به گزارش ایران اکونومیست و به نقل از روابط‌عمومی بنیاد ایران‌شناسی، در ابتدای همایش، محمدحسین رجبی دوانی، رئیس بنیاد، ضمن اشاره به روز پزشک و تصدی پست ریاست بنیاد ایران‌شناسی از سوی رئیس جمهور، در طی ماه‌های اخیر، خود را به عنوان خادم ایران اسلامی و فرهنگ و هنر دیرینۀ ایران و تمدن درخشان ایران در ادوار مختلف معرفی کرد و تصمیم خویش را مبنی بر بررسی و معرفی تاریخ و تمدن عظیم ایران- در حوزه‌های گوناگون- در طول سه دوره «ایران باستان- پیش از اسلام»، «ایران دورة اسلامی» و «ایرانِ انقلاب اسلامی»، با همکاری همکاران بنیاد و شعبه‌های آن در سراسر کشور، بیان کرد؛ چراکه بر اساس اساس‌نامۀ بنیاد ایران‌شناسی، معرفی و شناخت بیشتر ایران و جنبه‌های تاریخ و تمدن آن، از وظایف اصلی بنیاد است.
در ادامه، رجبی‌دوانی با اشاره به موضوع همایش که شهر همدان، تاریخ، فرهنگ و هنر آن بود، به بررسی این شهر در این سه دوره تاریخی پرداخت. او گفت: همدان، یا به‌عبارتی «هگمتانه» یا «اکباتان»، قدیمی‌ترین شهر ایران و یکی از قدیمی‌ترین شهرهای جهان است. در دورۀ ایران باستان که مادها نخستین سلسله ایرانی را در این سرزمین تاریخی تشکیل دادند، همدان به‌عنوان نخستین پایتخت ایران از سوی مادها انتخاب شد. در دوران هخامنشی، اشکانی و ساسانی نیز این شهر خوش درخشید. در دورۀ هخامنشیان به‌مدت کوتاهی و در دوره اشکانیان، به‌مدت قابل‌توجهی شهر همدان مجدداً پایتخت بوده و از این حیث شهری قابل اهمیتی‌ست، که سابقه تمدنیِ دیرینه‌ای در ادوار مختلف تاریخی دارد.
همدان در دوره اسلامی، در فتوحات اولیه اعراب مسلمان فتح می‌شود و مردمانش به اسلام می‌گروند و در دوران علویان که از جور و ظلم عباسیان به ایران پناه آورده بودند و در طبرستان حکومت تشکیل داده بودند، گروهی از آن‌ها از طبرستان به همدان آمدند و با استقبال مردم همدان دولتی شیعی و از سادات علوی را در این شهر و مناطق اطرافش مدتی تشکیل دادند.
پس از آن و در دوران درخشان تمدن اسلامی- ایرانی و شیعی، که عصر آل‌بویه است، باز شاهد انتخاب همدان به عنوان پایتخت از سوی سلاطین و امرای آل‌بویه هستیم و در همین دوران است که ابن‌سینا، دانشمند برجسته جهان، اسلام و شیعه در همدان وزیر شمس‌الدوله دیلمی می‌شود و این شهر مستقر شده و از دنیا نیز می‌رود.
ابن‌سینا افتخار بزرگ ایرانیان است و همدان نیز افتخار حضور و مدفن این دانشمند را دارد. همچنین از دیگر دانشمندان، ادیبان و شاعران برجسته‌ای که از همدان برخاسته‌اند، می‌توان به بدیع‌الزمان همدانی و بابا طاهر اشاره کرد. او در بخش دیگری از سخنان خود به حمله مغول‌ها و مقاومت ۱۰ ساله این شهر در مقابل یورش‌های وحشیانه این قوم، حماسه‌های بزرگ مردمان این شهر در بحبوبۀ انقلاب اسلامی و هشت‌سال دفاع مقدس نیز اشاره کرد.
در ادامه، محمد بهرام‌زاده، دبیر علمی همایش، ضمن گرامیداشت روز ابن‌سینا، به لزوم پرداختن به جوانب گوناگون سرزمین همدان یا هگمتانه و اهمیت شناخت شایسته‌تر این خطه پرداخت. بر این اساس برگزاری همایشی با عنوان «تاریخ، فرهنگ و هنر استان همدان»، از سلسله همایش‌های ملی ایران‌شناسی استان‌ها، در دستور کار معاونت پژوهشی بنیاد ایران‌شناسی قرار گرفت.
بنابر گفتۀ ایشان، این همایش با توجه به هدف بنیاد ایران‌شناسی مبنی بر بازخوانی نقادانه مطالعات صورت‌گرفته درباره تمدن ایرانی، همچنین شناسایی و معرفی مطالعات ایران‌شناسانه توسط پژوهشگران و محققان برگزار می‌شود و در راستای آن، تک‌تک استان‌های ایران مورد بررسی و مطالعۀ همه‌جانبه قرار خواهند گرفت، که امروز شاهد برگزاری سومین همایش با نام استان همدان هستیم.
بر این اساس، در این همایش، تعداد ۵۰ مقاله در ۳ محور اصلی تاریخ و باستان‌شناسی، جغرافیا و فرهنگ، به دبیرخانه همایش ارسال گردید که از این تعداد، ۳۱ مقاله برگزیده شد و ۲۰ عنوان مقاله در مجموعه مقالات همایش به چاپ خواهد رسید و از این مقالات تعداد ۶ مقاله جهت ارائه در روز همایش به‌صورت سخنرانی «وبینار آنلاین و حضوری»، مورد تأیید کمیته علمی و کمیته داوران همایش قرار گرفت. همچنین به‌منظور دسترسی فرهیختگان و پژوهشگران این حوزه، مقالات سومین همایش ملی استان‌ها؛ «همایش ملی تاریخ، فرهنگ و هنر استان همدان» در پایگاه استنادی جهان اسلام(ISC) به شماره ۳۴۰۷۶- ۰۱۲۲۰ و مرجع تخصصی کنفرانس‌های ایران (سیویلیکا) با کد اختصاصی IRANOLOGY ۰۳ نمایه می‌شود.
در ادامه، محسن جانجان، دبیر اجرایی همایش نیز چنین بیان کرد: آنچه درباره علم ایران‌شناسی بایستی مورد توجه ویژه قرار می‌گیرد، نگرش مبتنی بر جغرافیای تاریخی آن منطقه است و می‌بایست عظمت هر منطقه را در تعامل انسان، طبیعت و آثار فرهنگی و اجتماعی آن جست‌وجو کرد. در این بین نقاطی که این چهار مهم در آن رنگ و بویی جدی‌تر دارند و اهمیتی دوچندان می‌یابند.
او در ادامه به خلاصه‌ای از گزارش عملکرد بنیاد ایران‌شناسی شعبه استان همدان پرداخت:
۱. تهیه دانش‌نامه جامع همدان‌شناسی.
۲. همکاری درباره تألیف کتاب «میراث ناملموس استان همدان» که چند روز آینده در همدان رونمایی می‌شود.
۳. تألیف کتاب «از هگمتانه تا اکباتان» که نتایج ۱۱ فصل کاوش باستان‌شناسیِ محمدرحیم صراف در تپه هگمتانه است. که حدود چندماه پیش رونمایی شد.
۴. همکاری در چاپ کتاب «دیار ملایر».
۵. همکاری در چاپ کتاب مجموعه‌مقالات چهارمین کنگره معماری و شهرسازی استان همدان.
۶. همکاری در چاپ کتاب مجموعه مقالات همایش تخصصی و ملی گردشگری شهرستان نهاوند
در پایان و در این همایش یک روزه مقالات زیر ارائه شد:
- آزاده حیدری، با موضوع مقاله «بررسی موضوعی سفرنامه‌های سیاحان انگلیسی درباره همدان؛ با تمرکز بر جغرافیای طبیعی، تاریخ و آثار تاریخی»؛
- زهره شیرین‌بخش، با موضوع مقاله «بازار همدان؛ بررسی تاریخی»؛
- رضا نظری ارشد، با موضوع مقاله «درآمدی بر شناخت تاریخچه، جایگاه و آثار تاریخی اقلیت‌های دینی (یهودیان و ارامنه) در همدانِ عهد قاجار»؛
- نادیا پورعباس تحویلداری، با موضوع مقاله «تبیین راهبردهای رونق صنایع‌دستی در همدان با تأکید بر توسعه اقتصادی و گردشگری»؛
- نفیسه گریوانی، با موضوع مقاله «روایت قالیچه‌ای تصویری همدان از هوشنگ‌شاه در عصر قاجار»؛
- بهناز ساری و همکاران با موضوع مقاله، «معماری خانه‌های سنتی همدان و رابطه آن با اقلیم نمونۀ موردی خانه پوستی‌زاده».
