ارائه خدمات در کودکان تعریف شده، باید ویژگی‌هایی باشد که در خدمات بزرگسالان نیازی به آن‌ها نیست که از خدمات پایه مانند ارزیابی و ویزیت کودکان گرفته تا خدمات تشخیصی و درمانی، خدمات حیات‌بخش و ... در کودکان پروتکل‌های درمانی ویژگی‌هایی دارند. به عنوان مثال یکی از ویژگی‌هایی که در کتاب تعرفه‌گذاری مورد توجه قرار گرفته است، بحث اختلاف معنی‌داری بین ویزیت نوزادان و کودکان با بزرگسالان برای خدمات تخصصی است. به طوری که مدت زمان ویزیت و حق ویزیت در نوزادان و کودکان متفاوت است. همچنین نحوه ارائه خدمت، ارزیابی، تشخیص و مدت زمان ویزیت در کودکان و نوزادان با بزرگسال متفاوت بوده و طول مدت ویزیت متفاوت است. با این حال حتما مشوق‌های دیگری را هم نیاز داریم هم در حوزه عمومی و هم در حوزه تخصصی کودکان. این بسته های تشویقی باید در شورای عالی بیمه و شورای عالی درمان مطرح شود و بحث تجهیز و سرمایه گذاری در این حوزه حائز اهمیت است.
واعظی گفت: در خصوص بیماری‌های کودکان پوشش بیمه‌ای خاص داشته‌ایم. این موارد در بحث جوانی جمعیت و پرورش نسل سالم از نظر جسمی و روحی در وزارت بهداشت مدنظر بوده است. در عین حال در بیمارستان‌های عمومی هم مسیرهای ویژه و سریعی برای ارائه خدمات تشخیصی و درمانی زودهنگام برای مادران باردار و شرایط بارداری و نوزادان و بیماران کودک در نظر گرفته شده است. افق پیش روی ما برای تامین سلامت کودکان، ضمن توجه به سلامت مادران از زمان قبل از بارداری، دوران بارداری، تولد و بعد از تولد که یک کار تیمی از حوزه های مختلف بالینی از بهورز، پرستار، ماما، متخصصین پر تلاش زنان، بیهوشی، کودکان و نوزادان و کادر رادیولوژی و تصویربرداری، آزمایشگاه، تغذیه و ... است که اگر این زنجیره درست کار کند، به تولد فرزندان بیشتر با سلامت کامل می انجامد.
