«آینده دانشگاه و متاورس» موضوع نشستی است که در آن پروفسور «علی اکبر جلالی» آینده‌پژوه، استاد دانشگاه مریلند و رئیس کرسی یونسکو در آموزش و یادگیری الکترونیکی در آن به معرفی ویژگی‌های عصر مجازی پرداخته و درباره متاورس به عنوان یک ابزار آموزش و یادگیری، مشکلات بالقوه آن برای دانشگاه‌ها و افراد و برخی از نظرات مثبت و منفی در این خصوص سخن گفته است.
پروفسور جلالی: ما انسان‌های خوش‌شانسی هستیم که در عصر اطلاعات زندگی می‌کنیم و به زودی وارد عصر مجازی که ترکیبی از زندگی واقعی و مجازی است، خواهیم شد
هدف اصلی این وبینار که معاونت دانشجویی فرهنگی موسسه آموزش عالی مهر البرز در چارچوب سلسله نشست‌های «دانشگاه آینده» و در روز ۲۲ تیرماه برگزار کرده، شناخت عوامل موثر در ایجاد دانشگاه آینده مبتنی بر متاورس و یافتن راهکار مناسب برای همراه شدن با تحولات پیش‌روی دانشگاه‌های جهان در عصر مجازی سه‌بُعدی عنوان شده است. در ادامه، بخشی از این سخنرانی را می‌خوانیم:
متاورس چیست؟
پروفسور جلالی تعریف متاورس را با ذکر نقل قولی از مدیر بزرگترین بانک سرمایه‌گذاری جهان آورده و بیان می‌دارد: همین قدر می‌دانیم که متاورس یک مزاحم بزرگ و بر هم زننده روندهای جاری زندگی ما است به گونه‌ای که هرگز در طول تاریخ بشر چنین برهم زننده‌ای نبوده است. اما از نظر اقتصادی فرصت‌های عظیمی خلق می‌کند که برای ما خوب است. در حقیقت متاورس تکرار حضور اینترنت با ابعادی ده‌ها برابر موثرتر در زندگی انسان خواهد بود و زندگی فیزیکی ما را با دنیای مجازی سه‌بُعدی ترکیب خواهد کرد.
جلالی معتقد است که ما انسان‌های خوش‌شانسی هستیم که در عصر اطلاعات زندگی می‌کنیم و به زودی وارد عصر مجازی که ترکیبی از زندگی واقعی و مجازی است، خواهیم شد. تغییر سریع فناوری‌ها فرصت‌های بزرگی را برای دانشگاه‌ها به منصه ظهور می‌رساند که آگاهی و شناخت آنها در زمان مناسب یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های مسئولان دانشگاه‌ها باید باشد.
آینده دانشگاه و متاورس
متاورس یک محیط فراگیر با پیامدهای قابل توجه برای آموزش و یادگیری به وجود خواهد آورد. محبوبیت یادگیری در متاورس ممکن است تغییر و تحول در آموزش عالی را تسریع کند.
استاد دانشگاه مریلند: هنوز یک استراتژی مشخص برای آینده دانشگاه‌های آینده مبتنی بر به کارگیری متاورس در جهان وجود ندارد اما بعد از همه‌گیری کرونا شناخت از آموزش‌های مبتنی بر فناوری‌های نوین افزایش چشمگیری داشته است
متاورس شکل جدیدی از آموزش را به وجود می‌آورد. نخستین تاثیر آن در آموزش این خواهد بود که سرعت انتقال داده را در وزارت آموزش و پرورش و وزارت علوم را به شدت بالا می‌برد.
متاورس همچنین پیامدهایی برای آزادی دانشگاهی، شکاف دیجیتالی و حریم خصوصی داده‌ها دارد. همراه شدن دانشگاه با این تغییرات سریع عصر مجازی می‌تواند تاثیرات زیادی در زندگی و کار استاد، دانشجو، کارمند و محیط دانشگاه داشته باشد و زمان آزمایش مفاهیم و نوآوری در حوزه آموزش، یادگیری و پژوهش برایمان به طور چشمگیری کاهش می‌یابد.
هنوز یک نمونه یا یک استراتژی مشخص برای آینده دانشگاه‌های آینده مبتنی بر به کارگیری متاورس در جهان وجود ندارد اما بعد از همه‌گیری کرونا شناخت جامعه و مردم از آموزش‌های مبتنی بر فناوری‌های نوین و برخط افزایش چشمگیری داشته است. البته در نظر داشته باشیم که در لحظه‌ای هستیم که برای خیلی‌ها همه چیز و نه فقط دانشگاه به شدت در حال تغییر و تحول بوده و شرایط نامتعادل است. با این وجود دلایل امیدوارکننده وجود دارد که بشر اکنون دسترسی بیشتری به دانش داشته و ابزارهای بیشتری دارد که کمک می‌کند تا بیش از هر زمان دیگری در تاریخ بشر زندگی بهتری تجربه کرد.
با در نظر گرفتن ارزش‌های اصلی اصول بنیادین نهفته در سیستم‌های آموزشی فعلی و در نظر گرفتن بی‌عدالتی‌های گذشته در سیستم‌های آموزشی باید از فرصت ایجاد شده از سوی فناوری‌های نوین استفاده کرد تا ضمن ترمیم مشکلات گذشته دانشگاه مورد نیاز نسل آینده را ساخت.
متاورس به عنوان ابزار آموزش و یادگیری
جلالی در پاسخ به این سوال که آیا شما روزی را می‌توانید تصور کنید که در یک دانشگاه متاورسی حضور دارید؟ می‌گوید: ما از اکنون حس مثبتی داریم و احتمالا به آن سمت می‌رویم. ما اکنون از تورهای دانشگاهی مجازی استفاده می‌کنیم. در این بیماری همه‌گیر کرونا فضای مجازی را درک کرده‌ایم، یادگیری و یاددهی را از طریق نرم‌افزارهای مختلف به صورت برخط تجربه کرده‌ایم و آماده مهاجرت و غوطه‌ور شدن از این محیط دانشگاه دو بعدی به فضای مجازی سه بعدی زندگی دانشگاهی متاورسی هستیم.
پروفسور جلالی: حضور در دانشگاه و در متاورس همراه با دانشجویان و استادان آواتار ممکن است واقع‌گرایی خاصی را به تجربه‌های موجود ببخشد اما جایگزینی برای امر واقعی نیست
جلالی در پاسخ این سوال که چه تخیلی از تاثیر متاورس در دانشگاه آینده دارید؟ اظهار می‌دارد: فضایی را تصویر کنید که یک قفل ورودی دارد و شما می‌توانید با کلید تخیل آن را باز کنید. داخل فضایی و منطقه‌ای فراتر از محدودیت‌های قانونی و اخلاقی معمولی قرار می‌گیرید که فراتر از آن تصوری است که در ذهن داشته‌اید. در این فضا با ابعاد مختلفی مانند بُعد صدا، بُعد بینایی، بُعد ذهن که شامل سایه و مواد است برخورد می‌کنید که به طور کامل متفاوت از یک فضای معمولی مورد انتظار شما است. شما وارد موج چهارم از زندگی بشر عصر مجازی سه‌بُعدی شده‌اید و ابزار متاورس در خدمت شما قرار گرفته است.
کرونا سبب شده است تا مجبور به استفاده از فناوری‌های نوین آموزشی و ابزارهای ارتباطی مانند ZOOM شویم و این سبب شد تا طرز فکر ما در مورد آموزش و یادگیری در آموزش عالی و دانشگاه‌ها متفاوت از گذشته شود.
محصول اصلی آموزش عالی، آموزش و یادگیری است که طریق تعاملات از نوع ZOOM نتوانست به صورت کاملی جایگزین شود. مولفه اجتماعی به وضوح در ZOOM وجود ندارد اما حضور در دانشگاه و در متاورس همراه با دانشجویان و استادان آواتار ممکن است واقع‌گرایی خاصی را به این تجربه ببخشد اما جایگزینی برای چیز واقعی نیست. به این ترتیب مهاجرت به متاورس ممکن است گسست بزرگ آموزش عالی را تسریع بخشد.
دانشجویان ممکن است به طرز فزاینده‌ای تنها به آن محصول اصلی آموزش و یادگیری تمایل داشته باشند و از ویژگی‌های سنتی‌تر زندگی دانشگاهی مانند زندگی در خوابگاه، غذای دانشگاه، میزهای کتابخانه، بازی‌های فوتبال و جست‌وخیز در فضای سبز دانشگاه چشم‌پوشی کنند.
مشکلات موجود در فضای متاورس برای دانشگاهی‌ها
۱- آزادی آکادمیک ممکن است از سوی منافع شرکتی میزبان‌های متاورس به خطر بیافتد. اینجا است که باید پرسید آیا پلتفرم‌هایی مانند متا و زوم به مبادلات آزاد بدون محدودیت متعهدند حتی زمانی که وضعیت تبلیغات می‌تواند به قیمت سهام آنها آسیب برساند؟
رئیس کرسی یونسکو در آموزش و یادگیری الکترونیکی: آزادی آکادمیک ممکن است از سوی منافع شرکتی میزبان‌های متاورس به خطر بیافتد. حواس‌پرتی تماشایی، احتمال گسترش شکاف دیجیتالی، به خطر افتادن حریم خصوصی داده‌ها و ... از مشکلات آموزش در متاورس است
۲- حفظ تمرکز دانشجو در یک محیط آنلاین پر از حواس‌پرتی تماشایی، یکی دیگر از مشکلات این فناوری نوین است.
۳- مشکل انجام مکالمات معنی‌دار بدون تفاوت‌های ظریف در حالات چهره و ارتباطات غیرکلامی.
۴- نبود اطمینان از این که آیا شکاف دیجیتالی گسترده‌تر نمی‌شود؟ تعداد بیشتری از افراد به حاشیه رانده نمی‌شوند؟ و آیا دسترسی به ابزار لازم خواهند داشت؟
۵- مساله حفظ حریم خصوصی داده‌ها و حفاظت از هویت دانشجویان.
۶- بیشتر مردم فکر می‌کنند متاورس یک کابوس حریم خصوصی است. آنان تهدیدات جدی برای داده‌های شخصی کاربران و تجاری‌سازی بیشتر و کسب درآمد بیشتر از فعالیت‌های اساسی انسانی را مانع دیگر این فناوری نوین می‌دانند.
۷- تعدادی از کارشناسان پیش‌بینی می‌کنند که مردم حاضر نخواهند بود زمان و انرژی خود را در فضاهای مجازی سرمایه‌گذاری کنند که در آن دستکاری و نظارت صورت می‌گیرد.
۸- بر اساس یک نظرسنجی، نیمی از مردم می‌گویند متاورس به نظر مکانی عالی برای هکرها است، با این حال نزدیک سه چهارم گفته‌اند که به محیط متا ملحق خواهند شد که گویای اجتناب‌ناپذیر بودن آن است.
۹- برخی کاهش استقلال و توانایی افراد برای کنترل زندگی خود را مانعی برای ورود به متاورس می‌دانند.
جلالی بر این باور است که ما به طور اجتناب‌ناپذیری به سمت وب حرکت می‌کنیم؛ یک محیط غیرمتمرکز که در آن متاورس نحوه تجربه ما را تعریف می‌کند و دانشگاه‌ها شاید با احتیاط برای پیوستن نیز صف می‌کشند. وی می‌افزاید: در عصر مجازی ابزارهایی در دسترس خواهند بود که تا حدود زیادی آرزوی دیرین بشر یعنی سفر در زمان و مکان را تا حدودی امکان‌پذیر می‌سازد. به زودی شاهد بهره‌مندی از فناوری‌های عصر مجازی برای مشاغل دورکاری از سوی مایکروسافت فضای شبکه اجتماعی سه‌بُعدی شرکت متا (فیسبوک سابق) و ده‌ها پروژه دیگر خواهیم بود.
