نمادها در بورس، همیشه در حالت مجاز نیستند و ممکن است به دلایل مختلفی، وضعیت آنها تغییر کند و قابل معامله نباشند. زمانی که رویداد ویژه‌ای سبب تاثیر معنادار بر ارزش سهام یک شرکت شود، با هدف رعایت انصاف، برای مدتی معاملات نماد سهم متوقف می‌شود تا اطلاعات لازم به تمام ذی‌نفعان برسد و پس از آن معاملات از سر گرفته خواهد شد. توقف معاملات سهام شرکت در بورس، با عنوان توقف نماد شناخته می‌شود که مختص بورس تهران نیست و متوقف شدن و بازشدن نمادها در بورس سایر کشورها نیز وجود دارد.
چگونگی توقف و بازگشایی نمادها از جمله موضوعاتی است که به طور دائم درباره آن بین فعالان بازار سرمایه بحث و گفت‌وگو می‌شود و شائبه سلیقه‌ای رفتار کردن در توقف یا بازگشایی نمادها از سوی ناظر بازار در میان برخی فعالان بازار وجود دارد. این در حالی است که سرپرست معاونت نظارت بر بازار و سرپرست معاونت عملیات بازار شرکت بورس اوراق بهادار تهران اظهار داشت تمامی موارد بازگشایی یا توقف نمادها بر اساس دو دستورالعمل مرجع انجام می‌شود.
چگونگی بازگشایی نمادها در بورس تهران
سرپرست معاونت عملیات بازار شرکت بورس اوراق بهادار تهران، در ارتباط با نحوه نظارت بر معاملات بورس تهران به خبرنگار پایگاه خبری بازار سرمایه (سنا) گفت: دستورالعمل اجرایی نحوه انجام معاملات در بورس تهران و آیین‌نامه معاملات در این بورس، به طور مشخص حدود و ثغور فعالیت ناظر را مشخص کرده است و هر رفتار یا واکنش ناظر در بازار باید بر اساس دو دستورالعمل و آیین‌نامه اصلی یاد شده و دستورالعمل‌های جانبی که برای سایر معاملات یا قراردادهایی همچون قرارداد آتی یا قرارداد اختیار معامله مصوب شده، باشد.
مهدی زمانی سبزی با بیان اینکه بورس بستر انجام معاملات است و باید فضای منصفانه و شفافی را نیز برای این امر فراهم آورد، تصریح کرد: بورس به عنوان محل انجام معامله و دادوستد اوراق بهادار، باید فضایی منصفانه، شفاف و کارا برای خریداران و فروشندگان، عرضه‌کنندگان و متقاضیان فراهم کند تا آنها بتوانند دارایی‌های مالی خود را عرضه یا خیداری کنند تا در نتیجه، معامله صورت پذیرد.
او با اشاره به ماده ۲۹ دستورالعمل نحوه انجام معاملات در بورس تهران ابراز کرد: براساس این ماده، همه معاملات انجام شده در بورس زمانی قطعی است که به تأیید مدیرعامل بورس تهران برسد و براساس مواد ۳۰ و ۳۱، مدیرعامل شرکت بورس تهران در صورت بروز شرایطی که در این مواد آمده است، می‌تواند بخشی از معاملات را تأیید نکند.
سرپرست معاونت عملیات بازار شرکت بورس تهران ادامه داد: مواردی همچون خطای سیستمی، اشتباه از جانب کارگزار، فروخته شدن سهم مازاد بطوریکه مشمول معاملات عمده باشد یا رعایت نشدن اصل انصاف در تمام یا بخشی از معاملات، از جمله مواردی است که مدیرعامل شرکت بورس تهران می‌تواند بر اساس آنها بخشی از معاملات را تأیید نکند.
او درخصوص نحوه بازگشایی نمادها گفت: فصل ششم دستورالعمل نحوه انجام معاملات در بورس تهران، به بازگشایی نمادها اختصاص داده شده و در آنجا رویه کاملاً مشخص است.
زمانی سبزی با اشاره به تبصره یک، ماده ۲۲، عنوان کرد: بر اساس این تبصره، اگر معامله‌ای صورت نپذیرد یا اینکه معاملات انجام شده در دوره حراج ناپیوسته توسط بورس تأیید نشود، به تشخیص بورس تهران و پس از اطلاع‌رسانی، این حراج بار دیگر در روز کاری بعدی اتفاق می‌افتد تا این فضا فراهم شود که خریداران و فروشندگان اقدام به معامله کنند.
او در ارتباط با بازگشایی نمادها بیان کرد: نمادی که به هر دلیلی همچون افشای اطلاعات نوع «الف»، برگزاری مجامع عادی برای تقسیم سود و تصویب صورت‌های مالی و افزایش سرمایه در مجامع فوق‌العاده متوقف شده و قرار است با دامنه باز بازگشایی شود، بر اساس چندین عامل کارشناسی بررسی می‌شود که آیا شرایط برای کشف قیمت منصفانه فراهم شده است یا خیر، چراکه قیمت کشف شده در مرحله پیش گشایش برای معاملات بعدی مورد استناد واقع می شود.
به گفته این مقام مسئول، قیمت کشف شده در حراج ناپیوسته مرجع قیمت برای معاملات پیوسته خواهد بود. حجم معامله انجام شده در مدت زمان حراج ناپیوسته از جمله مواردی است که به آن دقت می‌شود. به بیان دیگر، این پرسش مطرح است که حجم معامله انجام شده چه نسبتی از حجم مبنا بوده است؟ اگر حجم معامله انجام شده برابر یا بیشتر از حجم مبنا باشد، این علامت را می‌دهد که معاملات و قیمت کشف شده از حجم خوبی برخوردار بوده و می‌تواند برای ادامه بازار مبنا قرار گیرد.
سرپرست معاونت عملیات بازار شرکت بورس تهران ادامه داد: افزون بر موضوع یادشده، درصد نوسان قیمت کشف شده نیز حائز اهمیت است؛ برای نمونه، اگر کشف قیمت سهمی بیش از دامنه مجاز نوسان باشد برای این موارد حساسیت بیشتری وجود دارد، به نحوی که باید حجم معامله انجام شده در حراج ناپیوسته، نسبت بیشتری از حجم مبنا باشد.
محدود کردن دسترسی برخط به این دلیل است که یک سهامدار مرتکب اقداماتی از جمله فشار فروش به واسطه اقداماتی از جمله سفارش چینی گسترده، سفارش‌گذاری مکرر کم حجم و معامله خلاف جهت بازار (رنج منفی) شده است. بنابراین، ناظر بازار با محدود کردن موقت دسترسی مستقیم او، از رخ دادن فعالیت‌های مشابه پیشگیری می‌کند و درنتیجه منجر به نظارت بیشتر کارگزار بر عملکرد سهامدار می‌شود.
دلایل توقف نماد یا عدم تایید معاملات در بورس تهران
کارشناسان نظارت بازار شرکت بورس اوراق بهادار تهران با استفاده از ابزارهای نظارتی اقدام به رصد تمامی سفارش‌ها و معاملات می‌کنند و در صورت مشاهده بروز تخلفاتی ازجمله ایجاد فشار فروش از طریق اقداماتی همچون سفارش‌گذاری گسترده و غیرمتناسب با عرضه و تقاضای بازار که منجر به ایجاد جریان غیرواقعی عرضه شود، براساس بند ۲ ماده ۷ دستورالعمل انضباطی کارگزاران، ورود سفارش گسترده پایین‌تر از مظنه‌های فروش جاری بازار به منظور ایجاد روندی نزولی در قیمت اوراق بهادار ذیل بند ۵ ماده ۷ دستورالعمل انضباطی کارگزاران و در صورت انجام معامله متفاوت با جریان بازار (رنج منفی) موضوع بند ۶ ماده ۷ همان دستورالعمل، به معامله‌گر/سهامدار خاطی با بهره‌گیری از سامانه سنجش (سامانه جامعه نظارتی شرکت بورس) تذکر داده می‌شود و در مواردی نسبت به عدم تایید معامله اقدام می‌کنند.
در همین راستا، سرپرست معاونت نظارت بر بازار شرکت بورس اوراق بهادار تهران در گفت‌وگو با خبرنگار «سنا» اظهار داشت: تمامی سرمایه‌گذاران اطمینان داشته باشند که در توقف نمادها سلیقه‌ای رفتار نمی‌شود و تایید قیمت‌های کشف شده در مرحله پیش‌گشایش بر اساس متغیرهایی نظیر حجم معاملات، ترکیب خریداران و فروشندگان انجام می‌شود. تمامی این موارد از جمله موضوعاتی است که جزبه‌جز بررسی می‌شوند و تمامی گشایش و توقف‌ها بر اساس دستورالعمل‌ها و بررسی‌های کارشناسی صورت می‌پذیرد.
محمدرضا شاه‌نظری با اشاره به اینکه دلایل توقف یا عدم تایید بخشی یا تمام معاملات یک نماد بورسی، متفاوت است، بیان کرد: براساس ماده ۱۸ دستورالعمل اجرایی نحوه انجام معاملات در بورس اوراق بهادار تهران، در صورتی‌که ظن استفاده از اطلاعات نهانی یا دستکاری قیمتی در معاملات اوراق بهادار وجود داشته باشد، بورس می‌تواند ضمن اعلام به عموم، نماد معاملاتی اوراق بهادار را متوقف کند. بر این اساس، بازگشایی نماد معاملاتی پس از بررسی‌های لازم، با محدودیت دامنه نوسان حداکثر یک روز معاملاتی بعد انجام خواهد شد.
او ادامه داد: همچنین، براساس ماده ۱۹ مکرر دستورالعمل یادشده، در صورتی‌که ظن دستکاری بازار (مبتنی بر اطلاعات یا معاملات) یا خرید و فروش متکی بر اطلاعات نهانی وجود داشته باشد، سازمان بورس می‌تواند راساً یا به پیشنهاد بورس تهران، نماد معاملاتی ناشر پذیرفته شده را تا ۵ روزکاری با اطلاع به بازار متوقف کند. بر این اساس، پس از دوره توقف، بازگشایی نماد مطابق ترتیبات ماده ۲۲ با حراج ناپیوسته و با محدودیت دامنه نوسان خواهد بود.
سرپرست معاونت نظارت بر بازار با اشاره به ماده یادشده، ابراز کرد: در برخی از موارد، تعداد محدودی از سهامداران (سرمایه گذاران) بر اساس عملکرد گذشته خود پرونده تخلفاتی دارند؛ چراکه این افراد با نوع معاملات خود که مغایر با دستورالعمل‌ها است، قیمت سهمی را افزایش می‌دهند و در حداکثر دامنه نوسان روزانه و در صف خرید، اقدام به فروش می‌کنند و از سهم خارج می‌شوند. این در حالی است که چنانچه سهم مورد نظر دارای شناوری بالایی بوده و سهامدار عمده و بازارگردان نیز نداشته باشد، حمایت از آن سهم مشکل خواهد بود.
او ادامه داد: در برخی موارد این افراد با انتشار اخبار مثبت کاذب در فضای مجازی سهمی را صف خرید کرده و طبیعتا خریدارانی که در بالاترین قیمت بر اساس اغوای این اشخاص اقدام به خرید کرده‌اند، متضرر خواهند شد. ناظران بازار برای جلوگیری از بروز چنین خطری برای سهامداران خرد اقدام می‌کنند.
این مقام مسئول افزود: در این شرایط، با مشاهده نوسانات غیرعادی بر اساس معاملات غیرمتعارف یا اغوای بازار توسط برخی اشخاص، به بازار هشدار داده می‌شود که از دید نظارتی، ظن دستکاری در قیمت‌ها می‌رود. این موضوع در راستای حمایت از سهامداران خرد بالقوه آتی نمادهای مورد نظر و پیشگیری از تحمیل ضرر به آنها است. در این شرایط، نماد حداکثر برای ۵ روز کاری متوقف می‌شود و پس از آن، ضمن بررسی‌های کارشناسی ناظران بازار و آگاه‌سازی فعالان بازار نسبت به وجود این ظن، نماد دوباره به روند معاملاتی عادی خود باز می‌گردد.
شاه‌نظری با اشاره به عدم تایید تمام یا بخشی از معاملات گفت: گاهی مشاهده تخلفات مؤثر و بروز ظن دستکاری در معاملات، به عدم تأیید بخشی از معاملات نماد در آن روز معاملاتی می‌انجامد.
محدود یا مسدود کردن کد معاملاتی؟
سرپرست معاونت نظارت بر بازار در انتهای گفت‌وگوی خود با «سنا» با اشاره به شائبه مسدود کردن کد معاملاتی افراد، خاطرنشان کرد: در برخی از موارد، دسترسی مستقیم(آنلاین) برخی سهامداران محدود می‌شود و این به معنای مسدود کردن کد معاملاتی نیست. محدود کردن دسترسی مستقیم به بازار تنها برای ۵ روز کاری صورت می‌گیرد و در طی این ۵ روز، اشخاص مورد نظر می‌توانند از طریق ثبت سفارش در سامانه کارگزاری، با کد معاملاتی بورسی خود به معامله بپردازند و هیچ‌گونه محدودیتی در خصوص کد بورسی این اشخاص اعمال نمی‌شود.
شاه‌نظری ادامه داد: محدود کردن دسترسی برخط به این دلیل است که یک سهامدار مرتکب اقداماتی از جمله فشار فروش به واسطه اقداماتی از جمله سفارش‌چینی گسترده، سفارش‌گذاری مکرر کم حجم و معامله خلاف جهت بازار (رنج منفی) شده است. بنابراین، ناظر بازار با محدود کردن موقت دسترسی مستقیم او، از رخ دادن فعالیت‌های مشابه پیشگیری می‌کند و درنتیجه منجر به نظارت بیشتر کارگزار بر عملکرد سهامدار می‌شود.
سنا
