ایمنی غذا یعنی غذای مصرفی مردم باید از کیفیتی بهداشتی برخوردار باشد و عاری از هرگونه آلودگی شیمیایی، فیزیکی و بیولوژیک باشد. چند سالی است «ستاد توسعه زیست فناوری» از پروژه‌های زیست فناورانه مرتبط با امنیت غذایی حمایت می‌کند، اما از سال ۹۸ با توجه به تاکیدات مقام معظم رهبری بر امنیت غذایی، پیگیری این موضوع سرعت گرفت.
صرفه جویی ۱.۶ میلیارد دلاری با اجرای برنامه کلان جهش اقتصاد غذا
سهندی کارشناس کشاورزی گروه تولید ستاد توسعه زیست فناوری گفت: برنامه کلانی در زمینه امنیت غذایی تدوین شد و طرح «جهش اقتصاد غذا» آبان، در نامه‌ای به رئیس جمهور اعلام شد و با اجرای این برنامه می‌توان سالانه ۱.۶ میلیارد دلار صرفه جویی ارزی برای کشور ایجاد کرد، اما تحقق آن ماموریتی فرادستگاهی بوده و نیاز است سایر بخش‌ها و سازمان‌ها نیز همکاری داشته باشند و ضمن قبول ماموریت، نسبت به اصلاح روال‌های اداری و آیین نامه‌ها و دستورالعمل‌ها اقدام شود و معاونت علمی و فناوری می‌تواند مسئولیت این دبیرخانه را بر عهده بگیرد.
ابراهیم رئیسی رئیس جمهور نیز در پی نوشت نامه نوشت: «برنامه جهش اقتصاد غذا را با جدیت و با استفاده از فناوری‌های پیشرفته و با هدف ارتقاء امنیت غذایی کشور اقدام، پیگیری و گزارش نمائید».
پیرو این دستور دبیرخانه فناوری‌های نوین کشاورزی و غذا با عضویت نمایندگان تام الاختیار از «معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری»، «وزارت جهاد کشاورزی»، «وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی»، «وزارت علوم، تحقیقات و فناوری»، «وزارت صنعت، معدن و تجارت»، «وزارت امور اقتصاد و دارایی»، «وزارت نیرو»، «سازمان برنامه و بودجه کشور»، «کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی مجلس شورای اسلامی»، «صندوق توسعه ملی»، «صندوق نوآوری و شکوفایی» و «مرکز همکاری‌های تحول و پیشرفت ریاست جمهوری» تشکیل شد. تا کنون همه دستگاه ها نماینده معرفی کردند؛ به جز «کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی مجلس شورای اسلامی» و «صندوق توسعه ملی».
واردات ۱۲ میلیارد دلار مواد غذایی به کشور
طبق آمار‌های «وزارت جهاد کشاورزی» و «گمرک جمهوری اسلامی ایران» در سال ۱۳۹۹ حدود ۱۲۳ میلیون تن انواع مواد غذایی در کشور تولید شد و حدود ۶/۲۳ میلیون تن انواع مواد غذایی و نهاده‌های تولید محصولات کشاورزی و غذا به کشور وارد شده است. به عبارتی کشور ما حدودا ۱۲ میلیارد دلار مواد غذایی را وارد می‌کند و در عین حال ۶ میلیارد دلار صادرات داشتیم که بیشتر مربوط به محصولات باغبانی و صنایع غذایی بوده است. زنجیره ارزش امنیت غذایی در کشور کامل نیست.
میزان ضایعات محصولات غذایی حدود ۳۰ درصد در کشور بر آورد می‌شود؛ اما دقیق مشخص نیست که در هر حلقه از زنجیره ارزش کشاورزی و غذا چه میزان ضایعات وجود دارد. برخی گزارش‌ها به صورت تقریبی، دادههایی را منتشر کردند، اما این اطلاعات برای برنامه ریزی کلان و تعیین استراتژی‌های کلان کافی نیست و منجر به افزایش خطا در تصمیمات مدیریتی می شود.
سازمان فائو اعلام کرده است که جمعیت جهان تا سال ۲۰۵۰ به حدود ۹ میلیارد نفر افزایش می یابد و نیاز به مواد غذایی نیز دو برابر خواهد شد. این در حالی است که پیش بینی می شود سطح زمین های قابل کشت جهان تا سال ۲۰۵۰ تنها ۱۶ درصد قابل افزایش است و به ۱۶۵۰ میلیون هکتار خواهد رسید و چاره ای جز افزایش میزان تولید در واحد سطح برای تامین ۸۵ درصد غذای مازاد مورد نیاز جمعیت جهان نخواهد بود.
محمد مهدی مقدسیان، رئیس گروه سرمایه انسانی و ترویج ستاد توسعه زیست فناوری گفت: امنیت غذایی با توجه به افزایش جمعیت و نرخ رشد جمعیت، تغییرات اقلیم، منابع محدود تولید و ... مورد توجه کشور‌های دنیاست. توانایی کشور‌ها برای تولید غذای از مولفه‌های امنیت ملی به شمار می‌آید. کشور ما از نظر حجم تولید محصولات کشاورزی و غذایی حدود ۸۰ درصد خودکفایی دارد.
با توجه به رویکرد افزایش جمعیت در کشور، نیاز به برنامه ریزی و ارائه راهکار برای تولید غذای و تضمین کیفیت محصولات کشاورزی و غذایی است.
او می‌گوید که تولید محصولات کشاورزی و غذایی در کشور با چالش‌هایی از جمله عدم بهره وری در استفاده از منابع تولید، ضایعات مواد غذایی، ضعف در مدیریت زنجیره ارزش، واحد‌های تولیدی غیر اقتصادی، سطح دانش بهره برداران و ... مواجه است که موجب هدر رفت بخش مهمی از منابع طبیعی و نهاده های وارداتی می شود.
بحران آب در کشور با وجود راندمان مصرف آب در تولید محصولات کشاورزی (میانگین کل ۳۸ درصد)، اقلیم خشک و نیمه خشک اغلب مناطق کشور، کاهش بارش ها و خشکسالی‌های ناشی از گرمایش زمین و تغییرات اقلیمی بیش از همیشه امنیت غذایی کشور را تهدید می کند. سالانه حدود ۸۶ میلیارد متر مکعب صرف تولید محصولات کشاورزی می شود. در حالیکه طبق گزارش وزارت نیرو مقدار آب قابل برنامه ریزی در کشور حدود ۶۲ میلیارد متر مکعب و میزان مصرف آب برای تولید پایدار محصولات کشاورزی در کشور چیزی حدود ۳۹ الی ۴۱ میلیارد متر مکعب برآورد شده است.
