به گزارش روز سه‌شنبه ایران اکونومیست، آلمان از روز یکشنبه تدابیری فوری برای تامین انرژی مورد نیاز کشور در برابر کاهش واردات از شرکت گاز روسیه، اتخاذ کرد. این امر به معنای استفاده بیش از پیش از یکی از آلاینده‌ترین منابع انرژی یعنی زغالسنگ است. همچنین بیم آن می‌رود که تغییر رویکرد برلین در مسیر مقابله با تغییرات اقلیمی سایر کشورها را نیز به توقف سیاست‌های دوستدار محیط زیست ترغیب کند.
پیشینه خبر
به گزارش نشریه فرانسوی زبان اکسپرس، وزارت اقتصاد آلمان در بیانیه‌ای اعلام کرد: به منظور کاهش مصرف گاز، باید کمتر از آن برای تولید برق استفاده کرد. به همین منظور نیروگاه‌های زغالسنگی بیشتر مورد استفاده قرار می‌گیرد.
این سخنان از تغییر رویکرد ۱۸۰ درجه‌ای مواضع دولت «اولاف شولتس» متحد حزب سبزها حکایت دارد که پیشتر به متوقف کردن استفاده از زغالسنگ تا سال ۲۰۳۰ و در مسیر مقابله با تغییرات آب و هوایی وعده داده بود.
بالا گرفتن اختلافات اروپا با روسیه، واکنش کشورهای عضو اتحادیه اروپا به جنگ اوکراین و تصویب بسته‌های تحریمی متعدد در کنار اقدام شرکت گاز روسیه به کاستن از میزان گاز تحویلی به اروپا به دلیل آنچه «مشکلات فنی» خوانده شد، همه به مانعی بزرگ در مسیر اجرای برنامه‌هایی تبدیل شد که در زمان صلح برای آینده زمین و حفظ محیط زیست برنامه‌ریزی شده بود.
شرکت گاز روسیه در مقابله با تحریم های غرب میزان گاز تحویلی به اروپا را ابتدا به ۴۰ درصد و سپس به ۳۳ درصد کاهش داده است. این تصمیم تاثیر قابل توجهی بر کشورهای اروپایی و به‌ویژه آلمان، ایتالیا و فرانسه خواهد داشت که از این پس گازی از روسیه دریافت نمی کنند.
اهمیت موضوع
اتحادیه اروپا با درک جایگاه محیط زیست در توسعه پایدار از سال ۱۹۶۰ تلاش برای آمایش محیط زیست را آغاز کرد و سال‌ها در تعریف برنامه‌های دوستدار محیط زیست پیش رو بود. اما در ماه‌های گذشته افزایش بهای سوخت و نیز تغییر برنامه‌های کشورهای عضو اتحاد اروپا در مسیر استقلال سوختی از روسیه تغییراتی بنیادین اگر نگوییم در ماهیت برنامه‌ها که دست‌کم در زمان‌بندی اجرای آنها ایجاد کرده است.
در اواسط ماه مه (اواخر اردیبهشت ماه)، بروکسل به کشورهای عضو اتحادیه اروپا برای سوزاندن مقدار بیشتری زغالسنگ در دهه پیش رو، چراغ سبز نشان داد. به گزارش نشریه فایننشال تایمز، انتظار می‌رود در طول پنج تا ۱۰ سال آینده، زغالسنگ سالانه ۱۰۰ تراوات ساعت اضافی برای بلژیک برق تولید کند.
«فران تیمرمن» رئیس کمیسیون اروپا سوم مارس (۱۲ اسفند) به رادیو بی‌بی‌سی گفت: کشورهای اتحادیه می‌توانند زمان بیشتری از زغالسنگ استفاده کنند تا وابستگی کمتری به گاز که یک سوم آن از سوی روسیه تامین می‌شود، داشته باشند.
اتحادیه اروپا در نظر دارد به زغالسنگ دشمن شماره یک محیط زیست و نخستین تولیدکننده گازهای گلخانه‌ای برای تولید برق و جایگزینی گاز متوسل شود.
تیمرمن در این باره گفت: چیزهایی تغییر کرده است. می‌خواهم از تغییر موضعی تاریخی در طول یک هفته صحبت کنم. باید این تغییر تاریخی را پذیرفت.
با اینحال او تاکید کرد که الزامات تعیین شده در برنامه اتحادیه اروپا در مورد مصرف سوخت‌های فسیلی و به نصف رساندن آن تا سال ۲۰۳۰ نسبت به سال ۱۹۹۰ ، رعایت خواهد شد.
«تیری برتون» کمیسر اروپایی بازار داخلی نیز بازگشایی نیروگاه‌های زغالسنگ و هسته‌ای را برای جایگزین شدن آنها با گاز روسیه، تایید کرده است.
فرانسه نیز خود را برای استفاده بیشتر از طلای سیاه آماده می‌کند. وزارت انتقال زیست‌محیطی این کشور تایید کرده که نیروگاه زغالسنگی «سن آوولد» در موزل (در شمال شرق فرانسه) که قرار بود در اواخر ماه مارس (فروردین) تعطیل شود، ممکن است در زمستان پیش رو فعالیت خود را از سر بگیرد.
«ماریو دراگی» نخست وزیر ایتالیا نیز به بازگشایی نیروگاه‌های فسیلی به منظور کاهش وابستگی به گاز روسیه اشاره کرده است.
دولت یونان نیز روز ۴ آوریل (۱۵ فروردین) از برنامه‌ای پرده برداشت که در آن علاوه بر افزایش استخراج زغالسنگ، تمدید فعالیت نیروگاه‌های سوخت فسیلی تا سال ۲۰۲۸ پییش‌بینی و و از برنامه تعطیلی این نیروگاه‌ها تا سال آینده میلادی صرف‌نظر شده است.
به نوشته فایننشال تایمز، یونان حدود ۱۰ درصد از برق مورد نیاز خود را از زغالسنگ قهوه‌ای (لیگنیت) که آلاینده‌ترین و به اصطلاح کثیف‌ترین نوع زغال است، تامین می‌کند.
باید گفت که زغال سنگ یک جایگزین عملی کوتاه مدت برای گاز روسیه است: سوزاندن کربن نسبت به ساخت توربین های بادی جدید و پنل های خورشیدی ساده‌تر و کمتر پیچیده است. نشریه «اکونومیست» می‌نویسد: حتی با درنظر گرفتن طرح تجاری اتحادیه اروپا که تولیدکنندگان انرژی را در صورت تولید گاز دی‌اکسید کربن در جریان فعالیتشان موظف به پرداخت هزینه‌هایی می‌کند، باز هم استفاده از نیروگاه‌های برق متکی به سوخت فسیلی بسیار ارزان‌تر از مشابه گازی است.
ارزیابی
با اینحال، این بازگشت به سوخت‌های فسیلی با انتقاد «آنتونی گوترش» دبیرکل سازمان ملل مواجه شده است. او ۱۴ ژوئن (۲۴ خرداد) سرمایه‌گذاری پول در زمینه زغال سنگ، نفت یا گاز را برای مقابله با پیامدهای جنگ در اوکراین «توهم» خواند و هشدار داد: استفاده گسترده از زغالسنگ «آفت جنگ، آلودگی و فاجعه آب و هوایی» را تقویت خواهد کرد.
پیشتر و قبل از آغاز جنگ اوکراین استفاده از زغالسنگ افزایش یافته بود. براساس داده‌های آژانس بین‌المللی انرژی، تولید جهانی برق از زغالسنگ در سال ۲۰۲۱، ۹درصد افزایش یافته بود.
«مارک آنتویین ایلمزگا» مدیر انرژی و اقلیم موسسه روابط بین‌الملل فرانسه در ۷ فوریه (۱۸ بهمن) و دو هفته پیش از آغاز جنگ در اوکراین به نشریه اکسپرس گفته بود: زغال سنگ نقشی نظام‌مند در مدل جهانی برق ایفا می‌کند. از آنجایی که قیمت گاز در سال ۲۰۲۱ افزایش فوق العاده ای داشته است، در مناطق خاصی برای راه اندازی نیروگاه های زغال سنگ به جای نیروگاه های گازسوز رقابت ایجاد شده است.
میل همیشگی به استفاده از سوخت‌های فسیلی به دلیل بهای پایین‌تر و نیز سازگارتر با روش های سنتی تولید برق در ماه‌های اخیر با بروز جنگ، نظام تحریم‌ها و افزایش بهای انرژی در همه کشورها قرین شده است. برنامه‌های محیط زیستی که تا پیش از آغاز جنگ امید اثربخشی آن برای متوقف و یا کند ساختن روند افزایش دمای کره زمین، می‌رفت به تدریج کنار گذاشته و یا به زمان دیگری موکول شوند. حال به نظر می‌رسد که محیط زیست یکی دیگر از قربانیان جنگ اوکراین است که برای اجرای برنامه‌های نجات باید منتظر تعیین تکلیف جنگ بماند.
