مهسا بهادری: اطلاع رسانی، آموزش، سرگرمی، پرورش افکار و خلاقیت و از همه مهم‌تر توجه و جذب همه اقشار و سنین جامعه و پرداختن به ایده و عقاید آن‌ها جزو وظایف یک رسانه‌ای تعریف شده که نام آن را ملی می‌نامند. اما پرسش اصلی این است که آیا صداوسیما توانسته این کارها را انجام دهد؟
برای پاسخ به این سوال فقط یک موضوع را مورد بررسی قرار می‌دهیم و آن هم سرگرمی است. آیا تلویزیون توانسته برنامه‌هایی بسازد که هم مخاطبان را سرگرم کند، هم دیگر جنبه‌ها را در بر بگیرد؟ اگر بخواهیم بگوییم خیر بی انصافی است اما اگر کیفیت آن برنامه‌ها را مورد بررسی قرار دهیم، به جز تعدادی برنامه انگشت‌شمار، به این نتیجه می‌رسیدیم که اگر چیزی نمی‌ساخت به مراتب بهتر بود.
یکی از مواردی که برای توضیح کیفیت پایین برنامه‌ها مطرح می‌شود، بحث بودجه است، بودجه‌ای که از مدیر و رییس و سمت‌دار تا کارگردان و تهیه‌کننده معتقدند که کم است و چون بودجه کافی نیست، با توجه به گرانی‌ها، کفیت برنامه‌ها هم کاهش پیدا می‌کند. نکته این است که بیش از شش ماه از شروع سال ۱۴۰۱ گذشته و بودجه ضداوسیما برای امسال ۵۲۸۹ میلیارد و ۲۳۷ میلیون تومان است که از این میزان، ۲۷۰ میلیارد تومان به جمع کل منابع عمومی سازمان اختصاص داده شده است.
این رقم نسبتا قابل توجه است، اما چرا برنامه مناسبی ساخته نمی‌شود یا کیفیت آن بسیار پایین است؟ قطعا یکی از دلایلش وجود بیش از ۵۰ شبکه تلویزیونی ملی و استانی است.
البته این روزها نیز نهایت تولید تلویزیون ساخت برنامه‌های گفت و گو محور و مسابقه از جمله«شهروند و مافیا»، «اعجوبه‌ها»، «زوجی‌نو»، «سیم آخر»، «رویانیوم»، «قهرمان» و «تهمتن» است که اتفاقا از شبکه‌های پر مخاطبی مثل سه سیما و نسیم پخش می‌شود.
این تعداد مسابقه ساخته می‌شود اما برنامه‌هایی مثل «خندوانه»، «عصر جدید» و «دورهمی» که اتفاقا مخاطب زیادی هم دارند، از کنداکتور تلویزیون حذف می‌شوند و تنها تعدادی مسابقه باقی می‌مانند که نه به قشر خاصی اختصاص پیدا می‌کند، نه، کیفیت بالایی دارند. درصورتی که خرداد امسال محمدرضا خوشرو، مدیر شبکه نسیم اعلام کرد : «ما معتقدیم که در شبکه نسیم سرگرمی باید محتوای مناسب و متناسب داشته باشد و باید بتوانیم از طریق سرگرمی پیام خود را منتقل کنیم.»
با توجه به صحبت خوشرو این پرسش ایجاد می‌شود که پیام اصلی ساخت انواع مسابقه چه چیز می‌تواند باشد؟ دست کم اگر هم ساخته می‌شود، چرا تا این اندازه کیفیتشان پایین است؟
برای پاسخ به این سوال که چرا کیفیت ساخت برنامه‌های تلویزیونی تا این اندازه کاهش یافته به گفت‌وگو با مسعود روشن‌پژوه، مجری مسابقه‌های تلویزیونی پرداختیم که در ادامه می‌خوانید.
چرا با اینکه امکانات و حتی تعداد ساخت مسابقات تلویزیونی افزایش پیدا کرده، اما بازهم کیفیت آن‌ها رو به کاهش است؟
نکته اول در رخ دادن این ماجرا این است که به بحث کیفیت برنامه‌سازی در زمینه مسابقه پرداخته نمی‌شود، نکته دوم اینکه چون بخشی از این رقابت‌ها کپی هستند و مردم به نسخه اصلی آن‌ها دسترسی دارند، مسابقه‌ای که تلویزیون نمایش می‌دهد را با نسخه اصلی آن مقایسه می‌کنند و علی رغم تمام هزینه‌هایی که برای آن پرداخت می‌شود، دیگر آثارشان به چشم نمی‌آیند و از همه مهم‌تر اینکه رقابت‌های تلویزیون از حالت سابق خود که بر محوریت سنجیدن و آموزش اطلاعات عمومی و اطلاع رسانی بود، خارج شده است. نکته آخر اینکه نوع جوایز و سطح شرکت‌کنندگان مسابقات تلویزیونی نسبت به قبل کاهش پیدا کرده، یعنی افرادی که در مسابقه حاضر می‌شوند، بعضا اطلاعات کافی ندارند و این موضوع کیفیت برنامه را کاهش می‌دهد.
به طور مثال کسانی مانند عادل فردوسی‌پور از شرکت‌کنندگان مسابقه منوچهر نوذری بودند، دانشجوی جوانی که اطلاعات زیادی داشت. در آن زمان این دسته از افراد در مسابقات شرکت می‌کردند و هرچه جلوتر آمدیم، سطح کیفی شرکت‌کنندگان از نظر علمی کاهش پیدا کرده برای همین رقابت‌ها جذابیت خودشان را از دست داده‌اند.
نکته ماجرا این است که آیا لازم است به صورت همزمان ۷ مسابقه از تلویزیون پخش شود؟
خیر، واقعیت این است طرح و برنامه مسابقات منطبق بر مخاطب امروز ما نیست، یک بخش از برنامه‌ها کپی است که با آن کاری نداریم، اما یکسری از مسابقات منطبق بر هیجان و خواست‌های جامعه هدف نیست. مشکل این است که در ساخت برنامه تفکیکی بین خردسال، کودک و میان سال قائل نیستند به همین دلیل شاید همزمان هفت مسابقه روی آنتن تلویزیون برود، اما مخاطبی ندارد و کسی آن را نمی‌بیند. این را بر اساس آمار نمی‌گویم شاید آمار بگوید که تعداد زیاد است اما بر اساس تجربه شخصی می‌گویم که این مسابقات مخاطب چندانی ندارند. فکر می‌کنم باید مسابقاتی ساخته شود که دست‌کم یک قشر جامعه از آن استقبال کنند و بحث دیگر است است که شاید بودجه کافی برای ساخت برنامه‌های با کیفیت در دسترس نیست.
نکته این است پس ۵ هزار میلیارد بودجه‌ای که به صداوسیما اختصاص می‌دهند صرف چه اموری می‌شود؟
بودجه رقم زیادی است و نهادها باید توضیح دهند و اینکه ما هنوز نمی‌دانیم میزان درآمد تلویزیون چه اندازه است. در سال ۱۳۹۸ ما خواستیم «مسابقه محله» را بسازیم و اعلام کردیم که هزینه ساخت هر برنامه ۲ تا ۲.۵ میلیون تومان است، همان زمان گفتند ما بودجه ساخت این برنامه را نداریم. مگر از این ارزان‌تر می‌توان برنامه ساخت؟ آن هم برنامه‌ای که به نوعی برند است. البته تعداد شبکه‌های تلویزیون هم به قدری زیاد هست که بخش اعظمی از بودجه به آن تعلق بگیرد.
نکته ماجرا این است که تلویزیون باید یک چهار چوبی را مشخص کند تا بتواند مخاطب را سرگرم نگه دارد و صرفا این کار را با ساخت مسابقه انجام ندهد، آن هم مسابقه‌هایی که نه کیفیت سابق را دارند، نه می‌توانند مخاطب قشر خاصی را جلب کنند.
