ایران اکونومیست ـ محمدباقر صنیعی‌منش: پایان راه جشنواره‌ای متفاوت به نام «فیلم کوتاه تهران» در آستانه بلوغ و پختگی آن یعنی 39 سالگی. جشنواره‌ای که گروه مدیریت آن با سابقه‌ای انقلابی و مذهبی در دولتی با همین اوصاف سُکّان آن را به دست گرفتند که از همان ابتدا احتمال برخی حواشی برای آن وجود داشت. خصوصاً آنکه جشنواره فیلم فجر سال گذشته نیز از حواشی البته از جنسی دیگر خالی نماند و می‌شد خطّ حاشیه‌سازی برای جشنواره فیلم کوتاه را پیش‌بینی کرد.
در هر حال این دور از جشنواره به اذعان عموم اصحاب فرهنگ و هنر، جشنواره‌ای آبرومند و با روند برگزاری منظم و فیلم‌هایی جذاب و تازه بود. جشنواره‌ای که با شعار 'تنوع ژانر' مسیر خود را از درون سینما و نه از بیرون و مسائل فرامتنی شروع کرد. البته دبیر جشنواره سابقاً در مطالبش اشاراتی داشت که بر اساس دغدغه‌های انقلابی، مدیریت سینمایی و فرهنگی را نقد می‌کرد؛ اما از زمان مدیریتش در گروه فیلم و سریال شبکه سه و از زمانی که در جایگاه یک مدیر قرار گرفت، به این پی برد که باید به عنوان یک مدیر براساس متن و منطق سینما در کنار همان اصول کار کند و برای همین سکان گروه فیلم و سریال شبکه سه، انجمن سینمای جوانان ایران و جشنواره فیلم کوتاه تهران را با زبان و درک هنری و سینمایی تنظیم کند. از این رو آذرپندار بدون نگاه سلیقه‌ای در انجمن وارد شد و با تمام سینماگران و فیلمسازان کشور با یک چشم نگاه کرد. رفتاری که باید آن را رمز موفقیت یک مدیر با هر رویکردی دانست.
از این رو مبحث تنوع ژانر باعث شد تا آذرپندار با زبان سینمایی با سینماگران و فیلمسازان کوتاه وارد صحبت شود. از این گذشته او نشان داد که قرار است تا اختلاف سلایق را کنار بگذارد و دوستانه با اعضای خانواده بزرگ فیلم کوتاه حرف بزند. این روند به قدری قوت داشت که بعد از طرح بحث تحریم جشنواره که یکباره مانند موجی تعدادی از فیلمسازان را با خود برد و روز به روز در حال قدرت بود، صحبت‌های او در نشست خبری جشنواره آبی بر آتش شد و انصراف‌های کتبی را در حد انگشتان یک دست تقلیل داد. این رویه نشان داد که مدیریت جشنواره قرار نیست تلافی کند بلکه با برخورد و رویکرد منطقی در مواجهه با این مسأله قرار است این خانواده را در جشنواره دور هم جمع کند. همین ماجرا باعث شد تا گپ و گفت ما با فیلمسازان نشان دهد که آنها از صحبت‌های آذرپندار و رویکرد او در جشنواره فیلم کوتاه تهران آنان را در مجموع راضی کرده است. البته آذرپندار همانطور که در اولین مصاحبه تصویری و طولانی خود با بیان کرد گفت که میان لبخند فیلمساز و اصولش قطعاً دومی را انتخاب می‌کند. همین نشان می‌دهد که او با انعطاف توانست هم در حد امکان اصول خود را حفظ کند و جشنواره‌ای خوب در دولت ابراهیم رئیسی برگزار کند و هم فیلمسازان را در مجموع در یکی از ملتهب‌ترین ایام کشور راضی نگه دارد.
از این رو باید نگاهی گذرا و اجمالی به جشنواره داشته باشیم تا بدانیم دستآورد دوره جدید انجمن سینمای جوانان ایران در جشنواره فیلم کوتاه چه بوده است؟
جشنواره‌ای که به‌منظور شناسایی و معرفی برترین آثار کوتاه در سطح ملی و بین‌المللی و ایجاد عدالت فرهنگی در همه نقاط کشور، همچنین رقابت سازنده بین فیلمسازان از 27 مهر تا 2 آبان 1401 برگزار شد.
این جشنواره یکی از 63 فستیوال فیلم کوتاه مورد تأیید آکادمی اسکار در جهان، یکی از 9 جشنواره بین‌المللی مورد تأیید این آکادمی در قاره آسیا و یکی از دو جشنواره بین‌المللی مورد تأیید اسکار در خاورمیانه است.
در این جشنواره با این سابقه طولانی و ویژگی مهم آن یعنی اسکار کوآلیفای، رویکرد مهمی چون تنوع ژانری ملاک قرار گرفت. این موضع باعث شد تا فضا برای انتقال مفاهیم گوناگون انسانی، دینی، سیاسی، اجتماعی و حتی انتقادی و اعتراضی تندوتیز بازتر شد. همچنین توجه به سینمای بومی با تأکید بر خلاقیت و نوآوری در اولویت انتخاب و داوری قرار گرفت.
جشنواره در ژانر فانتزی 9 ، در رازآلود 5، در ژانر وحشت 3 و در ژانر درام 20 فیلم داشت. در نوار 3، در کودک 2، در ملودرام 6 اثر و تجربه گرا 2 فیلم داشت. در بخش دفاع مقدس و در حوزه رقابت 2 فیلم بود اما در باکسی جداگانه به نام دفاع مقدس، 7 فیلم دفاع نمایش داده شد که به نوبه خود دلنشین و آثار قابل قبولی بودند.
البته نقطه آغاز جشنواره در سال گذشته رقم خورد چیزی که نشان می‌داد مدیران جشنواره با یک برنامه‌ریزی قوی و منسجم و در یک کلام با راهبرد آمده‌اند. تغییر فضای فیلم کوتاه اما نه به کام مدیران بلکه به نفع سینمای کشور و علاقه‌مندان آن.
فرخوان ارسال آثار در بخش مسابقه ملی و بین‌الملل از 28 اسفند ارسال شد. قرار بر این شد که در بخش ملی، همه فیلم‌های کوتاه تولید شده (از ابتدای سال 1400 تا کنون) در چارچوب اهداف جشنواره با حداکثر زمان 30 دقیقه و در انواع گونه‌های داستانی، مستند، تجربی و پویانمایی شرکت کنند.
در بخش بین‌الملل نیز با رویکرد ارزش‌های انسانی و جامعه، فیلم‌هایی در انواع گونه‌های داستانی، مستند، پویانمایی و تجربی در جشنواره شرکت کردند. نکته مهمی که در بخش بین‌الملل بود، توجه به عدم اکران و حضور فیلم در هیچ کدام از جشنواره‌های دیگر بود. نکته‌ای که وزن و قدمت جشنواره را از بین نبرد.
در این بخش 131 کشور با 5012 فیلم کوتاه در جشنواره شرکت کردند. بیشترین حضور به ترتیب با فرانسه با 572 اثر، اسپانیا 401، هندوستان 346، چین 231، ایالات متحده آمریکا 221، برزیل 213، آلمان 191، ایتالیا 188، روسیه 162، ترکیه 149، کانادا 101 و مکزیک 86 فیلم بود.
در نهایت آثار راهیافته شامل 11 فیلم انیمیشن، 7 مستند، 11 فیلم تجربی و 30 اثر داستانی و مجموع 59 فیلم از 31 کشور شرکت کردند.
در بخش ملی نیز 1996 اثر در بخش‌های داستانی، پویانمایی، مستند و تجربی ثبت نام کردند که از این میان 99 فیلم در بخش‌های گوناگون در جشنواره راه پیدا کردند.
نکته مهم درباره سهمیه شهرستان‌ها در این جشنواره رقم 70 درصدی آنها بود. حضور فیلمسازان شهرستانی در مجموع بیشتر از تهران بود.
جشنواره بخش‌های جنبی زیادی داشت؛ از کلاس‌هایی با حضور اساتید مطرح سینما مانند رسول صدر عاملیف احمدرضا درویش، بهروز افخمی تا اساتید دانشگاهی مانند دکتر رامتین شهبازی و دکتر مجید شیخ انصاری.
نمایشگاه عکس ایران من که ماحصل زحمات عکاسان انجمن سینمای جوانان بود یکی دیگر از بخش‌های جشنواره بود. این نمایشگاه با هدف ایجاد بستر مناسب برای ظهور و بروز خلاقیت هنری هنرمندان عکاس، معرفی ظرفیت‌های فرهنگی هنری ایران، ایجاد زمینه ارتباط هنرمندان عکاس و انتقال تجربه، فراهم آوردن امکان فروش آثار هنرمندان عکاس و بازنمایی طبیعت برگزار شد. این بخش امسال با داوری عکاسان جوان همراه بود و برندگان خود را معرفی کرد.
نمایشگاه کتاب جشنواره با فروش و استقبال بسیار خوبی همراه بود. در این دوره از جشنواره و به همت انتشارات انجمن سینمای جوانان ایران، کتاب‌هایی با موضوعاتی از قبیل «ژانر در فیلم کوتاه»، «تجربه‌نگاری»، «اقتباس»، «تاریخ هنر برای فیلمسازان»، «مدیریت تولید فیلم» و «بازآفرینی واقعیت» معرفی، عرضه و رونمایی شدند.
در این جشنواره یکی از بخش‌های مورد توجه، آرای مردمی بود. تعداد کل تعرفه‌های رأی توزیع شده تا پایان روز چهارم جشنواره بیش از 7000 بوده است. آرای مردمی تنها در بخش ملی جشنواره صورت گرفت و سانس‌های بین‌المللی که بیش از 2000 مخاطب داشته‌اند، فاقد رأی‌گیری بوده‌اند.
بنابراین جشنواره از حیث تنوع و کمیت و همینطور کیفیت توانست جشنواره‌ای قابل قبول باشد. اما مهم‌ترین نتیجه جشنواره تبدیل تهدید به فرصت آن بود. جشنواره‌ای که احتمال زمین خوردن آن بود نه تنها به این دردسر دچار نشد بلکه توانست با گستردگی قابل قبولی فیلمسازان کوتاه، هنرجویان، مردم و اصحاب فرهنگ و رسانه را به پردیس سینمایی ملت بیاورد.
در آستانه برگزاری جشنواره اتفاق خوبی برای فیلم اولی‌ها افتاد و آن هم تشکیل محفلی برای آنان بود. قرار بر این شد که از این به بعد پروسه تولید فیلم اولی‌ها در انجمن کوتاه‌تر شود. چیزی که در همین ابتدا خودش را نشان داد و شاهد ثبت نام 200 طرح بودیم که در ادامه 18تای آنها به شورای پیچینگ وارد شدند. این پروسه با اولویت شهرستانی‌ها قرار است ادامه داشته باشد.
نکته مهم دیگر جشنواره تشکیل کانون دانش‌آموختگان انجمن سینمای جوانان ایران بود. این کانون امسال برای اولین بار از خانواده 250 هزار نفری خود رونمایی کرد و همایش بزرگی را در سینما ملت برگزار کرد که مایه خوشحالی و مرور خاطرات قدیمی‌های انجمن سینمای جوانان ایران شد.
در هر حال دیشب مراسم اختتامیه جشنواره فیلم کوتاه تهران برگزار شد و برندگان جشنواره معرفی شدند. باید دید که تنوع در ژانر همراه با گفت وگو و تعامل میان فیلمسازان و مدیران سینمایی کشور در ادامه و بعد از این تجربه موفق، به چه صورت ادامه پیدا خواهد کرد.
