تلفن همراه دیگر مانند گذشته تنها یک وسیله برقراری تماس تلفنی نیست. این در حالی است که دوران همه‌گیری ویروس کرونا این شرایط را شدیدتر هم کرده است.
موسسه تحقیقاتی پیو در ماه آوریل سال گذشته نظرسنجی انجام داد که نشان می‌دهد حدود ۸۱ درصد از افراد بزرگسال در ایالات متحده از زمان آغاز همه‌گیری از تماس‌های ویدیویی برای ارتباط با دیگران استفاده کرده‌اند. این پژوهش نشان می‌دهد که ۴۰ درصد از این افراد از این مسئله احساس فرسودگی یا خستگی داشته‌اند.
۳۳ درصد از کسانی هم که در این نظرسنجی شرکت داشته‌اند، می‌گویند تلاش کرده‌اند مدت زمانی که در در اینترنت صرف می‌کنند یا با گوشی‌های تلفن هوشمند خود مشغول هستند را کاهش دهند.
البته لزوما استفاده از گوشی‌های هوشمند بد نیست.
آدام آلتر، استاد بازاریابی و روانشناسی در دانشکده بازرگانی استرن دانشگاه نیویورک، در این خصوص گفت: گاهی اوقات تلفن‌های هوشمند ما را شادتر می‌کنند، به دانش ما می‌افزایند و همچنین باعث افزایش میزان ارتباطات ما با دیگران می‌شوند.
با این حال برخی از پژوهشگران می‌گویند افراد باید نسبت به آن چه اعتیاد به گوشی‌های هوشمند نامیده می‌شود، هوشیار باشند.
پرسشی که مطرح می‌شود این است که چه میزان استفاده از این وسایل هوشمند را می‌توان اعتیاد نامید. به صورت کلی استفاده بیش از حد از گوشی‌های هوشمند می‌تواند به طرق مختلف ظاهر شود. به عنوان مثال، ممکن است شما تا دیروقت بیدار بمانید و در تیک تاک و یا اینستاگرام بدون این که هدف خاصی داشته باشید، بچرخید. یا حتی ممکن است جذابیت بیش از اندازه گوشی هوشمند سبب شود، شما در محیط کار و یا در جمع دوستان، آن قدر با این وسیله مشغول شوید که باعث آزار دیگران شود.
آیا استفاده زیاد از گوشی اعتیاد است؟
تا کنون استفاده بیش از حد از تلفن همراه یا وسایل هوشمند این‌چنینی مانند تبلت و آیپد به صورت رسمی در کتابچه راهنمای اختلالات روانی انجمن روانپزشکی آمریکا به عنوان یک اعتیاد شناخته نشده است. با این حال نگرانی‌ها در این خصوص روز افزون است.
دکتر آنا لمبکه، متخصص اعتیاد و استاد روانپزشکی و علوم رفتاری در دانشگاه استنفورد در این خصوص به نیویورک تایمز گفت: تعداد فزاینده‌ای از متخصصان سلامت روان بر این باورند که افراد می‌توانند به گوشی‌های هوشمند خود معتاد شوند.
دکتر لمبکه گفت: اعتیاد تا حدی توسط سه دسته‌بندی مختلف که هر سه آن‌ها با حرف C انگلیسی آغاز می‌شوند، قابل تعریف است.
نخست کنترل: استفاده از یک ماده یا انجام یک رفتار مانند قمار به روش‌هایی که خارج از کنترل و یا بیشتر از آن چه به صورت معمول در نظر گرفته می‌شود.
دوم اجبار: درگیر بودن شدید ذهنی نسبت به استفاده از یک ماده و یا انجام یک رفتار به صورت خودکار بدون تصمیم‌گیری فعال برای انجام آن
سوم عواقب: ادامه استفاده از آن ماده یا تکرار آن رفتار با وجود آگاهی از پیامد‌های منفی، اجتماعی، جسمی و روانی
بسیاری از ما می‌توانیم برخی از این رفتار‌ها را در استفاده از تلفن خود تشخیص دهیم.
از سوی دیگر، برخی از متخصصان روانشناسی استفاده بیش از حد از گوشی‌های هوشمند را یک اعتیاد واقعی نمی‌دانند. موضوعی که نشان می‌دهد بر سر نوع تحلیل این پدیده در میان متخصصان اختلاف نظر وجود دارد. دکتر آلتر یکی از این افراد است. او در این خصوص گفت: فکر نمی‌کنم این اعتیاد به سطح یک اعتیاد پزشکی برسد. برای من این بیشتر از هر چیزی یک بیماری فرهنگی است.
عوارض اعتیاد به موبایل
پژوهشگران معتقدند که استفاده بیش از حد از تلفن همراه می‌تواند مشکلات روحی و فیزیکی مختلفی را برای افراد به همراه داشته و صدمات جبران ناپذیری را برای فرد به دنبال داشته باشد. از آن جمله می‌توان به بیماری خستگی چشم دیجیتال یا سندروم بینایی رایانه یا خستگی دیجیتال اشاره کرد. دیگر نشانه‌های فیزیکی در این خصوص می‌توان به سوزش و خارش چشم و یا درد و ناراحتی ناشی از مشاهده یک صفحه دیجیتالی برای بیش از دو ساعت اشاره کرد.
ضمن این که موارد بسیاری از تاری دید، سردرد و سرگیجه در میان این افراد مشاهده شده است. درد‌های ناحیه گردن ناشی از نگاه به پایین به تلفن همراه یا تبلت نیز از دیگر عوارض مرسوم برای این اعتیاد است.
علاوه بر عوارض فیزیکی، نشانه‌های روحی بسیاری نیز برای این اعتیاد به ثبت رسیده که رایج‌ترین آن اختلالات خواب است. تحقیقات نشان می‌دهند که اعتیاد به تلفن همراه مشکلات بسیاری را در اختلال خواب پدید می‌آورد و کیفیت خواب افراد مختلف را تحت تاثیر قرار داده و خستگی را نیز در میان گروه‌هایی که از تلفن همراه خود بیش از اندازه استفاده می‌کنند، شدت بخشیده است.
علاوه بر مشکلات خواب، بحران‌های ناشی از افسردگی از دیگر مسائل رایج این اعتیاد است. اختلال‌های رفتاری و وسواس فکری و عملی و همچنین بحران در ایجاد روابط واقعی با دیگران در دنیای حقیقی از جمله این مشکلات هستند. ضمن این که پژوهش‌ها نشان می‌دهند استفاده مکرر از گوشی‌های تلفن همراه اضطراب را هم در میان این افراد افزایش می‌دهد.
آیا من به گوشی تلفن همراه خود معتاد هستم؟
بررسی‌های مختلفی در این خصوص انجام شده و پرسش‌نامه‌هایی در این رابطه وجود دارند که افراد می‌توانند با پاسخ دادن به آن تصویر دقیق‌تری در خصوص میزان وابستگی و حتی اعتیاد خود به گوشی‌های هوشمند خود داشته باشند.
به عنوان مثال بخشی از این پرسش‌ها از این قرار هستند:
آیا شما زمان زیادی را صرف گوشی هوشمند خود می‌کنید، بدون آن که گذشت زمان را احساس کنید؟
آیا برای ارتباط با دوستان خود زمان بیشتری را در شبکه‌های اجتماعی می‌گذرانید تا این که آن‌ها را به صورت حضوری ببینید؟
آیا در یک هفته یا یک ماه اخیر مدت زمانی که از گوشی خود استفاده کرده اید، افزایش یافته است؟
آیا همیشه گوشی خود را همراه دارید و حتی در رختخواب هم کنار خود می‌گذارید؟
آیا در هنگام رانندگی یا دیگر فعالیت‌هایی که نیازمند تمرکز است به گوشی خود سرک می‌کشید؟
زمانی که غذا می‌خورید تمام حواس شما به آن وعده غذایی است یا باز هم مدام سری به گوشی هوشمند خود می‌زنید؟
زمانی که برای مدت کوتاهی گوشی خود را همراه ندارید و یا زمانی که از خانه خارج شده‌اید و فراموش کرده اید که تلفن همراه خود را بردارید احساس اضطراب، ناراحتی و نگرانی می‌کنید؟
در صورتی که پاسخ شما به سوالات بالا مثبت باشد، می‌تواند یک هشدار برای شما باشد تا هرچه سریعتر الگوی رفتاری خود را در خصوص استفاده از گوشی‌های تلفن همراه و دیگر وسایل هوشمند اصلاح کنید.
راهکار خروج از این بحران
یکی از رویکرد‌هایی که دکتر لمبکه برای مقابله با این عادت پیشنهاد می‌دهد، این است که افراد برای یک روز یا یک هفته یا حتی یک ماه به صورت کامل استفاده از هر نوع صفحه نمایشی خودداری کنند؛ چه تلفن همراه، چه تبلت و آیپد و غیره. به گفته او این استراتژی به طور رسمی در بیمارانی که بیش از حد از صفحه نمایش استفاده می‌کنند، هنوز مورد مطالعه قرار نگرفته است؛ اما شواهدی مبنی بر این که استفاده از آن در سایر انواع اعتیاد مانند الکل جواب داده است، در دسترس قرار دارد.
دکتر لمبکه گفت: دورانی که شما استفاده از این وسیله را تحریم می‌کنید به خود شما بستگی دارد. برای مثال یک فرد معمولی ممکن است با یک تحریم ۲۴ ساعته صفحه نمایش شروع کند. در حالی که فردی که استفاده بسیار بیشتری از گوشی‌های هوشمند دارد ممکن است بخواهد این دوران ترک را طولانی‌تر کند. در عین حال لمبکه می‌پذیرد که امروزه بسیاری از افراد به دلایل شغلی و شخصی نمی‌توانند دست به چنین برنامه‌ای بزنند، اما در عین حال هدف این است که تا حد امکان افراد به اجتناب کامل نسبت به صفحه نمایش نزدیک‌تر شوند.
دکتر لمبکه هشدار داده است که بسیاری از افراد، حتی آن‌هایی که مدت زمان استفاده از صفحه نمایش چندان حادی ندارند. ممکن است در ابتدای ترک، علائمی مانند تحریک پذیری یا بی‌خوابی را مشاهده کنند؛ اما با گذشت زمان احساس بهتری خواهند داشت. دکتر لمبکه در ۲۵ سال ملاقات خود با بیماران متوجه شده است که در پایان یک ماه ترک، اکثر بیماران او معمولاً اضطراب کمتر، افسردگی کمتر، خواب بهتر و همچنین انرژی بیشتری برای انجام کار‌های خود داشته‌اند.
او گفت: افراد مورد مطالعه او پس از پایان این دوره به وضوح توانسته‌اند اعتراف کنند که نسبت به گذشته تا چه اندازه حال روحی بهتری دارند و استفاده بیش از اندازه از وسایل هوشمند، تا چه میزان بر زندگی آن‌ها تاثیر منفی داشته است.
او توصیه می‌کند که افراد پس از پایان این دوره، قوانینی را برای استفاده روزانه از گوشی هوشمند خود تنظیم کنند تا بتوانند به صورتی کنترل شده بار دیگر به استفاده از این وسایل بازگردند. ضمن این که دکتر لمبکه و دکتر آلتر به افراد توصیه می‌کنند که باز هم بعد از پایان این دوره، روز‌هایی را به ترک کامل وسایل ارتباطی خود اختصاص دهند و یک روز یا چندین روز در هفته را بدون این که سراغ گوشی هوشمند خود بروند سپری کنند.
