فرصتهایی که نفت‌وگاز پارس از تولیدکنندگان داخلی گرفت
به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری فارس، موسی سوری مدیرعامل شرکت نفت و گاز پارس به عنوان کارفرمای توسعه دهنده پارس جنوبی طی گفت‌وگویی یکی از پیمانکاران فعال در فاز 14 پارس جنوبی را متهم کرده است که از بعضی تجهیزات خارجی مروط به سرمایش و گرمایش و قابل جایگزین با نمونه های ایرانی در پارس جنوبی بهره گرفته و گفته است:" علاوه بر طرح توسعه فاز 14 پارس جنوبی ساخت برخی از کالاهای بومی شده در داخل کشور در فاز 20 و 21 پارس جنوبی هم به شرکتهای خارجی سفارش ساخت شده است. سفارش خارجی ساخت تجهیزات توسط برخی از پیمانکاران و بدون هماهنگی با مجموعه وزارت نفت انجام شده است. وزارت نفت قطعا با سفارش خارجی ساخت این کالاها برخورد جدی و قانونی می‌کند. در صورت احراز تخلفات، قطعا پیمانکار متخلف ممنوع المعامله خواهند شد و همچنین صورت وضعیت سفارش ساخت داخلی این کالاها هم پرداخت نخواهد شد."
شاید این اولین بار باشد که چنین موضع‌گیری جدی و شدیدالحنی درباره استفاده از تولیدات داخلی در صنعت نفت و به خصوص در پارس جنوبی از قول یک مقام مسئول نفتی شنیده می‌شود. اما آیا واقعا در این گونه موضع‌گیری‌ها و ادعاها صادق هستیم؟
فارغ از عملکرد نامطلوب برخی شرکتها که سوری احتمالا به آنها اشاره کرده و فارس در آینده به تفصیل به آن خواهد پرداخت اما آیا این اولین بار است که کالای ساخت داخل با یک نمونه خارجی در صنعت نفت و اختصاصا در پارس جنوبی جایگزین می‌شود؟
شواهد نشان می‌دهند که قطعا اینگونه نیست. برای درک بهتر این مساله اشاره به چند نمونه واضح مفید خواهد بود.
*واردات لوله گاز ترش در ازای بیکاری هزاران کارگر
به عنوان مثال به اظهارات امیرحسین کاوه مشاور گروه صنعتی سدید در گفت‌وگو با فارس درباره واردات لوله گاز ترش نگاهی بیندازیم:
این صنعتگر با اشاره به نیاز کشور به لوله‌های قطور بالای 24 اینچ گفت: این لوله‌ها به طور عمده در خطوط انتقال گاز مصرف می‌شوند و در سال 88 گروه سدید به این نتیجه رسید که لوله‌های فولادی به روش درز جوش مستقیم از قطر 24 تا 56 اینچ را با استفاده از ورق‌های ضخیم فولادی ایکس 70 با ضخامت 35 میلی‌متر تولید کند.
کاوه اظهار داشت: در این راستا ظرفیت اسمی 350 هزار تنی در کارخانه لوله‌سازی ماهشهر تعریف و این کارخانه در سال 84 راه‌اندازی شد.
به گفته وی این کارخانه تاکنون 800 کیلومتر انواع لوله‌های درز جوش مستقیم را مطابق با نیاز مشتریان (شرکت گاز و قرارگاه خاتم) تولید کرده است و در سال گذشته نیز تجهیزات آزمایشگاهی تولید لوله گاز ترش با بالاترین استانداردهای جهانی توسط این مجموعه تجهیز مجدد شد.
وی ادامه داد: همچنین پیش‌قرارداد خرید ورق فولادی از شرکتهای آلمانی منعقد شد اما ناگهان شرکتهای آلمانی اعلام کردند که به علت خرید مستقیم لوله توسط کارفرمایان ایرانی، از فروش ورق فولادی منصرف شده‌اند و به جای اینکه ورق گاز ترش را به کارخانه‌های ایرانی بفروشند لوله‌های انتقال گاز ترش را به ایران صادر خواهند کرد.
وی افزود: بر این اساس قراردادی برای واردات هزار کیلومتر لوله گاز ترش توسط شرکت تأسیسات دریایی منعقد شد که اگر سفارش تولید این محصول به کارخانه لوله سازی ماهشهر داده می‌شد برای مدت یک سال تولید این کارخانه را به همراه داشت.
کاوه گفته است: "طی سال‌جاری 300 نفر از کارگران گروه سدید تعدیل شده‌اند، اگر وضعیت فعلی ادامه داشته باشد امسال نیز حداقل هزار نفر از کارگران را تعدیل خواهیم کرد."
عکس‌العمل مدیران نفتی از جمله مدیرعامل نفت و گاز پارس درباره این حجم عظیم واردات چه بوده است؟ چیزی جز سکوت؟ آیا شرکت معظم تاسیسات دریایی به عنوان یکی از پیمانکاران اصلی پارس جنوبی برای واردات این حجم عظیم لوله در قبال بیکاری صدها نفر از کارگران ایرانی شرکتهای لوله‌ساز جریمه و تهدید به عدم پرداخت صورتحساب‌ها شده است؟ قطعا خیر. در واقع حتی کسی زحمت توضیح دادن در این باره و زیر سؤال بردن ادعای این لوله‌سازان را نیز به خود نمی‌دهد.
اما امروز برخی پیمانکاران به هر دلیل در هدف سیبل مقابل قرار گرفته است و تولید ملی نیز بهانه محکمه پسندی برای تصفیه حساب‌ها محسوب می‌شود.
*سپرده شدن ساخت 3 سکو و یک گوی شناور پارس جنوبی به خارجی‌ها
لوله سازی یک مثال واضح در این باره است. نمونه‌های متنوع دیگری نیز وجود دارد. به عنوان نمونه این مورد را از زبان خود سوری با هم مرور کنیم. وی در یکی از نشست‌های خبری هفدهمین نمایشگاه نفت در پاسخ به پرسش فارس درباره ساخت برخی تجهیزات پارس جنوبی در خارج از کشور گفت: "ظرفیت بالفعل در کشور برای تولید بعضی تجهیزات وجود ندارد و به همین دلیل ما ساخت یک گوی شناور را به تأسیسات دریایی سپردیم یکی از گوی‌های قدیمی مربوط به نفت را نیز به آنها سپردیم تا برای گاز تغییر طراحی دهند و یکی از گوی‌ها را نیز برای کسب حداکثر اطمینان به خارجی‌ها سپردیم.
سوری با بیان اینکه هزینه فرصت برداشت از پارس جنوبی بسیار بالاست، گفت: ساخت همه سکوها را به شرکتهای داخلی سپردیم اما از فازهایی که 4 سکو دارند اجازه دادیم یک سکو را با نظارت پیمانکار خارج در کشور بسازند که در کل 3 سکو را شامل می‌شود."
در واقع سوری می‌گوید ساخت یک گوی شناور و 3 سکوی پارس جنوبی را به دلیل عدم وجود ظرفیت بالفعل در کشور به شرکتهای خارجی سپرده‌اند. این در حالی است که امیر سعید نجفی حقی، قائم مقام مدیرعامل شرکت تاسیسات دریایی به عنوان بزرگترین سازنده و مجری تاسیسات فراساحل از جمله تاسیسات فازهای مختلف پارس جنوبی در کشور در گفت‌وگو با فارس می‌گوید:" تاسیسات دریایی همین الان توانایی در اختیار گرفتن بخش فراساحل 2 یا 3 فاز دیگر پارس جنوبی را دارد. ما قبلا از لحاظ فضا با مشکل مواجه بودیم که با در اختیار گرفتن یارد 46 هکتاری مهدویان این مشکل ما برطرف شده است. برخلاف صحبت‌هایی که درباره Over load بودن تاسیسات دریایی می‌شود ما هنوز ظرفیت خالی برای اجرای پروژه در اختیار داریم."
فارغ از صحت و سقم ادعای سوری یا نجفی، با وجود ایجاد ظرفیت داخلی در ساخت سکوهای عظیم پارس جنوبی، لااقل ساخت 3 سکو به شرکتهای خارجی که ظاهرا مانند مورد ایدرو، اماراتی هم هستند سپرده شده است. باز هم باید پرسید ما در ادعاهایمان درباره داخلی‌سازی تجهیزات چقدر صادقیم و دقیقا چه گام‌هایی را به طور عملی در این باره برداشته‌ایم.
برای مطمئن شدن از اینکه گام‌های بسیار بزرگتری در صنعت نفت و اختصاصا در پارس جنوبی درباره تولید ملی قابل برداشته شدن است و مورد بی‌توجهی قرار می‌گیرد، گفت‌وگوی فارس با یکی دیگر از سازندگان تجهیزات صنعت نفت را به اتفاق مرور کنیم.
*40 درصد از ظرفیت نصب شده تولیدکنندگان تجهیزات صنعت نفت خالی است/ امکان افزایش 2.5 برابری تولید تجهیزات بدون سرمایه‌گذاری جدید
حسن کاظمی عضو هیئت مدیره انجمن سازندگان تجهیزات صنعت نفت در گفت‌وگو با فارس می‌گوید:" در شرایطی که سالانه بیش از 30 میلیارد دلار تجهیزات نفتی در کشور مورد نیاز است، سال گذشته سازندگان داخلی کمتر از 6 میلیارد دلار کالا تولید کرده و فروختند. این در حالی است که این سازندگان برای تولید حدود 10 میلیارد دلار کالا ظرفیت نصب شده دارند که به معنی خالی ماندن 40 درصد از ظرفیت آنها است. در عین حال سازندگان داخلی به راحتی می توانند با تغییراتی در برنامه‌ها، رفع گلوگاه‌ها و به کارگیری نیروی کار در شیفت سوم بدون انجام هر گونه سرمایه‌گذاری جدید، قریب به 15 میلیارد دلار از کالای مورد نیاز صنعت نفت در داخل کشور را تأمین کنند."
وی درباره میزان استفاده از تجهیزات داخلی در پارس جنوبی می‌گوید:" در مورد اینکه چه بخشی متعلق به پارس جنوبی است آمار دقیقی نداریم اما در کل صنعت نفت سالانه تقریب به 10 میلیارد دلار از 50 میلیارد دلار و همان نسبت یعنی قریب به 20 درصد در پارس جنوبی از تجهیزات داخلی استفاده می‌شود. البته این عدد دقیق نیست چون پارس جنوبی به تجهیزاتی از جنس زیر ساختار و استراکچر نیاز دارد که پول بیشتری خرج آن می‌شود."
بر این اساس سازندگان داخلی می‌توانند تا 2.5 برابر میزان فعلی بدون سرمایه‌گذاری جدید تجهیزات مورد نیاز صنعت نفت را داخلی‌سازی کنند. حال برای فعال کردن این ظرفیت بزرگ که حتی به سرمایه‌گذاری جدید نیز ندارد چه اقداماتی در صنعت نفت و به خصوص در پارس جنوبی به عنوان یک ابر پروژه بی‌بدیل در صنعت نفت انجام شده یا در دست انجام است؟
*تولید داخل تجهیزات صنعت نفت؛ غول خفته‌ای که اقتصاد ملی را نیز به همراه خود بیدار می‌کند
انگیزه نوشتن این مطلب، جلوگیری از استفاده غلط و سوء استفاده از مسائل مهمی چون توجه به تولید ملی است. در واقع با استفاده نابجا از این شعار و راهبرد مهم و بازی‌های رسانه‌ای بدون انجام اقدامات عملی مناسب، از یک سو شعار شهید می‌شود و از سوی دیگر موارد کلان‌تر و مهم‌تر از نظر دور مانده و زیر آوار لفاظی‌های رسانه‌ای مدفون می‌شوند.
باید به صراحت گفت اگر پیمانکاری در پروژه‌های نفت و گاز یا دیگر پروژه‌های صنعتی و عمرانی کشور بد عمل می‌کند باید شجاعت برخورد مستقیم و وضع جرایم لازم درباره آن در مدیران ارشد اجرایی کشور وجود داشته باشد. توسل به روش‌های مشابه این نه تنها وهن و تقلیل دادن راهبرد کلانی چون توجه به تولید ملی به یک دعوای بخشی است، بلکه فعال کردن ظرفیت عظیم و منحصر به فرد صنعت نفت برای برکشیدن صنعت و اقتصاد کشور و تولید ملی به قله‌های فن‌آوری، ساخت و بازاریابی نه تنها به ساختار سازی و اصلاح ساختارهای شدیدا معیوب تامین کالا در نفت که به اراده‌های مصمم و پافشاری و حمیت مسئولان نفت و صنعت کشور نیاز دارد. تولید داخل تجهیزات صنعت نفت و کلا ظرفیت‌های موجود در این صنعت غول خفته‌ای است که با بیدار شدن آن اقتصاد ایران نیز از خواب و بیهوشی صد ساله بر خواهد خواست.
فارس در آینده به تفصیل به مساله تولید داخل تجهیزات صنعت نفت و همچنین مساله حضور سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران در پروژه‌های صنعت نفت و ارتباط جدی این مساله با تولید داخل تجهیزات نفتی و هندل کردن شرکتها و صنایع داخلی و ضعف و کم‌کاری غیرقابل اغماض ایدرو در این حوزه خواهد پرداخت.
