به گزارش خبرنگار اجتماعی ایران اکونومیست؛ 20 اسفند ماه سال 1400 کلنگ مجتمع پتروشیمی میانکاله در اراضی و مراتع حسین‌آباد شهرستان بهشهر در حریم منطقه حفاظت شده میانکاله توسط وزیر کشور که نماینده تام‌الاختیار رئیس جمهور در سفر به مازندران بود به زمین خورد!
پیشینه احداث پتروشیمی در این منطقه به تیر ماه سال 1399 برمی‌گردد, زمانی که معاون وقت وزیر نفت در دولت حسن روحانی گفته بود که پتروشیمی بهشهر با سرمایه‌گذاری 380 میلیون دلاری بخش خصوصی ساخته می‌شود.
از همان ابتدای مطرح شدن این پروژه در دولت رئیسی، مخالفت‌ها با احداث صنایع آلاینده پتروشیمی در 5 کیلومتری محدوده تالاب بین‌المللی و پناهگاه حیات وحش میانکاله شروع شد و علی سلاجقه, رئیس سازمان حفاظت محیط زیست که وزیر کشور را در این سفر همراهی می‌کرد, نخستین کسی بود که مخالفت خود را با این پروژه اعلام کرد!
در حالی که احمد وحیدی, وزیر کشور گفته بود که بر اساس گزارشات، این پروژه مجوزهای محیط زیستی را اخذ کرده است, رئیس سازمان محیط زیست این ادعا را رد کرد و و این پروژه را فاقد مجوزهای زیستی محیطی دانست.
سلاجقه در دیدار با جمعی از فعالان محیط زیست استان مازندران به افتتاح پتروشیمی بهشهر اشاره کرده و گفته بود: 'کلنگی که امروز برای آغاز عملیات اجرایی مجتمع پتروشیمی به زمین زده شد از نظر ما با توجه به اینکه پروژه مجوز محیط زیستی ندارد، فاقد اعتبار است!'
وی همچنین از دخالت نماینده بهشهر در امور دولت و اصرار برای اجرایی شدن این پروژه که هنوز ارزیابی‌های زیست محیطی آن انجام نشده بود, انتقاد کرد.
رئیس سازمان محیط زیست در تاریخ 22 اسفند ماه و در جلسه‌ای با حضور رئیس دیوان محاسبات بار دیگر نیز بر عدم کسب مجوزهای زیست محیطی این پروژه تأکید کرده و اظهار کرده بود: این پروژه به هیچ وجه مجوز زیست محیطی ندارد و ما جلوی آن خواهیم ایستاد و به هیچ کس اجازه نخواهیم داد بدون اخذ مجوز زیست‌محیطی این طرح را اجرا کند.
اما نکته بسیار قابل‌تامل درباره تصمیم دولت رئیسی برای اجرای این پروژه مخرب زیست‌محیطی، موردی است که امروزرئیس فراکسیون محیط زیست مجلس شورای اسلامی در یک برنامه تلویزیونی درباره پیشینه این طرح گفت: 'این طرح در دولت دوازدهم مطرح شده بود و دولت آقای روحانی مصمم بود در سال 1396 این طرح را اجرایی کند اما پروژه در آن زمان با عزم فعالان محیط زیست متوقف شد؛ احداث پتروشیمی در سال 1399 مجدداً مطرح شد و این بار نیز با حمایت سمن‌ها و 'شخص آقای رئیسی' که در آن زمان رئیس قوه قضائیه بودند, بار دیگر متوقف شد! در دیدار نوروزی که با رئیس جمهور داشتم به ایشان یادآور شدم که شما زمانی که رئیس قوه قضائیه بودید، این طرح را متوقف کردید و چگونه است که اکنون دولت سیزدهم می‌خواهد مجری اجرای این پروژه شود؟! از صحبت‌های با آقای رئیسی متوجه شدم در این رابطه اطلاعات جامعی به ایشان داده نشده است اما اکنون رئیس جمهور محترم در این موضوع قول پیگیری جدی داده است.'
علاوه بر مخالفت صریح سازمان محیط زیست, این پروژه با مخالفت بدنه علمی و کارشناسی کشور نیز مواجه شد و عموم اساتید دانشگاه و کارشناسان محیط زیست این پروژه را فوق‌العاده مخرب و احداث پتروشیمی را آخرین تیر بر پیکر نیمه جان منطقه حفاظت شده میانکاله دانستند.
این پروژه که هدف از احداث آن، ایجاد اشتغال برای مردم مازندران اعلام شده بود, با استقبال مردم منطقه نیز همراه نشد و مردم و فعالان محیط زیست مازندران هم در تجمع‌های اعتراضی مخالفت خود را با این پروژه اعلام کردند.
همچنین توسعه صنایع پتروشیمی در منطقه حفاظت شده میانکاله، ایراد قانونی نیز دارد و بر اساس بند الف ماده 2 تصویب نامه در خصوص استقرار واحدهای صنعتی در استان‌های گیلان, مازندران و گلستان, (تصویب شده هیئت وزیران به تاریخ 1381/7/3) استقرار صنایع شیمیایی در این استان‌ها به جز در شهرک‌های صنعتی لوشان و مراوه ممنوع است.
در ادامه این مصوبه اشاره شده است که ' الف - صنایع شیمیایی در صورت دارا بودن فاضلاب صنعتی در فرآیند تولید در این مناطق ممنوع است' از آنجا که صنایع پتروشیمی فرآورده‌های شیمیایی را از مواد خام حاصل از نفت یا گاز طبیعی تولید می‌کند و فرایند تولیدی در این صنایع با تولید فاضلاب همراه است لذا این مورد پتروشیمی میانکاله را شامل می‌شود.
یکی از ابهاماتی که درباره این طرح مطرح می‌شود این است که خوراک پتروشیمی میانکاله از کجا تأمین می‌شود؟ با توجه به این که خوراک صنایع پتروشیمی، گاز است و در حال حاضر هر 3 استان شمالی کشور ما با مشکل کمبود گاز رو‌به‌رو هستند و شاهدیم که در فصول سرد سال، گاز خانوار در این استان‌ها مرتباً قطع می‌شود, دولت چگونه می‌خواهد گاز مورد نیاز برای صنایع پتروشیمی را فراهم کند؟!
سؤال و ابهام بزرگ دیگر این است که چرا دولت به جای تعریف پروژه پتروشیمی جدید در شمال کشور, تکمیل پروژه نیمه‌تمام پتروشیمی گلستان که در 100 کیلومتری این پروژه قرار دارد را در دستور کار قرار نداده است؟! پروژه پتروشیمی گلستان با بیش از 90 هزار سهامدار پس از 15 سال تنها 18 درصد پیشرفت داشته است!!
مسئله مهم دیگر اینکه حدود 90 هکتار از اراضی که قرار است برای احداث پتروشیمی اختصاص داده شود, جزء اراضی ملی و متعلق به منابع طبیعی است که از پیش از انقلاب اسلامی، اهالی منطقه در این منطقه چرای دام می‌کنند و تغییر کاربری این اراضی، آسیب زیادی به معیشت این افراد وارد می‌کند.
از سوی دیگر فاصله این پروژه تا حریم تالاب میانکاله بسیار کم است؛ محمد درویش، عضو هیئت علمی مؤسسه تحقیقات جنگل و مراتع نیز پیشتر در این‌باره گفته بود: در ظاهر می‌گویند قرار است واحد پتروشیمی 5 کیلومتر با میانکاله فاصله داشته باشد؛ اما با مشاهده نقشه‌های این منطقه متوجه می‌شویم که 'منطقه ویژه اقتصادی امیرآباد' با حریم تالاب میانکاله و محدوده پناهگاه فقط 60 متر فاصله دارد! و این موضوع می‌تواند فوق‌العاده خطرناک باشد و باید حتماً برای جانمایی استقرار واحد پتروشیمی، ارزیابی محیط زیستی دقیقی صورت گیرد.
با وجود مخالفت سازمان محیط زیست, نقص‌های قانونی و مخالفت کارشناسان, مردم, اساتید دانشگاه و در حالی که سخنگوی دولت سیزدهم احداث این پروژه را منوط به کسب مجوزهای زیست محیطی کرده بود, متاسفانه شاهدیم که کارفرمای این پروژه در حال پیشبرد آن است و تصاویر منتشر شده در فضای مجازی و اظهارات مردم منطقه مبنی بر حضور لودرها, کامیون‌ها و کاشت 40 هزار نهال غیربومی اکالیپتوس و سپیدار در این منطقه توسط شرکت کارفرما, مدارکی از ادامه ساخت و ساز غیرقانونی در این منطقه است.
حال باید دید که شعارهای دولت سیزدهم مبنی بر اولویت قرار دادن محیط زیست در اجرای پروژه‌ها و تأکید شخص رئیس‌جمهور بر محیط زیست مبنی بر اینکه 'هر توسعه‌ای فرع بر محیط زیست است' تا چه اندازه جدی است؟
تالاب بین‌المللی و پناهگاه حیات وحش میانکاله طبق مصوبه شماره 12 مورخ 1348/8/12 شورایعالی سازمان شکاربانی و نظارت بر صید وقت به عنوان 'منطقه حفاظت شده' اعلام شد و به دنبال آن و به دلیل اهمیت اکولوژیک منطقه بر اساس مصوبه 78 مورخ 1354/5/21 شورایعالی حفاظت محیط زیست با وسعت 66,933 هکتار به عنوان پناهگاه حیات وحش میانکاله ارتقا یافت.
همچنین مجموعه تالاب‌های میانکاله، خلیج گرگان و لپوی زاغمرز به دلیل تنوع کم‌نظیر اکوسیستم، در سال 1354 در زمره نخستین دسته از تالاب‌هایی بوده که در فهرست کنوانسیون رامسر به ثبت رسیده است؛ میانکاله به جهت نقش و کارکردی که به دلیل دارا بودن ارزش‌های متنوع زیستی، تاریخی، اقتصادی و آموزشی و تفرجی در زمره یکی از 9 ذخیره‌گاه زیست‌کره در سال 1355 به کمیته برنامه انسان و کره مسکون یونسکو معرفی و انتخاب شد.
این منطقه به عنوان نخسین تالاب بین‌المللی ایران و جزو با اهمیت‌ترین ذخیره‌گاه‌های زیست کره محسوب می‌شود که علاوه بر پشتوانه ارزشمند تولیدمثل بخش عظیمی از ماهیان دریای خزر همه ساله پذیرای جمعیتی بالغ بر یک میلیون قطعه از بیش از 100 گونه از انواع پرندگان مهاجر آبزی و کنارآبزی است.
پناهگاه حیات وحش میانکاله به عنوان مهمترین اندوختگاه پرندگان آبزی و کنارآبزی به شمار می‌رود و از لحاظ تنوع زیستی حدود نیمی از تنوع زیستی پرندگان ایران (حدود 240 گونه) که 40 گونه از آن را گونه‌های دارای طبقات حفاظتی بر اساس طبقه‌بندی گونه‌های حمایت شده و در معرض خطر (IUCN) تشکیل می دهند، در برمی‌گیرد.
