هشدار جدی مرکز پژوهش ها درباره وضعیت بورس در بودجه 1401

در لایحه بودجه سال آینده با هدف کاهش یارانه پنهان انرژی، افزایش درآمد دولت و تک نرخی شدن نرخ گاز طبیعی تحویلی به صنعت پتروشیمی، مقرر شده است نرخ سوخت گاز پتروشیمی‌ها، پالایشگاه‌ها و صنایع پایین دستی، مجتمع‌های احیای فولاد افزایش یابد پیش بینی درآمد دولت از این محل به ارزش حدود 94 هزار و 406 میلیارد تومان است.

براساس گزارش شرکت ملی صنایع پتروشیمی در سال 1400 حدود 77 میلیون متر مکعب در روز گاز طبیعی در صنعت پتروشیمی مصرف می‌شود. حدود 54 درصد از این مقدار معادل 42 میلیون مترمکعب در روز به عنوان سوخت و مابقی 35 میلیون مترمکعب در روز برای خوراک در صنعت پتروشیمی مصرف شده است.

طبق محاسبات انجام شده، درآمد حاصل از اصلاح نرخ سوخت گاز پتروشیمی‌ها برابر با نرخ خوراک گاز، حدود 29 هزار و 900 میلیارد تومان برآورد می شود. همچنین مطابق آمار اخذ شده از سازمان برنامه و بودجه، میزان مصرف گاز طبیعی در پالایشگاه های نفت کشور و تلمبه خانه ها و صنایع پایین دستی آنها معادل 8 میلیارد مترمکعب در سال 1401  پیش بینی می شود. لذا درآمد حاصل از اصلاح نرخ سوخت گاز پالایشگاه های نفتی حدود 19 هزار و 100 میلیارد تومان برآورد می‌شود.

مرکز پژوهش های مجلس تأثیر سیاست افزایش نرخ سوخت گاز بر متوسط حاشیه سود مجتمع های پتروشیمی خوراک گاز و مایع را در سه سناریو بررسی کرده است.

سناریوی اول: نرخ سوخت معادل نرخ خوراک

در صورت اجرای لایحه بودجه 1401 و افزایش نرخ سوخت پتروشیمی ها معادل نرخ خوراک گاز آنها، متوسط حاشیه سود شرکتهای پتروشیمی گازی از 42.21  درصد به 30.3 درصد خواهد رسید همچنین حاشیه سود پتروشیمی های خوراک مایع از 20.75 درصد به 17.5  درصد کاهش خواهند یافت.

علاوه بر پتروشیمی ها، سیاست افزایش نرخ سوخت گاز بر متوسط حاشیه سود پالایشگاه های  نفتی نیز تاثیر خواهد گذاشت. طبق لایحه  بودجه 1401  نرخ سوخت گاز پالایشگاه ها  تا معادل نرخ خوراک گاز پتروشیمی ها افزایش می  یابد که تغییر قیمت اثر سنگینی بر حاشیه سود پالایشگاه ها خواهد داشت. به اعتقاد این مرکز کاهش حاشیه سود پالایشگاه ها به میزان 1تا 3 درصد، به علت پایین بودن حاشیه سود این واحدها که عمدتا زیر 10 درصد است از سودآوری شرکتهای پالایشی به مقدار 20 تا 35 درصد می کاهد که اقتصاد این واحدها را با مشکلات اساسی مواجه خواهد کرد.

سناریوی دوم: نرخ سوخت معادل 85 درصد نرخ خوراک

این سناریو به گونه ای است که در سال آتی به یکباره و طی یک سال سیاست تک نرخی کردن نرخ سوخت و خوراک گاز معادل 85 درصد نرخ حاصل از فرمول قیمت گذاری خوراک گاز طبیعی پتروشیمی ها اعمال شود. طبق این سناریو حاشیه سود شرکتهای پالایشی  و پتروشیمی کاهش کمتری نسبت به سناریو اول دارد. به صورتی که حاشیه سود پتروشیمی های گازی از 42.21 درصد به 36.3 درصد کاهش خواهد داشت. و حاشیه سود متوسط پتروشیمی های مایع از 20.75 درصد به 18.3  درصد کاهش خواهد یافت.

بر حسب این سناریو اثر گذاری بر پالایشگاه های مورد بررسی به این صورت است: حاشیه سود پالایشگاه نفت تهران از 10.9  درصد به 9.1 درصد، حاشیه سود پالایشگاه نفت اصفهان از 5.1 درصد به 3.8  درصد و حاشیه سود پالایشگاه نفت تبریز از 7.9  درصد به 6.7 درصد کاهش خواهند یافت.

درآمد مازاد دولت از محل اعمال  این سناریوی در شرکتهای پالایشی 12 هزار و 700 میلیارد تومان و شرکت های پتروشیمی 19 هزار و 900 میلیارد تومان  برآورد میشود.

سناریوی سوم: نرخ سوخت معادل 60 درصد نرخ خوراک

این سناریو بیانگر وضعیتی است که با هدف افزایش تدریجی نرخ سوخت گاز و رسیدن به نرخ خوراک گاز صنعت پتروشیمی طی سه سال، در سال 1401 نرخ سوخت گاز به معادل 60 درصد نرخ خوراک گاز پتروشیمی رسیده و در دو سال بعد هر سال 20 درصد به عدد 60 درصد ـ تا رسیدن به نرخ خوراک گاز پتروشیمی ـ اضافه گردد.

طبق این سناریو حاشیه سود شرکت‌های پالایشی و پتروشیمی کاهش کمتری نسبت به سناریو اول و دوم خواهند داشت. بر این اساس حاشیه سود پتروشیمی های گازی از 42.21 درصد به 36.5 درصد کاهش خواهد یافت. و حاشیه سود متوسط پتروشیمی‌های مایع از 20.75 درصد به 19.5  درصد کاهش خواهد یافت.

اثر قیمت گذاری نرخ سوخت گاز بر پالایشگاه های نفتی بگونه است که به وضع موجود بسیار نزدیک است. با اعمال این سیاست حاشیه سود پالایشگاه نفت تهران از 10.9 درصد به 10 درصد، حاشیه سود پالایشگاه نفت اصفهان از 5.1 درصد به 4.4 درصد و پالایشگاه نفت تبریز از 7.9 درصد به 7.2 درصد کاهش خواهند یافت.

درآمد مازاد دولت از محل اعمال این سناریو در شرکت‌های پالایشی 8 هزار و 200 میلیارد تومان و شرکت های پتروشیمی 12 هزار و 800 میلیارد تومان  برآورد میشود.

ارقام حاصل شده در سناریو های اول، دوم و سوم  با فرض پیش بینی نرخ خوراک گاز پتروشیمی ها معادل 15 سنت در هر مترمکعب متوسط سال 1401 با نرخ تسعیر 23 هزار تومان برآورد شده است. در گزارش حاضر پیش بینی نرخ خوراک گاز حاصل از فرمول قیمت گذاری در سال 1401 ،در حالت کمینه معادل 15 سنت بر مترمکعب در نظر گرفته شده، درحالی که هم اکنون این نرخ بیشتر از 20 سنت است. اگر نرخ خوراک پتروشیمی ها و پالایشگاه ها در سال آینده با 20 سنت برای هر متر مکعب گاز در نظر گرفته شود در این صورت علیرغم کاهش منابع در نظر گرفته شده تبصره 14 براساس نرخ خوراک گاز 15 سنت، اما این درآمدها با توجه به افزایش قیمت افزایش چشمگیری خواهند داشت.

حمایت از بورس و تعدیل تدریجی نرخ

مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارش خود تأکید کرده است: یکی از اهداف سیاست افزایش نرخ سوخت پتروشیمی‌ها به معادل نرخ خوراک گاز آن ها، تک نرخی شدن قیمت گاز طبیعی تحویلی به صنعت پتروشیمی است. اجرای این سیاست درلایحه بودجه 1401، به سبب کاهش حاشیه سود شرکت های پتروشیمی و پالایش نفت و با توجه به ارزش قابل توجه سهام شرکت‌های پتروشیمی عرضه شده در بورس اوراق بهادار، تأثیر منفی بر بازار سرمایه داشته باشد. از دیگر تبعات اعمال این سیاست، زیانده شدن برخی از پتروشیمی های خوراک مایع، به مخاطره افتادن وضعیت مالی پتروشیمی های تازه به بهره برداری رسیده و کاهش انگیزه سرمایه گذاری جدید در صنایع پتروشیمی و پالایش نفت است که همگی موارد مغایر سیاست حمایت از تولید هستند.

مرکز پژوهش ها به دولت پیشنهاد داده در سال آتی از سناریو اول دوری کند و به جای افزایش دفعتی نرخ به سمت اصلاح تدریجی برود در این حالت بورس آسیب نمی بینند و هدف افزایش درامد دولت و کاهش رانت نیز به مرور محقق می شود.