همزمان که رهبران کشورهای ثروتمند بویژه رئیس جمهوری آمریکا تلاش دارند تا مقصری را برای افزایش جهانی قیمت‌ها پیدا کنند و از مسئولیت فرار کنند، افزایش قیمت انرژی به چالش اصلی قدرت‌های صنعتی جهان تبدیل شده است.
در میانه‌های سال و شروع فصل گرم هستیم و به طور طبیعی مصرف انرژی به ویژه نفت و گاز کمتر می‌شود اما جهان شاهد ادامه روند افزایش بهای سوخت است. مشکل اینجاست که کشورهای غربی که به صورت طبیعی فصول سرد سختی دارند و نیاز آن‌ها به نفت و گاز بیشتر می‌شود، هنوز نمی‌دانند چه کاری باید انجام دهند.
روسیه بخشی از تهدیدات خود را علیه کشورهای غیردوست اجرایی کرده و گاز را به روی فنلاند، لهستان، هلند و برخی دیگر قطع کرده است؛ از سوی دیگر گازپروم به بهانه تعمیرات دوره‌ای و همکاری نکردن شرکت‌های پیمانکار آلمانی فشار گاز ارسالی به اروپا را کم نمود و درعمل پیش دستی کرده تا اروپا نتواند در انبارهای گازی خود گازی را برای فصل سرد ذخیره کند.
کشورهای غربی که به صورت طبیعی فصول سرد سختی را دارند و نیاز آن‌ها به نفت و گاز بیشتر می‌شود، هنوز نمی‌دانند چه کاری باید انجام دهند
به اعتقاد تحلیلگران ادامه تحولات در بازار نفت و روند بحران اوکراین، برای دولت‌ها و صنایع در اروپا خوش‌آیند نیست و به نظر می‌رسد علاوه برای افزایش بهای تولید، بسیاری از بنگاه‌ها به دلیل ناتوانی در پرداخت هزینه‌ها باید اعلام ورشکستگی کنند. زنگ خطر آنجا به صدا در می‌آید که تورم، بیکاری، رکود و بحران‌های سیاسی موجب بروز ناآرامی‌های اجتماعی و آشوب به ویژه در کشورهای غربی می‌شود.
تداوم روند افزیش قیمت نفت و گاز
بسیاری از موسسات مالی و بانک‌های بزرگ پیش از بحران اوکراین پیش‌بینی می‌کردند دنیای پساکرونا، افزایش تقاضا برای انرژی و راه افتادن چرخ صنعت در کنار بحران در زنجیره تامین کالا باعث می‌شود تا قیمت هر بشکه نفت به مرز ۲۰۰ دلار هم برسد. همین مولفه‌ها زمستان سال قبل موجب شد بنزین، گاز و برق در بسیاری از کشورهای جهان به شدت گران شود؛ پس از فوریه ۲۰۲۲ و آغاز حمله روسیه به اوکراین این شرایط بدتر شد و روند گرانی انرژی سرعت بیشتری گرفت.
بنا بر اعلام تارنمای اوپک، سبد نفتی این سازمان در روز ۲۷ ژوئن ۲۰۲۲ نزدیک به ۱۱۵ دلار بود که نسبت به قیمت‌های سه روز قبل از آن بیشتر از ۲ دلار افزایش قیمت داشت. این درحالی است که قیمت هر بشکه نفت خام نسبت به حدود ۴ ماه قبل که جنگ اوکراین آغاز شد حدود ۲۵ دلار (۳۰ درصد) افزایش پیدا کرد.
در نمودارهای فوق مشاهده می‌شود که قیمت هر بشکه نفت خام (برنت، وست تگزاس و سبد اوپک) در دوره قبل از حمله روسیه به اوکرین حدود ۹۰ دلار بود اما اکنون قیمت‌ها به ۱۱۵ تا ۱۲۰ دلار رسیده است.
قیمت هر بشکه نفت خام (برنت، وست تگزاس و سبد اوپک) در دوره قبل از حمله روسیه به اوکرین حدود ۹۰ دلار بود اما اکنون قیمت‌ها به ۱۱۵ تا ۱۲۰ دلار رسیده است
نکته اینجاست در بسیاری از کشورها به ویژه اروپا قراردادهایی منعقد شده که قیمت انرژی (سوخت خودرو، گاز و حتی برق) برمبنای قیمت جهانی نفت محاسبه می‌شود.
جریان ذخایر استراتژیک آمریکا به بازار
چند ماه قبل که غربی‌ها تحریم‌هایی را علیه روسیه به ویژه در حوزه نفت و گاز برقرار کردند، مسکو نیز اقداماتی را علیه کشورهای به اصطلاح غیردوست یا دشمن اتخاذ کرد. با وجود تحریم و محدودیت‌ها اما میزان صادرات روسیه تنها ۸ درصد کاهش داشت.
افزایش قیمت نفت درمقابل موجب شد مسکو نفت صادراتی خود را با تخفیف‌های ویژه به مشتریان دیگر از جمله هند و چین عرضه کند و در عمل نه تنها ضرری را متحمل نشد بلکه روزانه میلیاردها دلار بیشتر از دوره قبل از جنگ اوکراین به خزانه این کشور روانه شد.
رسانه‌های غربی تاکید دارند یکی از دلایلی که قیمت نفت در جهان جهش ناگهانی نداشته یا طبق پیش‌بینی ۱۵۰ تا ۲۰۰ دلار محقق نشد، این است که ایالات متحده به ویژه در حدود دو ماه گذشته روزانه بین ۱ تا ۲ میلیون بشکه از ذخایر استراتژیک نفت خود را به بازار عرضه کرده است تا مانع از آن شود که قیمت نفت رشد بیشتری داشته باشد. برخی تحلیل‌ها می‌گویند در صورتی که دولت آمریکا چنین اقدامی را انجام نمی‌داد قیمت بنزین که اکنون در هر گالن به ۵ دلار رسید ممکن بود در برخی ایالت‌ها به ۲۰ تا ۳۰ دلار برسد.
«بلومبرگ» در این زمینه نوشت، دولت ایالات متحده بی وقفه از ذخایر استراتژیک نفت خود (SPR) به فروش می‌رساند. این اقدام با هدف جلوگیری از افزایش بیشتر قیمت انرژی صورت گرفت. این درحالی است که معمولا دولت‌ها نمی‌توانند برای یک دوره طولانی از ذخایر نفت استفاده کنند.
بر اساس این گزارش، آمریکا از سال گذشته نزدیک به مرور ۱۱۵ میلیون بشکه نفت خام به بازار عرضه کرده است. این فروش از اواسط ماه مه به بالاترین حد خود یعنی نزدیک به یک میلیون بشکه در روز رسیده است. برخی گزارش‌ها حتی از آزادسازی روزانه ۲ میلیون بشکه از ذخایر آمریکا هم خبر می‌دهند.
واشنگتن با هدف جلوگیری از افزایش بیشتر قیمت انرژی روزانه بین ۱ تا ۲ میلیون بشکه از ذخایر استراتژیک خود را به بازار عرضه کرد
با وجود این اقدام بی‌سایقه از سوی دولت بایدن، قیمت بنزین در آمریکا به بالاترین حد خود رسیده است و بسیاری از کارشناسان از تداوم افزایش قیمت‌ها سخن می‌گویند.
گروه ۷ به دنبال ایجاد کارتل خریدران نفت
مهمترین دغدغه مقام‌های هفت کشور صنعتی موسوم به گروه ۷ قیمت انرژی، نفت و گاز و آینده تامین انرژی برای فصل پاییز و زمستان است. آن‌ها هنوز بر اعمال محدودیت در خرید نفت و گاز از روسیه تاکید دارند زیرا معتقدند این اقدام برای محدود کردن توانایی مسکو در تامین بودجه جنگ اوکراین ضروری است. با اینحال کشورهای پیشرفته به ویژه در اروپا هنوز در زمینه جلوگیری از افزایش قیمت نفت و تامین انرژی خود چالش‌های عمیق و فراوانی دارند.
خبرگزاری «رویترز» نوشت، «جنت یلن» وزیر خزانه‌داری ایالات متحده تاکید دارد باید اقدامی صورت گیرد که درآمد روسیه از انرژی کاهش یابد و در عین حال به مصرف کنندگان غربی قدرت عمل بیشتری بدهد.
مقامات هفت کشور اعتقاد دارند باید به گونه‌ای عمل شود که روسیه فقط برای تامین نیازهای اولیه و غذایی خود بتواند انرژی صادر کند. چنین سازوکاری به عنوان بخشی از برنامه نفت در برابر غذا توسط سازمان ملل در سال ۱۹۹۵ ایجاد شد تا به عراق اجازه دهد در ازای غذا و دارو، نفت بفروشد.
غربی‌ها به دنبال ایجاد یک کارتل خریداران نفت برای مقابله با کارتل فروشندگان (اوپک) هستند اما نبود انسجام جهانی و خریدهای تخفیف‌دار چین و هند مانع آن است
اما مشکل اینجاست که سازمان ملل در مخالفت با دولت صدام حسین متحد بود، اما این نهاد در زمینه نوع واکنش به جنگ اوکراین یک دست نیست. چین، هند و پاکستان از جمله ۳۵ کشوری هستند که از محکومیت روسیه خودداری کرده اند. با کاهش واردات نفت اروپا، چین و هند به بزرگترین خریداران نفت روسیه با تخفیف شدید تبدیل شده اند.
به نوشته رویترز، به نظر می‌رسد غربی‌ها به دنبال ایجاد یک کارتل خریدارن نفت برای مقابله با کارتل فروشندگان (اوپک) هستند. هدف خریداران غربی این است که قیمت را به سطحی برسانند که فروش نفت روسیه کمی بالاتر از هزینه‌های تولید باشد تا از کاهش درآمد روسیه اطمینان حاصل کنند. روسیه اکنون درآمد بیشتری را نسبت به قبل از شروع تهاجم در ۲۴ فوریه کسب می‌کند زیرا افزایش قیمت‌های جهانی به علت جنگ، فشار تحریم‌ها بر مسکو را کم کرده است.
اوضاع وقتی وخیم‌تر می‌شود که «ولادیمیر پوتین» رئیس جمهور روسیه تصمیم به کاهش یا قطع صادرات نفت یا گاز به اروپا بگیرد زیرا به افزایش بیشتر قیمت‌ها منجر می‌شود. به اعتقاد کارشناس رویترز، کشورهای G۷ می‌خواهند درآمدهای نفتی روسیه را از طریق پیشنهاد قیمتی یک کارتل خریداران کاهش دهند؛ این به معنای تعیین سقف قیمتی بسیار پایین‌تر از سطحی است که خریداران اکنون می‌پردازند. با این وجود برخی با اشاره به هزینه تولید پایین روسیه استدلال می‌کنند مسکو به فروش نفت با هر قیمتی ادامه می‌دهد زیرا هزینه تولید روسیه ۳ تا ۴ دلار در هر بشکه است و شرکت‌های روسی حتی اگر قیمت نفت ۲۵ تا ۳۰ دلار باشد، باز هم سود می‌برند.
اگرچه روندهای صعودی قیمت نفت ادامه دارند اما با توجه به پتانسیل اقدامات بیشتر علیه صادرات انرژی روسیه و احتمال از سرگیری مجدد مذاکرات هسته ای ایران، فعالان بازار امید دارند با همراهی برخی اعضای اوپک، بازار نفت مهار شود
غرب در انتظار معجزه
به زودی قرار است نشست نمایندگان اوپک و اوپک پلاس برگزار شود. غرب امیدوار است کشورهای این سازمان به توافق افزایش تولید دست یابند. از سوی دیگر چشم امید حامیان اوکراین به سفر چند هفته بعد بایدن از عربستان است زیرا اعتقاد دارند عربستان و امارات قادر هستند تا با ظرفیت مازاد تولید خود از فشار بر بازار کم کنند و کرملین را منزوی سازند.
تارنمای «اویل پرایس» نوشت، برخی در غرب می‌گویند تعلیق نقش روسیه در اوپک پلاس و افزایش تولید این کارتل می‌تواند بازار انرژی را آرام کند اما نکته اینجاست که عربستان سعودی و امارات تنها اعضایی هستند که توانایی افزایش تولید دارند. این تولید اضافی هم ممکن است با کاهش تولید عراق، لیبی و نیجریه و ... جبران شود.
تارنمای تحلیلی «Investing» نیز نوشت، شرایط به گونه‌ای است که نفت و گاز طبیعی برای شکستن قله‌های قیمتی خود آماده هستند. تلاش‌های دیپلماتیک اعضای G۷ برای حل مسائل تامین انرژی ناشی از جنگ اوکراین حتی می‌تواند رکوردهای تازه‌ای را برجای بگذارد. اگر مسائل با تدبیر حل نشوند، قیمت انرژی می‌تواند افزایش یابد.
مقام های آمریکایی اعتراف می‌کنند مسکو امروز بیشتر از قبل از جنگ روسیه و اوکراین از صادرات انرژی خود درآمد کسب می‌کند. روسیه، دومین صادرکننده بزرگ نفت خام جهان پس از عربستان سعودی و بزرگترین صادرکننده گاز طبیعی در جهان است که با فروش تخفیف‌دار خود، با وجود تحریم‌ها سالانه یک تریلیون دلار سود می‌برد.
طبق این تحلیل، اگرچه روندهای صعودی فعلی ادامه دارند اما ممکن است در پایان هفته جهت بلندمدت قیمت نفت و گاز تعیین شود. با توجه به پتانسیل اقدامات بیشتر علیه صادرات انرژی روسیه و احتمال از سرگیری مجدد مذاکرات هسته ای ایران، فعالان بازار امید دارند با همراهی برخی اعضای اوپک بتوانند بازار نفت را مهار کنند.
منابع
https://oilprice.com/Latest-Energy-News/World-News/OPEC-Considers-Suspending-Russia-From-Oil-Deal.html
https://www.reuters.com/business/energy/why-russian-oil-price-cap-is-easier-said-than-done-۲۰۲۲-۰۶-۲۸/
https://www.investing.com/analysis/oil-and-natural-gas-set-to-break-recent-peaks-۲۰۰۶۲۶۳۷۴
https://oilprice.com/Energy/Crude-Oil/Oil-Prices-Spike-As-OPEC-Reveals-Production-Loss-For-May.htm
