حضرت زینب (س) سومین فرزند امام علی علیه السلام و حضرت فاطمه (س) در پنج جمادی الاول متولد شد. ایشان در واقعه کربلا در کنار برادرش حسین بن علی (ع) حاضر بود و بعد از واقعه عاشورا به همراه دیگر بازماندگان کاروان امام حسین (ع)، به اسارت در آمدند و به کوفه و از آنجا به شام برده شدند. ایشان در اسارت نیز به همراه امام سجاد (ع) به دفاع از حقانیت امام حسین (ع) سخنرانی کردند.
به مناسبت سالروز وفات حضرت زینب کبری (س) گفت‌وگوی ما را با حجت الاسلام والمسلمین سید حمید ناصری بخوانید:
از ویژگی‌ها و فضائل اخلاقی حضرت زینب (س) بگویید.
امام حسین علیه السلام در شب آخری که در کربلا با خانواده و اهل خیمه‌ها وداع کردند، جمله‌ای به حضرت زینب گفتند که درس بزرگی است. ایشان فرمودند: ای خواهرمن در نماز شب خودت من را فراموش نکن. ابا عبدالله الحسین امام معصوم هستند و در این باره، حضرت فاطمه زهرا (سلام الله علیها) از قول رسول خدا (ص) فرمود: مثل امام، چونان کعبه است که بر گردش می‌چرخند و او بر گرد چیزی نمی‌چرخد». (بحارالانوار، ج ۳۶، ص ۳۵۳)
یعنی همانطور که همه حاجی‌ها به کعبه نیازمندند همه انسان‌ها به امام نیازمندند. حضرت زینب به اباعبدالله نیازمند است؛ اما آنقدر ایشان در بعد معنوی پیشرفت کرد، گسترش و ارتقا داشت که اباعبدالله الحسین به حضرت زینب (س) می‌فرماید که مرا در نماز‌های شبت فراموش نکن و به نافله شب تو نیازمندم. این یک درس است که زن‌های جامعه اگر تاثیر بپذیرند و اقتدار کنند به حضرت زهرا، به جایی می‌توانند برسند که حتی امام معصوم به دعای آن‌ها نیازمند باشد و یک زن می‌تواند به هر جا که می‌خواهد برسد. زن در جامعه ما محدود و محصور نیست. زن مقید به قیودی نیست که باعث عدم پیشرفتش شود؛ بلکه با رعایت اصول، آداب و احکام می‌تواند به هر جا که بخواهد برسد.
از فضائل علمی حضرت زینب مطلبی بفرمایید.
امام سجاد علیه السلام فرمودند: به حمد و سپاس خداوند عمه جان تو یک زن عالمه‌ای هستی بدون اینکه معلم خاصی داشته باشی و یک زن فهیمی هستی بدون اینکه کسی این فهم را به تو آموزش داده باشد. این روایت هم اشاره به سختی‌هایی که حضرت زینب در زندگی کشیدند دارد. ایشان با این سختی‌ها رشد و پرورش پیدا کرد، غم مادر، برادر، پدر و عزیزانش را دید و به جایی رسید که حضرت امیرالمومنین فرمود: تو زینت پدر هستی. زینب (س) خیلی شرایط سختی داشتند؛ در جامعه عرب آن زمان که دختر‌ها را محدود می‌کردند زندگی می‌کردند. البته امیرالمومنین محدودیتی برای دخترش قائل نبود، ولی دختر به جایی می‌رسد که زینت پدر می‌شود؛ ایمان، علم و تقوای ایشان به اندازه‌ای بالا بود که زینت پدر بود. حضرت زینب (س) مسائل شرعی را برای خواهران توضیح می‌دادند، کلاس‌های قرآن مکرری داشتند که فقط کلاس روان خوانی نبود بلکه کلاس تفسیر هم برگزار می‌کردند. در روایت داریم که ۱۱۰ آیه قرآن را حضرت زینب (س) تفسیر کرد. ایشان در کوفه به گونه‌ای تفسیر و سخنرانی می‌کرد که هر کسی سخنرانی ایشان را می‌شنید می‌گفت احساس می‌کردیم که حضرت علی علیه السلام خطبه می‌خواند.
وفات آن حضرت چگونه بود؟
وفات حضرت زینب سلام الله علیها یک سال و نیم بعد از شهادت اباعبدالله الحسین علیه السلام بود. در آن مدت در روایات داریم که اصلاً در سایه نخوابیدند و بستر خود را زیر آفتاب پهن می‌کردند. عبدالله همسر حضرت زینب وقتی به ایشان می‌گفت که خانم جان سنی از شما گذشته اذیت می‌شوی، حضرت زینب می‌گفتند: عبدالله در کربلا نبودی که ببینی چگونه بچه را اِرباً اِربا کرده اند، تیر در گلوی علی اصغر زده اند، شیعیان چه سختی‌هایی کشیدند و دشمن حتی به بچه‌ها هم رحم نمی‌کرد و آب را بر روی همه بسته بود. حتی جلوی بچه‌ها آب را روی زمین می‌ریختند و به آن‌ها نمی‌دادند. حضرت زینب (س) آنقدر واقعه کربلا را مرور کردند و غصه خوردند که یک سال و نیم بعد از شهادت امام حسین علیه السلام با غم فراوان از دنیا رفتند.
حضرت زینب (س) در اجتماع و حتی در کوران کربلا و اسارت در حفظ حجاب خود تلاش کردند. در این باره نکته ای دارید؟
درباره حجاب حضرت زینب این یک جمله ما را کفایت می‌کند که «زینب عفیفه ای است که در راه عفتش عباس می‌دهد، ولی نخ معجر نمی‌دهد» برادرانش در راه اسلام فدا می‌شوند، اما ایشان نخی از روسری و حجاب خودش را نمی‌دهد، تا وقتی که پارچه‌هایی بود پارچه بر سر خودش می‌گذاشت آن وقتی هم که کاروان اسرا را داشتند می‌بردند، زنی نزد حضرت زینب آمد و گفت: خانم جان شما معلم قرآن من در مدینه بودید، اگر خواسته‌ای دارید به من بگویید تا برایتان انجام دهم، حضرت به آن بانو گفتند اگر مقداری پارچه داری به ما بده تا بر سر و صورتمان بکشیم، ما ناموس پیغمبر و ناموس امام علی علیه السلام هستیم، نباید به این شکل در خیابان‌ها بگردیم.
حضرت زینب حجابش را به شیوه‌ای رعایت کرد که مردی ایشان را ندید، وقتی در مدینه راه می‌رفت چهار برادر و مرد در کنارش راه می‌رفتند. حجاب حضرت زینب (س) حجابی بوده که از مادرش حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها یاد گرفت.
حضرت زینب کبری فعالیت اجتماعی داشت، اما در عین اینکه فعالیت اجتماعی داشت با حیا بود. این درسی است که از ایشان می‌شود الگوبرداری کرد. اگر قرار باشد زن محجبه باشد و نتواند فعالیت اجتماعی داشته باشد صحیح نیست. همانطور که امروز می‌بینیم بانوان و ورزشکاران خانم بسیاری در محیط‌های ورزشی جهانی شرکت می‌کنند، اما حجاب خودشان را هم حفظ می‌کنند، همه این‌ها از حضرت زینب کبری سلام الله علیها و مادرشان تاثیر گرفتند.
زندگی حضرت زینب و صبر و استقامت ایشان چه پیامی برای شیعیان دارد؟
«ان الانسان لفی خسر» همه انسان‌ها به خسارت و ضرر می‌رسند به جز کسانی که ایمان دارند، عمل صالح انجام می‌دهند و به حق تأسی پیدا می‌کنند و صبر دارند.
یکی از ملاک‌هایی که خداوند متعال در قرآن بیان کرد این است که اگر می‌خواهید در آخرالزمان در زندگی خود به هلاکت، خسارت، ضرر و بیچارگی نرسید، صبر پیشه کنید.
صبر سه قسمت است؛ یک وقت صبر در برابر طاعت الهی مثل نماز اول صبح خواندن است. دوم صبر بر معصیت است. گناه لذت و شیرینی دارد و از این لذت باید صبر و دوری کرد. سوم هم صبر در برابر ظلمی است که به انسان می‌شود. البته که انسان نباید در برابر ظلم کسی سکوت کند، اما یک وقتی هست که مصلحت در صبر کردن است؛ مثلا وقتی که حق حضرت امیر را گرفتند و ایشان ۲۵ سال خانه نشین شدند، حضرت علی بر ظلمی که در حقش شده بود صبر کرد. به خاطر اینکه جامعه اسلامی و مسلمانان از بین نروند. پیامی هم که زندگی زینب کبری سلام الله علیها برای ما شیعیان می‌تواند داشته باشد، همین نوع صبر است. به یک روایت شریف از حضرت امام علی علیه السلام اشاره می‌کنم که فرمودند: حَلاوَةُ الظَّفَرِ تَمْحُو مَرارَةَ الصَّبْرِ؛ شیرینی موفقیت و پیروزی، تلخی صبر وشکیبایی را از بین می‌برد.
حضرت زینب کبری هم صبر کرد، اما اجر و پاداشی برد که خداوند متعال اندازه آن را می‌داند ایشان به جایگاه و درجه‌ای رسید که در روز قیامت خواهیم فهمید. امام حسین به ایشان فرمودند من را در نماز شب خود فراموش نکن. همچنین حضرت زهرا سلام الله علیها به حضرت زینب گفتند که تو جانشین من هستی، از هر طرف نگاه کنیم امامان معصوم و پیامبر تعاریفی از حضرت زینب کبری دادند که در طول تاریخ بی نظیر است.
